Thế giới tự nhiên rộng lớn, chứa đựng đa dạng thực vật độc đáo, trong đó có hương thảo. Không chỉ nổi bật là gia vị phổ biến trong ẩm thực mà đây còn là nguồn tinh dầu thiên nhiên quý giá, mang lại vô vàng lợi ích cho sức khỏe. Sau đây, hãy cùng với Kobi khám phá nhiều hơn về đặc tính của tinh dầu hương thảo cũng như cách sử dụng chúng hiệu quả nhé.

1. Tổng quan về cây hương thảo

1.1. Thông tin chung

Cây hương thảo (Rosmarinus officinalis) thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae), được mô tả khoa học lần đầu vào năm 1753. Bắt nguồn từ tiếng Latin tên gọi của loài mang ý nghĩa là “sương của biển”. Chúng phổ biến ở khu vực khí hậu ấm áp của châu Á, Địa Trung Hải, châu Âu…Ngoài ra, ta còn dễ dàng tìm thấy hương thảo ở nhiều nơi khác trên thế giới.

Đặc biệt, ít người biết rằng hương thảo còn ẩn chứa các thông điệp ý nghĩa như:

• Biểu tượng của sự tưởng nhớ, xuất hiện trên những ngôi mộ xa xưa.
• Gợi sự thủy chung, ngọt ngào của tình cảm đôi lứa.

1.2. Đặc điểm sinh trưởng

Là loại cây bụi thường xanh, ưa sáng, thích hợp với khí hậu ấm áp, khô ráo.

Cây cứng cáp, chịu sương giá, ưa thích ánh nắng mặt trời, nhiệt độ trung bình khoảng 20-25 độ C.

Thường được nhân giống bằng phương pháp gieo hạt hay giâm cành, với tốc độ sinh trưởng nhanh chóng.

Đất trồng nên tơi xốp, giàu dinh dưỡng, nên tưới nước đầy đủ nhưng không nên để ngập úng.

1.3. Mô tả hoa cây hương thảo

Thực vật có kích thước nhỏ, chiều cao trung bình khoảng 1-2 m, phân nhánh nhiều.

Phần lá hẹp, hình dải, có mép gập xuống, chất dai và hầu như không có cuống. Phía trên lá mang sắc xanh đậm và nhẵn, còn mặt dưới được phủ bởi lớp lông trắng rải rác.

Từ ngọn lá, nhô ra nhưng bông hoa nhỏ hình ống, sắc xanh nhạt, đậm khác nhau, kèm những chấm tím phía bên trong thùy.

2. Đôi nét về tinh dầu hương thảo

2.1. Đặc tính chung của tinh dầu hương thảo

Tinh dầu hương thảo (Rosemary Essential Oil) đã làm biết bao tín đồ hương thơm say đắm bởi sự ngọt ngào của hoa cỏ, xen lẫn vị tươi mới, tinh khiết, tràn đầy năng lượng…

Điều chế: chiết xuất bằng phương pháp chưng cất hơi nước từ ngọn hoa hoặc lá tươi.

Chất dung dịch hơi loãng, màu trong suốt và mức độ tỏa hương trung bình-mạnh.

Để giữ dược tính lâu dài, nên bảo quản chiết xuất này trong lọ tối màu, kín. Đặt nơi khô thoáng, tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp hay bụi bẩn rơi vào. Lưu ý, sau mỗi lần sử dụng tinh dầu, luôn đóng chặt nắp và để xa tầm tay trẻ em.

2.2. Các hoạt chất giá trị của tinh dầu hương thảo

Tinh dầu hương thảo chứa đựng các hoạt chất phong phú và mang tính giá trị cao. Trong đó, các chất hóa học chính gồm: α-pinene, borneol, β-pinene, camphor, bornyl acetate, camphene, 1,8-cineole, limonene, caryophyllen, linalool…Ngoài ra, dầu này còn có nhiều hợp chất chống oxy hóa khác nhau như carnosol, axit carnosic, axit ursolic, axit rosmarinic, axit caffeic, myrcene …

Một số hoạt chất nổi bật như:

• Pinene: monoterpene 2 vòng, có thể tìm thấy trong tự nhiên, ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp sản xuất mùi hương, nước hoa…
• Long não (camphor-C₁₀H₁₆O): chất tự nhiên có tác dụng sát khuẩn, dịu hô hấp, giảm kích ứng…
• 1,8-Cineole (Eucalyptol): chất hữu cơ tự nhiên có hương tươi mát, đặc tính sát khuẩn, chống oxy hóa, chống viêm…

Ngày nay, nhờ những tiến bộ trong khoa học mà nhiều ưu điểm, lợi ích của hương thảo đối với sức khỏe con người được khám phá.

3. Lợi ích của tinh dầu hương thảo đối với sức khỏe

3.1. Tinh dầu hương thảo trong thời kỳ cổ đại

Ở nhiều giai đoạn lịch sử, hương thảo được người Hy Lạp, La Mã, Ai Cập…sử dụng với nhiều mục đích linh thiêng trong các nghi lễ, lễ hội, cùng nhiều ý nghĩa tượng trưng. Bên cạnh đó, chúng được nhiều người tin rằng có tác dụng khử mùi, tăng cường trí nhớ lâu dài và liệu pháp mùi hương được ưa chuộng.

3.2. Hương liệu kích thích khả năng phát triển của tóc

Rụng tóc là vấn đề nhức nhối ở cả nam và nữ giới, đặc biệt đối với phái mạnh. Do họ sản xuất nhiều hơn dihydrotestosterone (DHT)-một sản phẩm phụ của testosterone tấn công nang tóc gây rụng tóc. May mắn thay, bước đầu nghiên cứu trên động vật đã chứng minh hương thảo có khả năng ức chế chất này.

Năm 2015, thử nghiệm ngẫu nhiên trên người về “Hiệu quả của dầu hương thảo trong chứng rụng tóc nội tiết tố nam (AGA) so sánh với điều trị phổ biến bằng minoxidil 2%”. Theo kết quả công bố, công dụng của chúng gần như tương đương nhau và hương thảo còn ít tác dụng phụ hơn thuốc minoxidil.

3.3. Ưu điểm đối với hệ thần kinh và cải thiện trí não

Tạp chí Scientia Pharmabolica Trusted Source đã công bố thử nghiệm trên khoảng 20 người trưởng thành cho thấy: Hít tinh dầu hương thảo sẽ làm tăng hoạt động sóng não và ngăn ngừa sự phân hủy acetylcholine. Điều này sẽ hỗ trợ khả năng tư duy, sự tập trung, trí nhớ, thậm chí cải thiện tâm trạng.

Tương tự, trên tạp chí Psychogeriatrics, khi kiểm tra công dụng của liệu pháp hương thơm ở 28 người lớn tuổi mắc chứng sa sút trí tuệ, Alzheimer cho thấy sự cải thiện đáng kể trong định hướng chức năng nhận thức, chống lại gốc tự do có hại trong não và hầu như không có tác dụng phụ.

3.4. Liệu pháp thư giãn và cân bằng lượng cortisol trong máu

Quá trình giải phóng dư thừa cortisol có thể xảy ra bởi những lo lắng, căng thẳng kéo dài. Điều này sẽ phá vỡ sự cân bằng nội tiết tố và rối loạn các chuyển hóa trong cơ thể.

Trong nghiên cứu được tiến hành tại Đại học Meikai, Nhật Bản, đánh giá sau 5 phút xông tinh dầu hương thảo và hoa oải hương cho 22 tình nguyện viên khỏe mạnh ghi nhận ảnh hưởng của chúng đến nồng độ cortisol trong nước bọt. Theo đó, hormone này thấp hơn 23% so với nhóm người ngửi hợp chất không mùi khác.

3.5. Tăng sự chú ý và tỉnh táo trong thời gian nhất định

Dù mới là vài nhận định đầu tiên, nhưng tinh dầu hương thảo đem lại hứa hẹn đáng chú ý. Có thể kể đến như:

• Tiến hành nghiên cứu pha loãng chiết xuất này, rồi thoa lên da 35 tình nguyện viên. Sau 20 phút, sự tập trung, tỉnh táo, tích cực được tăng đáng kể so với dùng dầu giả dược.
• Đa số tình nguyện viên cảm thấy tinh thần sảng khoái hơn 30% và ít buồn ngủ hơn 25% so với khi ngửi dầu giả dược.

3.6. Tinh dầu hương thảo hiệu quả trong xua đuổi côn trùng

Nếu bạn thường xuyên bị muỗi hay các loại côn trùng làm phiền, chiết xuất hương thảo là sự lựa chọn nên cân nhắc thay thế sản phẩm hóa học. Nhờ những hợp chất như linalool, limonene, camphor…được ca ngợi là kỳ diệu để xua đuổi côn trùng và là “khắc tinh” của chúng. Hơn thế, khả năng đuổi muỗi gần như hoàn toàn, đặc biệt với loài Aedes aegypti trong thời gian dài.

3.7. Chống oxy hóa và củng cố sức đề kháng

Nói về cơ chế ngăn ngừa và bảo vệ cơ thể trước gốc tự do xấu, ô nhiễm, tia UV…thì chất chống oxy hóa là một trong vũ khí lợi hại nhất. Trong tinh dầu hương thảo chứa myrcene, đóng vai trò mạnh mẽ xử lý và vô hiệu hóa tín hiệu làm hỏng tế bào. Nhờ vậy, hệ thống miễn dịch cơ thể được củng cố, hạn chế các bệnh tật mắc phải.

3.8. Hạn chế các cơn đau nhức ở hệ vận động

Điểm nổi bật khi nhắc đến lợi ích của chiết xuất hương thảo là ngăn chặn tình trạng viêm, cũng như hạn chế những cơn đau nhức của hệ vận động. Nhờ dược chất 1,8-cineole (còn gọi là eucalyptol), α-pinene, camphor…có đặc tính chống viêm mô, giảm sưng đau, sát khuẩn, ứng dụng khi đau cơ, khớp, bong gân,…Vài minh chứng như:

• Bằng chứng sơ bộ trong thử nghiệm 2 tuần, ở bệnh nhân sau tai biến, có triệu chứng đau vai. Sau khi xoa dầu hương thảo kết với bấm huyệt trong khoảng 30 phút/ngày làm giảm 30% cơn đau. Điều này cao hơn so với đối tượng chỉ được bấm huyệt, giảm 15% cơn đau.
• Ngoài ra, thí nghiệm trên động vật cũng đã xác định rằng dầu thảo mộc này hiệu quả giảm đau gần như tương tự với acetaminophen, một loại thuốc trị đau không kê đơn phổ biến.

3.9. Cải thiện lưu thông máu ở nhiều khu vực khi kết hợp với xoa bóp

Chiết xuất từ hương thảo phối hợp cùng những động tác xoa bóp bấm huyệt được xác nhận mang lại nhiều lợi ích tại chỗ. Những ưu điểm được ghi nhận như:

• Tăng tuần hoàn nuôi dưỡng mô và tế bào. Từ đó giảm các triệu chứng như tê mỏi, đau nhức, thúc đẩy phát triển tóc và phục hồi tổn thương nhanh chóng hơn.
• Ngoài ra, ở bệnh Raynaud-bệnh lý làm suy giảm tuần hoàn, mạch máu ở chi dễ co lại khi căng thẳng hoặc lạnh. Khi xoa bóp bàn tay của người bệnh này bằng hỗn hợp tinh dầu hương thảo, các ngón tay sẽ ấm và cảm giác dễ chịu hơn.

3.10. Hỗ trợ hoạt động hệ hô hấp và sức khỏe răng miệng

Theo các tài liệu, hợp chất eucalyptol và camphor có trong dầu hương thảo hỗ trợ hoạt động hệ hô hấp và tiêu hóa rõ rệt. Chúng làm cải thiện thông khí và giãn các phế quản phổi. Dựa vào đó, bạn có thể áp dụng trị liệu những vấn đề như ho, sổ mũi, đau họng, cảm,…

Hơn thế, với đặc tính làm sạch và kháng khuẩn, chiết xuất này còn ngăn ngừa tình trạng hình thành mảng bám, viêm nướu, thậm chí loại bỏ vi khuẩn Streptococcus sobrinus-nguyên nhân chính gây sâu răng.

3.11. Tinh dầu hương thảo và sắc đẹp

Do tính chất sát khuẩn, kháng viêm, kích thích tuần hoàn, đẩy lùi tác hại gốc tự do…của hoạt chất mà thực vật này mang lại nhiều kết quả khả quan với các dấu hiệu như mụn trứng cá, da xỉn màu, lão hóa, tổn thương do tia UV…Dù không phải biện pháp triệt để, nhưng chúng góp phần hỗ trợ lâu dài nếu sử dụng thường xuyên.

3.12. Hỗ trợ tiêu hóa và bảo vệ gan

Phát hiện mới hơn là thảo mộc này có chức năng làm sạch và tăng cường tiêu hóa tuyệt vời. Chúng mang đến khả năng lợi mật, bảo vệ gan đồng thời điều hòa lượng axit dạ dày. Nhờ đó mà đẩy lùi các triệu chứng co thắt dạ dày, đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu…

3.13. Tín hiệu khả quan trong điều trị ung thư

Gần đây, xuất hiện nhiều hơn tín hiệu khả quan từ tinh dầu hương thảo trong điều trị ung thư. Tuy còn chặn đường dài để đưa ra kết luận nhưng có vài kết quả đầy hứa hẹn như:

• Năm 2016, tạp chí Nutrients lưu ý rằng chiết xuất hương thảo có đặc tính chống ung thư trong ống nghiệm tại các vị trí như vú, buồng trứng, tuyến tụy, ruột kết, tiền liệt, gan, phổi,…
• Tạp chí Journal of Food Science tiết lộ việc thêm hương thảo vào thịt bò xay sẽ giảm sự hình thành tác nhân gây ung thư.

4. Cách thức sử dụng tinh dầu hương thảo hiệu quả

Dùng tinh dầu hương thảo làm xà phòng tự nhiên

• Khuếch tán vào không gian sống: phương thức này thường kết hợp với đèn xông, máy khuếch tán,…tạo nên không gian tràn ngập mùi hương, đồng thời khử mùi khó chịu.
• Dùng ngoài da, tại các bộ phận cơ thể mà bạn cảm thấy khó chịu, cần hỗ trợ trị liệu. Đồng thời, nên phối hợp với xoa bóp nhẹ nhàng để tăng hiệu quả mong muốn.
• Nhỏ vài giọt tinh dầu (2-10 giọt) pha cùng với nước tắm, kem dưỡng, dầu gội, sữa rửa mặt…
• Xịt tinh dầu pha loãng với lượng vừa phải vào những vật dụng tiếp xúc thường xuyên. Điều này phù hợp với mục đích lưu giữ và tạo ra hương vị cá nhân độc đáo.
• Xông hơi: nhỏ 2-5 giọt tinh dầu hương vào chậu nước nóng hoặc máy xông hơi, cách này thích hợp với quá trình dưỡng da mặt.

5. Sử dụng tinh dầu hương thảo cần lưu ý gì?

Không khuyến cáo các trường hợp sau sử dụng tinh dầu hương thảo:

• Phụ nữ mang thai, cho con bú, rối loạn chảy máu, người đang trong tình trạng huyết áp không ổn định, động kinh, cấp cứu…
• Trẻ dưới 6 tuổi, vật nuôi, bởi ta khó kiểm soát được nếu chúng nuốt phải tinh dầu đậm đặc.
• Đối tượng có trạng thái mẫn cảm, dị ứng với bất kỳ dược chất nào có trong chiết xuất.

Không uống trực tiếp tinh dầu đậm đặc hay tiếp xúc trực tiếp vùng nhạy cảm như mắt, niêm mạc…

6. Quy cách đóng gói

7. Tổng kết

Quả thực, bên cạnh hương thơm quyến rũ, tinh dầu hương thảo còn là kho báu thiên nhiên độc đáo. Bởi chúng mang đến vô vàng những lợi ích đã được chứng minh trong nghiên cứu và thực tiễn. Đừng ngần ngại liên hệ với Kobi nếu bạn có thắc mắc hoặc muốn khám phá thêm về thế giới tinh dầu tuyệt vời này nhé.

Tài liệu tham khảo

1. Rosemary Oil Uses and Benefits for Hair Growth and More https://draxe.com/essential-oils/rosemary-oil-uses-benefits/
2. 14 Benefits and Uses of Rosemary Essential Oil https://www.healthline.com/nutrition/rosemary-oil-benefits
3. The Health Potential of Rosemary https://www.healthline.com/health/rosemary-health-potential#precautions
4. Everything you need to know about rosemary https://www.medicalnewstoday.com/articles/266370
5. Rosemary Essential Oil: Uses, Benefits, And Precautions https://www.stylecraze.com/articles/benefits-of-rosemary-oil-for-skin-hair-and-health/