Dracocephalum moldavica là một trong những thảo dược có hoạt tính sinh học và đặc tính dược lý mạnh mẽ. Các chiết xuất từ thực vật này, đặc biệt là tinh dầu từ lâu đã để lại ấn tượng khó phai về hương thơm cũng như lợi ích sức khỏe đáng giá. Dưới đây là những thông tin thú vị về tinh dầu đầu rồng Moldavian (Moldavian Dragonhead Essential Oil) mà Kobi thu thập được.

1. Đôi nét về thực vật

1.1 Thông tin chung

Dracocephalum moldavica L. (Đầu rồng) là một loại cây thân thảo, có mùi thơm và vị cay đặc trưng. Chúng thuộc chi Dracocephalum, họ Hoa môi (Lamiaceae), được mô tả lần đầu tiên vào năm 1753. Theo tài liệu, loại thảo mộc này sống hàng năm và nó có nguồn gốc từ khí hậu ôn đới của châu Á như Trung Á. Ngày nay, quần thể loài biến đổi đa dạng và phát triển rộng rãi ở nhiều khu vực như Đông Âu, Trung Âu, châu Á, Bắc Phi, Trung Quốc, Hoa Kỳ…

Thực tế, D. moldavica được biết đến với vài tên gọi thông dụng khác như Moldavian balm hoặc Moldavian dragonhead.

Loại thảo mộc này nổi tiếng đối với người nuôi ong, vì chúng thu hút ong một cách dễ dàng.

Ngoài ra, ở một số nơi, chúng còn được trồng trong vườn nhà như loại cây cảnh.

Để sản xuất dầu tối đa, cần cường độ ánh sáng cao trong giai đoạn trưởng thành. (Theo Thompson, 2003; Golparvar et al., 2015).

1.2 Mô tả thực vật

Thực vật đầu rồng Moldavian có chiều cao trung bình khoảng 20-50cm. Thân cây phân thành từng lóng, mỗi lóng dài 4-5cm, thưa thớt các sợi lông ngắn, màu đỏ tía.

Lá hình tam giác thuôn đến hình trứng, dài 1,7-2,4 cm, rộng 0,8-1,2 cm, rìa mép có vết lõm;

Hoa xếp thành xim giả mọc ở nách lá, màu xanh lam tím hoặc trắng. Hương thơm của chúng được mô tả giống cam quýt, tương tự như mùi của Húng chanh (Melissa officinalis L.) và cây an xoa (Nepeta cataria L.). (Theo Povilaityte và cộng sự, 2001)

Tinh dầu tích tụ trong các tế bào chứa dầu ngoại sinh ở mặt lưng của lá và cụm hoa.

Hạt D. moldavica bắt đầu nảy mầm sau 44 giờ và dần đạt cao nhất nảy mầm sau 126 giờ. Thời gian ra hoa trong khoảng 30-90 ngày sau đó.

1.3 Thành phần của cây đầu rồng Moldavian

Dữ liệu ghi nhận về thành phần hóa học trong thực vật D. moldavica khá phong phú, bao gồm:

• Tinh dầu (0,06–0,92%) với mức tối đa trong quá trình ra hoa, hương thơm tựa như mùi cam quýt.
• Hạt cây đầu rồng Moldavian là nguồn dầu béo màu vàng, có vị cay và mùi thơm. Cụ thể theo Domokos, 1994:
  • Độ ẩm khoảng 6,0%;
  • Hàm lượng dầu thô từ 18-29%;
  • Protein thô từ 17-21,4%;
  • Chất xơ thô khoảng 30,2%;
  • Tinh bột 25,6%;
  • Hàm lượng chất nhầy từ 10 đến 16%;
  • Chúng cung cấp đa dạng acid béo không no, chủ yếu là axit linolenic và axit linoleic. Theo đó tỷ lên tương ứng vào khoảng 60% và 20%.
  • Điều này phân loại hạt D. moldavica vào nhóm hạt thô, nguyên liệu thích hợp cho các ứng dụng thực phẩm bổ sung và thực phẩm chức năng.
• Bên cạnh đó, thực vật còn được báo cáo là có chứa flavonoid, glycoside, tannin, steroid, saponin, sesquiterpenoids và các hợp chất phenolic (axit rosmarinic, axit caffeic,…)

1.4 Ứng dụng của cây đầu rồng Moldavian

Nhờ hương vị hương vị giống như cam quýt và giá trị sinh học cao mà, cây D. moldavica được sử dụng rộng rãi trong nhiều khía cạnh cuộc sống như:

• Gia vị: lá khô có tiềm năng được dùng như chất phụ gia chức năng cho khoai tây chiên giòn;
• Nguyên liệu làm đồ uống như trà, tạo mùi trong công nghiệp đồ uống có cồn,…;
• Hương liệu làm thơm thực phẩm: sản phẩm đóng hộp, mứt, kẹo, siro…
• Liệu pháp hương thơm như tinh dầu, nước hoa,…
• Chăm sóc sức khỏe như xà phòng, chất tẩy rửa, thực phẩm bổ sung và thực phẩm chức năng…;
• Làm cảnh nhờ vẻ đẹp độc đáo;

Về việc dùng cây đầu rồng Moldavian như dược liệu trị bệnh trong dân gian, cũng đã ghi chép như:

• Các bộ phận trên không của cây đầu rồng dùng trong thuốc bổ, trà thảo mộc với mục đích giảm đau, chống viêm, chống co giật, chữa lành vết thương và an thần.(Theo Yousefzadeh et al., 2013).
• Ngoài ra, theo Chachoyan và Oganesyan, 1996, Dracocephalum còn được sử dụng trong y học cổ truyền làm thuốc điều trị các chứng bệnh về thận, chống đau răng và cảm lạnh cũng như chống bệnh thấp khớp…

2. Tinh dầu đầu rồng Moldavian là gì?

2.1 Thông tin chung

Tinh dầu đầu rồng Moldavian (Moldavian Dragonhead Essential Oil) là chiết xuất thực vật từ bộ phận trên mặt đất của loài Dracocephalum moldavica. Thông thường là phần lá, hoa vì tinh dầu tích tụ dồi dào trong các tế bào chứa dầu ngoại sinh ở mặt lưng của lá và trong quá trình phát quang. Bằng quá trình chủ yếu là chưng cất hơi nước thu được dung dịch tinh dầu Moldavian Dragonhead có đặc tính như:

• Dung dịch có kết cấu lỏng, độ lan tỏa hương trung bình.
• Được nhận xét là hương thơm tương tự vị cam quýt tươi mới do thành phần chủ đạo là nhóm hợp chất neral và geranial.

2.2  Thành phần của tinh dầu đầu rồng Moldavian

Bằng phương pháp chiết xuất Clevenger và phân tích sử dụng GC / MS, các nhà nghiên cứu đã xác định những hợp chất sau có trong tinh dầu này như geranyl axetat, geraniol, neral, geranial, neryl acetate… Một nhận định khác cho rằng D. moldavica là một trong những nguồn quan trọng cung cấp chất geranyl axetat.

Trong thực tế, số lượng và tỷ lệ các hoạt chất trong tinh dầu này sẽ có sự khác biệt ở từng địa phương. Ví dụ như:

• Tinh dầu D. moldavica được thu thập từ Maragheh của tỉnh Đông Azerbaijan gồm: citral (31,14%), 3,7- dimethyl -2,6 octadienal (21,43%), cis -geraniol (17,08%), neral (9,63%) và neryl axetat (4,03%).
• Tinh dầu D. moldavica được thu thập từ Bắc Iran gồm limonen (19,8%), α-pinen (14,4%), metyl geranate (8,5%), geranyl axetat (7,9%), carvacrol (7,8%) và geranial (5,4%).
• Tinh dầu D. moldavica từ Bắc Kinh, Trung Quốc gồm 1,8-cineole (31,25%) và 4-terpineol (22,82%), rượu thì là ( 4,29%), α-terpineol (4,21%) và sabinene (3,62%).

2.3 Những yếu tố ảnh hưởng đến tinh dầu đầu rồng Moldavian

Bên cạnh đó, những phát hiện gần đây chỉ ra rằng một số đặc tính của tinh dầu Moldavian Dragonhead còn có thể bị ảnh hưởng bởi:

• Yếu tố di truyền;
• Hệ sinh thái như lượng mưa, nhiệt độ, đất đai, sự cạnh tranh thực vật…;
• Khu vực địa phương thu thập nguyên liệu:
• Điều kiện nông học, hình thức chế biến;
• Thời gian gieo hạt và thu hoạch, phương thức bảo quản;
• …;

Các cuộc điều tra cho thấy các hợp chất thiết yếu của tinh dầu như geranyl acetate, geranial và geraniol đạt đến mức tối đa trong quá trình ra hoa. Trong khi hàm lượng neral giảm trong quá trình ra hoa.

Điều thú vị là sự so sánh giữa tinh dầu Moldavian Dragonhead và tinh dầu Melissa (Melissa officinalis) về mùi hương khá tương đồng nhau. Chúng đều có nốt hương cay nồng nàn và hấp dẫn và thường đắt hơn các loại tinh dầu thông thường khác hiện có do năng suất thấp trong quá trình chưng cất.

2.4 Bảo quản tinh dầu đầu rồng Moldavian như thế nào?

• Bảo quản tinh dầu Moldavian trong lọ thủy tinh có nắp và giữ kín sau khi dùng. Thời hạn sử dụng sản phẩm từ D. moldavica tốt nhất là khoảng 6 tháng sau mở nắp. Chú ý các khuyến cáo của nhà sản xuất thường đã được in ấn cụ thể trên nhãn sản phẩm.
• Với mục đích kéo dài tuổi thọ của sản phẩm, tinh dầu D. moldavica có thể đem cất trong ngăn mát tủ lạnh hay đặt tại vị trí thoáng mát…
• Trong quá trình sử dụng, nếu tinh dầu đầu rồng Moldavian có tình trạng mùi lạ, bị oxy hóa…thì hãy loại bỏ chúng ngay.
• Chú ý rằng, không nên đặt sản phẩm từ D. moldavica ở nơi tầm với của trẻ nhỏ;

3. Lợi ích của tinh dầu đầu rồng Moldavian

3.1 Liệu pháp tinh thần và hô hấp

Tinh dầu đầu rồng Moldavian rất hữu ích trong liệu pháp tinh thần. Theo đó, chúng có thể:

• Nâng cao tinh thần;
• Xoa dịu những cảm xúc nặng nề;
• Giảm căng thẳng;
• Giúp chúng ta bình tĩnh và tiếp cận đối tượng với năng lượng tích cực hơn;

Trong thực tế, ta có thể ứng dụng sản phẩm tinh dầu Moldavian này trong các hoạt động hằng ngày. Ví dụ như thiền định, yoga, thư giãn sau những giờ làm việc vất vả, xoa bóp bấm huyệt, massage…

Ngoài ra, nhờ hương thơm tươi mát và hoạt chất giá trị mang tính sát khuẩn, chống oxy hóa…mà tinh dầu này còn giúp cải thiện vấn đề hô hấp khó chịu. Chẳng hạn như nghẹt mũi, ho khan, đờm tích tụ, đường thở không thông suốt,…

3.2 Chống oxy hóa

Một số nghiên cứu cho thấy rằng các chiết xuất của D. moldavica có hoạt tính chống oxy hóa cao. Điều này được lý giải là nhờ thành phần giá trị như phenolic và flavonoid, có hoạt tính loại bỏ gốc tự do mạnh nhất. Thực vậy, lợi ích này được ghi nhận tích cực như:

• Chiết xuất toàn phần flavonoid từ D. moldavica L. có thể làm giảm đáng kể chấn thương cơ tim do thiếu máu cục bộ gây ra. Theo đó, cơ chế của chúng có thể liên quan đến việc cải thiện trạng thái căng thẳng oxy hóa cơ tim và điều hòa các con đường tín hiệu kháng vi khuẩn.
• Ngoài ra, nghiên cứu còn ghi nhận chiết xuất từ thực vật này có thể chống lại quá trình apoptosis và stress oxy hóa do H2O2 gây ra trong tế bào H9c2.
• Sự hiện diện của apigenin, có thể góp phần vào hoạt động chống oxy hóa của cây đầu rồng Moldavian, cũng đã được báo cáo (Povilaityte và cộng sự, 2001).

Như vậy, các sản phẩm từ Moldavian Dragonhead có có thể được sử dụng như một nguồn chất chống oxy hóa tự nhiên dễ tiếp cận. Đồng thời là nguyên liệu cho thực phẩm bổ sung hoặc những ứng dụng dược phẩm, trị liệu khác nhau.

3.3 Tinh dầu đầu rồng Moldavian có khả năng diệt côn trùng

Các loài Sitophilus và Tribolium là hai trong số các loài sâu hại chính của ngũ cốc vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. May mắn thay, tinh dầu thực vật và các thành phần của chúng đã được chứng minh là có tiềm năng xua đuổi loài gây hại này. Trong đó, tinh dầu Dracocephalum moldavica được tìm thấy là sở hữu độc tính diệt côn trùng đối với Sitophilus zeamais và Tribolium castaneum trưởng thành.

Bên cạnh đó, phát hiện khác cũng đã cho thấy, khi so sánh với các loại tinh dầu khác trong nhiều nghiên cứu trước đây, tinh dầu của D. Moldavica thể hiện độc tính xông hơi mạnh hơn. Ví dụ như tinh dầu của Mentha microphylla, Citrus reticulata, Schinus terebenthifolius (Mohamed và cộng sự, 2008).

Đây là nguyên liệu tiềm năng và có thể được phát triển như thuốc diệt côn trùng tự nhiên.

3.4 Kháng khuẩn

Theo phương pháp xét nghiệm thạch khuếch tán đĩa và phương pháp pha loãng vi lượng, có thể kết luận rằng tinh dầu đầu rồng Moldavian mang lại tác dụng kháng khuẩn đáng kể chống lại:

• Escherichia coli;
• Salmonella typhimurium;
• Staphylococcus aureus;
• Listeria monocytogenes;
• Pseudomonas aeruginosa;
• Staphylococcus epidermidis;

Những thành phần được cho là đem lại hiệu quả chống vi khuẩn như geraniol, nerol, geranyl-axetat, geranial, neral, neryl axetat, metyl nerolat…

Hơn thế, kết quả còn xác nhận rằng chiết xuất từ D. moldavica là một chất thân thiện và an toàn với môi trường. Do đó, việc sử dụng tinh dầu D. moldavica có thể cung cấp một công cụ mạnh mẽ trong kiểm soát vi sinh vật gây bệnh trong ngành thực phẩm và dược phẩm.

3.5 Kháng nấm

Tinh dầu Moldavian Dragonhead còn được đề cập về tác dụng chống nấm phụ thuộc vào nồng độ đối với:

• heimalis;
• notatum;
• niger;
• oxysporum;

Nhiều thành phần tinh dầu cho thấy tác dụng kháng nấm như nhóm rượu, monoterpen, phenolic…

Cụ thể hơn:

• Tinh dầu với nồng độ 0,02, 0,04, 0,08 và 0,12 mg / mL có thể ức chế sự phát triển của một loại nấm nổi tiếng có tên là Aspergillus niger với nồng độ lần lượt là 32, 53, 77, 100.
• Tinh dầu cũng có tác dụng tương tự đối với P. notatum, M. hiemalis, notatum và F. oxysporum. Khi có thể ức chế chúng ở nồng độ 0,08 mg / mL.

3.6 Tinh dầu đầu rồng Moldavian cho thấy tiềm năng tác động lên hệ thần kinh

Từ lâu, sản phẩm từ D. moldavica được sử dụng như một loại thuốc an thần để giảm các tình trạng rối loạn thần kinh trong y học cổ truyền Mexico. Cho đến nay, nghiên cứu khoa học thực nghiệm trên chuột cũng đã phát hiện những kết quả tích cực. Theo đó,

• Chúng được xem là thuốc giải lo âu, an thần, chống trầm cảm trên mô hình hành vi của chuột.
• Flavonoid của D. moldavica có tác dụng bảo vệ và chống oxy hóa tế bào thần kinh.

Mong chờ trong tương lai không xa, tiềm năng này của D. moldavica sẽ được khai thác triệt để hơn.

3.7 Tác động đến tim mạch

Một số ảnh hưởng của chiết xuất từ cây Moldavian Dragonhead đến hệ tim mạch như:

• Giảm đáng kể số lần nhịp nhanh thất và tổng số nhịp ngoại tâm thu thất;
• Bảo vệ tim mạch trên chứng thiếu máu cục bộ cơ tim;
• Ngoài ra, chiết xuất làm giảm đáng kể thể tích mô bị nhồi máu so với nhóm kiểm soát.

Lưu ý rằng, những tác động kể trên chỉ mới dừng lại ở nghiên cứu phòng thí nghiệm và cần thêm thời gian để tìm hiểu chi tiết hơn.

4. Gợi ý một số cách sử dụng tinh dầu đầu rồng Moldavian

4.1 Tinh dầu đầu rồng Moldavian dùng qua đường hô hấp:

• Khuếch tán tinh dầu đầu rồng Moldavian thông qua thiết bị như máy xông, máy khuếch tán tinh dầu…
• Xông hơi bằng tinh dầu từ cây Moldavian Dragonhead sẽ truyền dẫn hơi nước, để chúng có tác động trực tiếp đến nhiều vấn đề sức khỏe. Ví dụ như loãng đờm, giảm ho, thông mũi, giảm đau, kích thích tuần hoàn lưu thông, thư giãn…
• Cho 1-2 giọt tinh dầu đầu rồng này vào túi thơm, rồi treo trong phòng khách, phòng ngủ, phòng tắm…
• Nhỏ vài giọt tinh dầu cây Moldavian Dragonhead vào trong bồn tắm, vật dụng gần nơi thư giãn, nghỉ ngơi. Bên cạnh đó, có thể cho 1 giọt tinh dầu từ D. moldavica vào bàn tay rồi xoa tròn, hít thở sâu để điều chỉnh tâm trạng, hạn chế căng thẳng, hoặc nếu muốn lưu giữ hương thơm trên cơ thể…

4.2 Tinh dầu đầu rồng Moldavian dùng bên ngoài da

Hỗn hợp dầu massage bao gồm từ 1 đến 2 giọt tinh dầu D. moldavica cùng dầu vận chuyển như dầu hạnh nhân, dầu dừa, dầu oliu, dầu jojoba…để tạo nên hỗn hợp massage phù hợp với nhu cầu trị liệu. Có thể nhẹ nhàng xoa bóp chúng lên những phần bị đau và viêm để ngăn cản cơn đau, căng cơ khó chịu đang hành hạ.

Thêm 1 giọt tinh dầu Moldavian vào kem dưỡng da để nuôi dưỡng làn da khỏe mạnh hơn.

4.3 Gợi ý kết hợp cùng tinh dầu đầu rồng Moldavian

Cùng với xu hướng kết hợp nhiều loại tinh dầu với nhau, tùy theo sở thích mà bạn có thể tham khảo gợi ý dưới đây. Tinh dầu đầu rồng Moldavian pha trộn tốt với:

• Tinh dầu chanh (Lemon);
• Tinh dầu oải hương (Lavender);
• Tinh dầu húng quế (Basil);
• Tinh dầu Cedarwood;
• Tinh dầu Cam Bergamot;
• Tinh dầu Bưởi hồng (Grapefruit Pink);

5. Lưu ý gì khi sử dụng tinh dầu đầu rồng Moldavian

5.1 Lưu ý chung

Khi sử dụng tinh dầu đầu rồng Moldavian cần phải chú ý các điều sau:

• Uống tinh dầu này nguyên chất, đậm đặc bằng miệng trực tiếp không được khuyến khích.
• Đừng bao giờ sử dụng tinh dầu từ D. moldavica theo cách không được nhà sản xuất khuyến nghị. Thực tế, hai cách sử dụng chiết xuất này đơn giản và thường được ưa chuộng là bằng hô hấp và thoa bên ngoài da.
• Ngoài ra, hãy kiểm tra tinh dầu đầu rồng Moldavian lên vùng da nhỏ trước và theo dõi phản ứng sau đó. Mặt khác, cần lưu ý hạn chế tiếp xúc ở những nơi nhạy cảm trên cơ thể như vết thương hở, tai trong, niêm mạc, mắt,…
• Vì tinh dầu càng đậm đặc, nồng độ càng cao thì tình trạng kích ứng, phỏng da…dễ xảy ra. Vì vậy, đừng thoa tinh dầu D. moldavica chưa pha loãng lên da mà chưa am hiểu tường tận.
• Với những người đang gặp tình trạng sức khỏe nhạy cảm, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng sản phẩm từ thực vật từ cây đầu rồng Moldavian.

5.2 Đối tượng nào nên thận trọng khi sử dụng tinh dầu đầu rồng Moldavian

Thực tế, không phải bất cứ ai cũng dùng được tinh dầu từ cây D. moldavica. Cần lưu ý cẩn thận trong trường hợp là:

• Trẻ em;
• Phụ nữ có thai;
• Phụ nữ đang cho con bú;
• Đối tượng từng dị ứng với sản phẩm chiết xuất từ thực vật thuộc loài D. moldavica

6. Quy cách đóng gói

7. Tổng kết

Do năng suất cực thấp trong quá trình chưng cất, đây không phải là một trong những loại tinh dầu rẻ nhất mà bạn có thể tìm thấy trên thị trường. Tuy nhiên, không nghi ngờ gì nữa, tinh dầu đầu rồng Moldavian rất đáng để đầu tư để bạn có thể tăng cường sức khỏe tổng thể của mình. Mời bạn ghé thăm Kobi để khám phá nhiều hơn về thế giới tinh dầu thiên nhiên đa dạng cùng nhiều sản phẩm tự nhiên độc đáo khác nhé.

8. Tại sao chọn Kobi?

Kobi tự hào là nhà nhập khẩu và phân phối các loại tinh dầu thiên nhiên, dầu thực vật chất lượng cao với giá cả cạnh tranh tại Việt Nam từ 2011. Đối tác của chúng tôi là các nhà sản xuất, nhà xuất khẩu cung cấp nguồn thực vật bền vững từ hơn 10 quốc gia, thu mua cây trồng từ nơi chúng phát triển tự nhiên và dồi dào. Mỗi đơn hàng đều đi kèm với GC-MS, COA và SDS để chứng minh dầu của chúng tôi là 100% nguyên chất và tự nhiên. Sự hài lòng của khách hàng là ưu tiên hàng đầu của chúng tôi và chúng tôi luôn sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc của bạn. Hãy liên hệ ngay hôm nay để tìm hiểu cách chúng tôi có thể giúp công việc của bạn phát triển như thế nào nhé!

9. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. Environmental assessment of the essential oils produced from dragonhead (Dracocephalum moldavica L.) in conventional and organic farms with different irrigation rates https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0959652618327094
2. Chemical constituents of essential oil of Dracocephalum moldavica L. and Dracocephalum kotschyi Boiss. from Iran https://www.researchgate.net/publication/300063411_Chemical_constituents_of_essential_oil_of_Dracocephalum_moldavica_L_And_Dracocephalum_kotschyi_Boiss_from_Iran
3. Dracocephalum moldavica L . Extracts Protect H9c2 Cardiomyocytes against H 2 O 2 -Induced Apoptosis and Oxidative Stress https://www.researchgate.net/publication/341171696_Dracocephalum_moldavica_L_Extracts_Protect_H9c2_Cardiomyocytes_against_H_2_O_2_-Induced_Apoptosis_and_Oxidative_Stress
4. Changes in content and chemical composition of Dracocephalum moldavica L. essential oil at different harvest dates https://www.researchgate.net/publication/274374574_Changes_in_content_and_chemical_composition_of_Dracocephalum_moldavica_L_essential_oil_at_different_harvest_dates
5. Composition and toxicity of Chinese Dracocephalum moldavica (Labiatae) essential oil against two grain storage insects https://academicjournals.org/article/article1380532728_Chu%20et%20al.pdf
6. The chemical composition of the essential oil of Dracocephalum moldavica L. from Vojvodina Province (Serbia) https://www.researchgate.net/publication/336315188_The_chemical_composition_of_the_essential_oil_of_Dracocephalum_moldavica_L_from_Vojvodina_Province_Serbia
7. The Effects of the Ethanol Extract of Dracocephalum Moldavica (Badrashbu) Against Strains of Antibiotic-Resistant Escherichia coli and Klebsiella pneumonia https://brieflands.com/articles/iji-65295.html
8. Dracocephalum moldovica: CULTIVATION, CHEMICAL COMPOSITION AND BIOLOGICAL ACTIVITY https://www.fimek.edu.rs/downloads/casopisi/jatem/issue/v2/03-%283%29_Acimovic_et_al._2019._Vol._2%281%29_153-167.pdf