Là một trong những tinh dầu thực vật phổ biến cho lễ hội mùa đông, Giáng sinh, tinh dầu linh sam Douglas đem đến hương thơm độc đáo, khó quên. Không chỉ thế, chiết xuất thực vật này còn sở hữu một loạt thành phần hóa học có ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe con người. Bài viết sau, Kobi sẽ cung cấp thông tin bổ ích về tinh dầu linh sam Douglas đến độc giả.

1. Đôi nét về thực vật linh sam Douglas

1.1 Thông tin chung

Một số thông tin thực vật của linh sam Douglas:

• Tên khoa học của linh sam Douglas: Pseudotsuga menziesii;
• Chi thực vật: Pseudotsuga;
• Họ thực vật: họ Thông-Pinaceae
• Tên gọi khác: douglas fir, douglas-pine, douglas spruce, orgeon pine, columbian pine…

Mặc dù vậy Pseudotsuga menziesii không thuộc chi Abies hay chi Picea và không được coi là một cây linh sam thực sự.

Theo tài liệu nghiên cứu, thực vật có nguồn gốc từ miền tây Bắc Mỹ. Ngoài ra, cây linh sam Douglas là loài bản địa của một số địa phương, có thể gồm 6 giống:

• Có 4 giống loài bản địa ở châu Á;
• Và 2 loài bản địa ở Bắc Mỹ;
• Sau đây là 3 giống phổ biến:
  • Linh sam bờ biển Douglas (P. menziesii var. Menziesii);
  • Linh sam núi đá Douglas (Rocky Mountain Douglas-firs)-(P. menziesii var. Glauca);
  • Linh sam Mexico (P. menziesii var. Lindleyana).

Cho đến nay, quần thể thực vật này đã du nhập và xuất hiện ở nhiều khu vực khác nhau. Có thể kể đến như New Zealand, Canada, châu Âu, châu Mỹ…

Những bộ phận từ cây linh sam Douglas được khai thác và ứng dụng trong đời sống như:

• Gỗ: Đây là loài được du nhập nhiều nhất ở Châu Âu từ năm 1825 vì sản lượng gỗ cao, sinh trưởng nhanh và được sử dụng rộng rãi. Bên cạnh đó, gỗ loài này còn được đánh giá là bền chắc, nặng phù hợp với nhiều công trình kiến trúc, thủ công mỹ nghệ…
• Sản xuất hương liệu, tinh dầu thực vật từ bộ phận kim, cành cây…
• Đa số bộ phận như (nhựa, vỏ, tinh dầu…) có thể mang lại lợi ích sức khỏe.

1.2 Đặc điểm sinh trưởng

Là một loài thực vật hạt trần thường xanh trong họ Thông;

Chiều cao trung bình có thể đến 20–100 mét và thường đạt đường kính 2,4m (8 ft). Ngoài ra, cây mọc cao hơn trong khu rừng rậm rạp, chúng sẽ mất đi các nhánh thấp hơn, do đó các tán lá có thể bắt đầu cao tới 34 m (110 ft) so với mặt đất.

Là loài sống lâu năm. Dù vật, trong thực tế, người ta đã ghi nhận sự tồn tại của cây Douglas trên 500 năm, hoặc thậm chí nhiều hơn.

Phạm vi sống chủ yếu của linh sam Douglas là ở phía tây của lục địa Bắc Mỹ.

Là loài thực vật có khả năng chịu được thời tiết khắc nghiệt mạnh mẽ, biên độ dao động từ +45 đến -40°C và lượng mưa từ 200 đến hơn 4000 mm. Điều này cũng là lý do mà thực vật này ngày càng mở rộng phạm vi địa lý và sinh thái, dẫn đến kỳ vọng về khả năng di truyền rộng rãi.

Hiện nay, mặc dù có sự trùng lặp và có thể sử dụng để làm chất thay thế cho nhau trong một số trường hợp, nhưng loài Douglas Fir khác với White Fir. Bởi lẽ, chúng có thành phần hóa học khác nhau, tính chất khác nhau, cách sử dụng khác nhau. Do vậy hương thơm tinh dầu từ 2 chiết xuất thực vật này cũng riêng biệt.

1.3 Mô tả thực vật linh sam Douglas

Douglas là một loại cây lá kim thường xanh lớn, dễ nhân giống.

Thông thường khi các nón mở ra, gió tự nhiên có thể mang theo hạt phát tán xung quanh. Có dữ liệu cho rằng, cây trưởng thành có thể tạo ra 20 nghìn hạt hàng năm.

Vỏ cây Douglas non mỏng, nhẵn, màu xám và chứa nhiều vết phồng nhựa. Trên những cây trưởng thành (thường hơn 80 năm), vỏ rất dày và sần sùi, phát triển dày tới 36 cm (14 inch) với những vết nứt dọc, sâu đặc biệt do quá trình sinh trưởng gây ra. Các lớp vỏ cây màu nâu sẫm hơn sẽ xen kẽ với lớp vật liệu có màu nâu nhạt hơn. Với độ dày này làm cho linh sam Douglas là cây chịu lửa ổn định hơn so với loài khác.

Tán cây hẹp, nhọn, gồm các nhánh hơi rủ xuống.

Cây cũng có các lá phẳng, mềm, hình kim thẳng dài 2-4cm, màu xanh đậm, chứa nhiều hương thơm tựa mùi cam quýt. Khi già đi, cây mất đi một phần ba số nhánh phía dưới, tạo cho chúng có hình trụ.

Những chiếc nón với vảy bền chắc, kèm lá bắc dài. Chúng có màu nâu khi trưởng thành, dài khoảng 6-10cm.

2. Tinh dầu linh sam Douglas là gì?

2.1 Thông tin chung

Tinh dầu linh sam Douglas (Douglas Fir Essential Oil) là chiết xuất thực vật từ bộ phận cành và lá kim của cây Pseudotsuga menziesii. Thông qua, phương pháp chưng cất hơi nước chủ yếu thu được tinh dầu Douglas mang đặc trưng như:

• Màu sắc tinh dầu là vàng nhạt
• Bao gồm lớp hương cam quýt và hoa ngọt ngào, xen lẫn với mùi gỗ ấm áp như mùi thông.
• Sức mạnh của hương thơm ban đầu lan tỏa với mức độ từ trung bình đến mạnh.

Tinh dầu linh sam Douglas là một sự lựa chọn phổ biến cho ngày Giáng sinh tương tự như những loại dầu khác như:

• Tinh dầu linh sam Balsam (Abies balsamea);
• Tinh dầu thông (Pinus sylvestris): Pine essential oil;
• Tinh dầu linh sam trắng White fir: White fir essential oil;

Do vậy, chúng là những tinh dầu khác nhau được chiết xuất từ loài riêng biệt, không nên nhầm lẫn.

2.2 Thành phần của tinh dầu linh sam Douglas

Theo báo cáo, thành phần của tinh dầu linh sam Douglas phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Có thể kể đến như:

• Điều kiện khí hậu, theo mùa;
• Thổ nhưỡng, môi trường sống;
• Hệ sinh thái xung quanh;
• Phương pháp khai thác và tinh chế tinh dầu;
• …;

Những thành phần nổi bật có trong tinh dầu linh sam Douglas gồm:

• Khoảng 70-80% monoterpen: đặc biệt là pinene alpha và beta, sabinene, terpinolene, delta-3-carene, camphene…
• Khoảng 5-15% este, đặc biệt là citronellyl axetat, geranyl axetat…Theo đó, các este này góp phần tạo nên hương thơm đặc trưng của tinh dầu này.
• Ngoài ra, còn có camphene, bornyl acetate, terpinen-4-ol…

Trong đó, ta có thể thấy những đặc tính sinh học của hoạt chất trên khá nổi bật, đặc biệt là tác động đến tinh thần như:

• Sabinene : giúp chống lại các gốc tự do có thể gây hại cho các tế bào khỏe mạnh, và rủi ro bệnh tật.
• Beta-pinene: được cho là giúp cải thiện tâm trạng và giảm cảm giác lo lắng, thư giãn tinh thần.
• Alpha-pinene: hoạt chất giúp bảo vệ não và chất dẫn truyền thần kinh, có thể giúp làm dịu lo lắng.
• Delta 3-Carene: tương tác với chất dẫn truyền thần kinh có liên quan đến cảm giác căng thẳng.
• Terpinolene: được ghi nhận là có thể hoạt động như một loại thuốc an thần.

1.3 Bảo quản tinh dầu linh sam Douglas

• Bảo quản tinh dầu linh sam Douglas trong lọ thủy tinh có nắp và giữ kín sau khi dùng. Thời hạn sử dụng sản phẩm tốt nhất là theo khuyến cáo của nhà sản xuất, được in trên sản phẩm.
• Với mục đích kéo dài tuổi thọ của sản phẩm, tinh dầu linh sam Douglas có thể cất trong ngăn mát tủ lạnh hay vị trí thoáng mát…
• Trong quá trình sử dụng, nếu tinh dầu Douglas xuất hiện tình trạng mùi lạ, ôi thiu…thì hãy loại bỏ chúng ngay và tránh dùng tinh dầu đã xuất hiện dấu hiệu bị oxy hóa.
• Tránh xa tầm tay trẻ em.

2. Lợi ích của tinh dầu linh sam Douglas

2.1 Linh sam Douglas trong y học dân gian

Từ xa xưa, trong y học dân gian những bộ phận từ loài P. menziesii đã được khai thác để hỗ trợ sức khỏe

• Nhựa cây: được dân địa phương dùng để điều trị vết thương, vết cắt, bệnh ngoài da…Ngoài ra, bộ phận này có thể trị ho, hay chữa viêm họng…
• Vỏ cây có thể dùng để hạn chế tình trạng kinh nguyệt quá nhiều, hay vấn đề dạ dày khác.
• Cành cây và lá kim của chúng còn được phát hiện có thể điều chế tinh dầu hương thơm: lợi tinh thần, thư giãn, phục vụ cho các buổi thiền định, tạo nên không khí lễ hội mùa đông…

2.2 Liệu pháp tinh thần

Tinh dầu linh sam Douglas được chứng minh là có tác động tích cực đến tinh thần, chẳng hạn như:

• Tác dụng nâng cao tinh thần, vừa kích thích vừa dịu tâm trí. Điều này tạo nên sự cân bằng trong cảm xúc, sự tĩnh tâm, yên bình, tâm trạng tích cực hơn.
• Tạo môi trường tích cực, thúc đẩy cảm giác tập trung khi cần thiết.
• Được xem là thuốc bổ cho hệ thần kinh và có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm bớt chứng trầm cảm, tăng cường trí nhớ…
• Những hiệu quả trên là nhờ hoạt chất có trong tinh dầu như beta-pinene, terpinolene…

Thêm chúng vào hỗn hợp máy khuếch tán của bạn để mang niềm vui Giáng sinh đến ngôi nhà của bạn vào bất kỳ thời điểm nào trong năm.

2.3 Làm sạch không khí

Bên cạnh việc cải thiện tâm trạng của bạn, khuếch tán chiết xuất từ linh sam Douglas vào không khí có thể giúp cải thiện sức khỏe của bạn bằng cách làm sạch và thanh lọc không khí xung quanh. Ngoài ra, với cách thức này còn hạn chế mùi khó chịu hay nấm mốc phát triển. Từ đó mà rủi ro bệnh tật về đường hô hấp bị ngăn chặn. Thậm chí, mùi hương của tinh dầu Douglas còn là “khắc tinh” của nhiều loại côn trùng phiền phức như muỗi, ve, ruồi…

2.4 Tiềm năng hỗ trợ điều trị ung thư

Tinh dầu linh sam Douglas có thể ức chế đáng kể tăng sinh tế bào và sản xuất VCAM-1, collagen III và PAI-1. Bên cạnh đó, nhờ vào những thay đổi hồ sơ biểu hiện gen trên toàn bộ bộ gen chỉ ra rằng, tinh dầu này còn tác động mạnh mẽ đến gen và con đường quan trọng đối với tín hiệu ung thư, phản ứng tổn thương DNA và điều hòa miễn dịch. Như vậy, những dữ liệu kể trên đã cho thấy những tín hiệu tiềm năng trong việc điều chỉnh các phản ứng miễn dịch và hỗ trợ điều trị ung thư của chiết xuất. Hi vọng tương lai không xa, chúng sẽ được ứng dụng vào thực tế với những báo cáo nghiên cứu khoa học cụ thể hơn.

2.5 Tinh dầu linh sam Douglas và sức khỏe làn da

Những nghiên cứu khoa học về tác dụng sinh học của tinh dầu Douglas đối với tế bào da người còn hạn chế. Tuy nhiên, kết quả ghi nhận gần đây về sản phẩm chăm sóc da chứa chiết xuất Douglas mang nhiều tín hiệu khả quan. Ví dụ như: Trong nghiên cứu về “Tinh dầu Pseudotsuga menziesii trong mô hình nguyên bào sợi ở da người viêm mãn tính và xơ hóa do kích thích với cytokine”, ghi nhận:

• Các hoạt chất chính của chúng như α và β-pinene, sabinene, terpinolene,…có ảnh hưởng tích cực đến chỉ dấu sinh học liên quan đến chứng viêm, hệ miễn dịch điều chế và tái tạo mô.
• Tinh dầu này còn thể hiện khả năng chống tăng sinh hoạt động trong nguyên bào sợi của con người.

Ngoài ra, tinh dầu linh sam Douglas còn hiệu quả trong:

• Làm sạch và thanh lọc làn da;
• Có lợi cho da dầu: bằng cách giữ đặc tính làm sạch và kháng khuẩn, kháng viêm khi bôi tại chỗ. Đồng thời, chúng còn có thể giúp cân bằng lượng dầu trên da.

Cách đơn giản để ứng dụng lợi ích này là thêm vài giọt tinh dầu vào kem dưỡng ẩm, sữa rửa mặt…yêu thích.

2.6 Kháng khuẩn, kháng nấm

Tinh dầu Douglas đã được báo cáo là có đặc tính kháng khuẩn và kháng nấm. (Theo Johnston, Karchesy, Constantine, & Craig, 2001; Tesevic và cộng sự, 2009).

Hoạt tính chống nấm của tinh dầu Douglas đã được thử nghiệm đối với các loài nấm khác nhau. Theo đó, loại nấm nhạy cảm nhất với dầu được thử nghiệm là Phomopsis helianthi, trong khi các loài Penicillium, cùng với Microsporum canis, là kháng nhiều nhất. So với bifonazole, một tác nhân diệt nấm thương mại, tinh dầu từ Pseudotsuga menziesii được nghiên cứu cho thấy hoạt tính kháng nấm cao hơn

Ngoài ra, vào năm 2001, một nghiên cứu đã ghi nhận rằng Linh sam Douglas được phát hiện là có hiệu quả chống lại một chủng cụ thể. Đó là Actinomyces bovis, được biết là gây nhiễm trùng ở động vật.

2.7 Lợi hô hấp

Nếu đang gặp vấn đề về hô hấp, tinh dầu linh sam Douglas có thể là sự lựa chọn phù hợp để cải thiện rối loạn này. Theo đó, thông qua dạng khuếch tán trong liệu pháp hương thơm, tinh dầu có thể giúp kích thích phổi loại bỏ đờm tích tụ, đồng thời giải tỏa tắc nghẽn đường hô hấp. Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy rằng alpha-pinen, hoạt chất có trong tinh dầu Douglas, có thể thúc đẩy cảm giác đường thở không bị cản trở và  hạn chế tình trạng viêm.

Hai trong số những cách áp dụng hiệu quả bao gồm xông hơi và khuếch tán tinh dầu Douglas.

3. Gợi ý một số cách sử dụng tinh dầu linh sam Douglas

3.1 Tinh dầu linh sam Douglas dùng qua đường hô hấp:

• Lan tỏa vào không khí tinh dầu Douglas thông qua máy máy xông, máy khuếch tán tinh dầu…Phương thức này giúp hạn chế mùi khó chịu trong không khí và xua đuổi côn trùng phiền phức.
• Nhỏ vài giọt tinh dầu linh sam Douglas vào vật dụng gần nơi thư giãn, nghỉ ngơi. Bên cạnh đó, có thể dùng 1 giọt tinh dầu từ Pseudotsuga menziesii vào bàn tay rồi xoa tròn, hít thở sâu. Đây là liệu pháp hương thơm đơn giản, giúp tinh thần khôi phục, giải tỏa phiền muộn, căng thẳng,…
• Liệu pháp xông hơi tinh dầu Pseudotsuga menziesii còn hỗ trợ đường hô hấp. Bằng cách kháng khuẩn, kháng nấm, long đờm, hạn chế rối loạn đường thở…
• Cho 1-2 giọt tinh dầu Douglas vào túi thơm, treo trong căn phòng.

3.2 Tinh dầu linh sam Douglas dùng ngoài da

• Hỗn hợp dầu massage: Pha loãng từ 1 đến 2 giọt tinh dầu linh sam Douglas vào dầu vận chuyển như dầu hạnh nhân, dầu dừa, dầu jojoba,…để tạo nên hỗn hợp massage phù hợp với nhu cầu trị liệu. Sau đó, xoa bóp bấm huyệt, massage…với mục đích là thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương, giảm đau, chống viêm.
• Ngoài ra, dân gian còn ứng dụng chiết xuất thảo dược Pseudotsuga menziesii là nguyên liệu của thuốc đắp, thuốc mỡ, thuốc muối…

3.3 Gợi ý vài sự kết hợp với tinh dầu linh sam Douglas

Kết hợp các tinh dầu thực vật với nhau là phương pháp được ưa chuộng trong thời gian gần đây. Bởi không chỉ mang đến lợi ích sức khỏe được nâng cao mà còn giúp người tiêu dùng khám phá ra hương thơm đặc trưng mới mà họ yêu thích. Theo đó, tương tự như những tinh dầu linh sam khác, tinh dầu từ Pseudotsuga menziesii được gợi ý có thể pha trộn với:

• Các loại dầu cam quýt như:
  • Cam ngọt (Citrus sinensis);
  • Chanh (Citrus limon);
  • Bưởi (Citrus paradisi)…;
• Các loại dầu thuộc nhóm gỗ như:
  • Bạch đàn (eucalyptus);
  • Hoàng đàn (cedarwood);
  • Hương trầm (frankincense),…;
• Các loại dầu hương hoa cỏ như:
  • Oải hương (lavender);
  • Hương thảo (rosemary)…;

Mặt khác, tinh dầu Douglas cũng là sự lựa chọn phù hợp để thay thể cho:

• Trắc bách diệp (cypress);
• Linh sam trắng (white fir);
• Khuynh diệp (eucalyptus);
• Bạc hà (peppermint),…;

4. Lưu ý gì trong quá trình sử dụng tinh dầu linh sam Douglas

4.1 Lưu ý chung

Hiện nay, ứng dụng chiết xuất từ cây Pseudotsuga menziesii trong đời sống rất đa dạng. Tuy nhiên, dù chiết xuất tinh dầu dù khá an toàn nhưng vẫn cần phải chú ý những điều sau.

• Sử dụng tinh dầu Douglas bằng miệng trực tiếp không được ủng hộ và khuyến khích. Vì điều này có thể gây độc cho gan, thận, cũng như chức năng khác của cơ thể.
• Hãy kiểm tra các nhãn hiệu một cách cẩn thận và không bao giờ sử dụng dầu theo cách không được nhà sản xuất khuyến nghị. Thông thường, cách sử dụng an toàn nhất là ta chỉ nên sử dụng tinh dầu Douglas thông qua đường hô hấp hay bôi bên ngoài da.
• Bên cạnh đó, hãy kiểm tra tinh dầu Douglas trước trên vùng da nhỏ và tránh những vị trí nhạy cảm trên cơ thể như mắt, tai trong, niêm mạc,…
• Ngoài ra, không nên thoa tinh dầu Douglas nguyên chất, chưa pha loãng lên da. Nguyên nhân là bởi tinh dầu càng đậm đặc thì tình trạng kích ứng, phỏng da,…càng dễ xảy ra.
• Lưu ý rằng, không bao giờ sử dụng sản phẩm từ cây Pseudotsuga menziesii trên vết thương hở.
• Tham khảo ý kiến nhân viên y tế  trước khi sử dụng sản phẩm từ Pseudotsuga menziesii, đặc biệt là khi có vấn đề sức khỏe đặc biệt.
• Sử dụng quá nhiều bất kỳ loại tinh dầu thiên nhiên nào có thể dẫn đến nhạy cảm da.

4.2 Đối tượng nào nên thận trọng khi sử dụng tinh dầu từ Douglas Fir

Tương tự như những tinh dầu thiên nhiên khác, không phải ai cũng sử dụng được tinh dầu linh sam Douglas này. Một số đối tượng nhạy cảm dưới đây, cần lưu ý kỹ hơn:

• Trẻ sơ sinh;
• Phụ nữ có thai;
• Phụ nữ đang cho con bú;
• Đối tượng từng dị ứng với sản phẩm từ loài Pseudotsuga menziesii;

5. Quy cách đóng gói

6. Tổng kết

Như vậy, tinh dầu linh sam Douglas tạo ra một loại dầu chất lượng có thể hữu ích trong kho tinh dầu tại nhà của bạn. Chúng thực sự mang lại trải nghiệm hương thơm tuyệt vời mà bạn nhất định sẽ hài lòng. Mời bạn ghé thăm Kobi để khám phá nhiều hơn về thế giới tinh dầu thiên nhiên đa dạng cùng nhiều sản phẩm tự nhiên độc đáo khác nhé.

Tài liệu tham khảo

1. Douglas Fir Essential Oil https://www.aromaweb.com/essential-oils/douglas-fir-oil.asp
2. In vitro biological activities of Douglas fir essential oil in a human skin disease model https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/23312025.2017.1336886
3. Douglas fir Essential Oil https://momprepares.com/essential-oils/douglas-fir/
4. Benefits of Douglas Fir Essential Oil https://leannforst.com/benefits-of-douglas-fir-essential-oil/
5. GEOGRAPHICAL VARIATION IN THE TERPENECOMPOSITION OF THE LEAF OIL OF DOUGLAS FIR http://publications.iupac.org/pac/pdf/1973/pdf/3403×0401.pdf
6. Douglas fir https://en.wikipedia.org/wiki/Douglas_fir