Dầu oliu – loại dầu thu được từ quả của cây oliu được sử dụng khá phổ biến với người dùng. Trong thành phần dầu oliu có chứa nhiều chất chống oxy hóa, các chất béo tốt, do vậy mà dầu oliu được nhiều người tin dùng nhờ vào những lợi ích về sức khỏe mà oliu mang lại. Tuy nhiên, dầu oliu có nguồn gốc từ đâu, được phân loại thế nào? Những lợi ích đặc biệt quan trọng khác mà dầu oliu đem lại cho sức khỏe và các điều cần lưu ý khi sử dụng là gì? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan về dầu oliu này nhé!

1. Mô tả về cây oliu

1.1. Nguồn gốc của cây oliu

Cây oliu – một câu chuyện – một nền văn hóa

Oliu đã xuất hiện trong văn học từ rất lâu về trước. Trong huyền thoại Hy Lạp đã từng có một nhân vật văn hóa mang tên Aristaeus. Đây là một biểu tượng anh hùng thời nguyên thủy với khả năng hiểu biết rộng về chăn nuôi, cách làm pho mát, nuôi ong cũng như cách trồng trọt cây oliu.

Tên khoa học của cây oliu: Olea Europaea Oleaceae (họ Ô liu)

Nguồn gốc cây: cây oliu nằm ở bản địa miền duyên hải Địa Trung Hải kéo dài đến Iran ven bờ nam biển Caspi.

Trồng trọt và thu hoạch:

• Các nơi trồng nhiều cây oliu: Trung Quốc, Trung Mỹ, Hoa Kỳ và Úc
• Thời gian thu hoạch: cây thường được trồng và chăm sóc từ 5 – 6 năm mới bắt đầu cho thu hoạch. 
• Thời tiết phù hợp nhất để chăm sóc và phát triển: thời tiết giá rét và không khí phải khô ráo thì cây mới ra hoa kết quả.

Những giá trị mà cây mang lại:

• Cây oliu được xem là một nông phẩm giá trị ở vùng Địa Trung Hải 
• Giá trị mà cây oliu đem lại hữu hiệu nhất và phổ biến nhất, đó chính là sử dụng cây để làm ra dầu ô liu.

Ngoài ra, quả oliu còn được dùng như một món ăn kèm trong các món ăn chế biến sẵn như pizza hoặc dùng làm các món trộn salad,..

1.2. Đặc điểm của cây oliu

Cây oliu được xếp vào loại cây gỗ, khi cây trưởng thành có thể phát triển chiều cao từ 20 – 25 m. Hơn nữa, cây được xếp vào nhóm cây có thời gian sống lâu kéo dài đến hàng trăm năm.

Lá: có màu xanh thẫm, lá có hình bầu dục và mọc đối nhau. Mặt lá bóng. 

Hoa: nhỏ, có màu trắng xanh. Cánh hoa mọc rời.

Quả: được xếp vào quả mọng, có hình bầu dục. Tùy vào từng giai đoạn phát triển mà màu sắc quả cũng khác nhau: lúc chưa chín quả có màu xanh, khi chín thì chuyển sang màu tím. Quả thường được sử dụng khi vừa chín hẳn. 

2. Tổng quan về dầu oliu

2.1. Dầu oliu và phân loại

Dầu oliu có màu vàng hổ phách đến vàng nhạt hơi xanh tùy vào từng loại và có vị hơi đắng. Hiện tại, dầu oliu được phân làm 4 loại:

• Extra virgin: chưa qua bất cứ công đoạn xử lý nào hay còn được hiểu chính là lần ép đầu tiên của dầu. Chính vì vậy mà giữ được những thành phần dinh dưỡng của dầu với nồng độ acid <0,8%. Hơn nữa, dầu chứa nhiều chất béo không bão hòa đơn, rất giàu vitamin E và A cùng các chất chống oxy hóa.
• Virgin: mặc dù virgin cũng được thu từ nước ép đầu tiên của quả oliu, tuy nhiên, lại có sự can thiệp của cơ học và vật lý. Nhưng nhìn chung chất lượng Virgin chỉ đứng sau Extra virgin.
• Loại thứ 3 là Pure: trên thị trường còn được gọi là dầu oliu, được sử dụng khá phổ biến trong nấu ăn. Loại dầu này đã qua một số công đoạn xử lý để loại bỏ tạp chất, tuy nhiên, dầu đã bị giảm độ tinh khiết. 
• Phân loại thứ 4 chính là Extra light/ light hoặc Pomace: độ tinh khiết thấp nhất so với 3 loại trên vì đã qua nhiều công đoạn chế biến. Với loại dầu này, tùy vào nồng độ khác nhau cùng một vài hương liệu có thể được dùng để đánh bóng, làm sáng các đồ vật bằng kim loại, gỗ,..

2.2. Thành phần hóa học của dầu oliu

Thành phần chủ yếu có trong dầu oliu chính là triacylglycerol. Ngoài ra, dầu oliu còn chứa một số thành phần khác với hàm lượng thấp như:

• Các axit béo tự do
• Chất béo 
• Phosphatides
• Sterol
• Chất tạo màu và hương vị của dầu

Vai trò của triacylglycerol (triglycerols và acid béo)

• Thành phần này được xem là năng lượng chính của động vật và thực vật.
• Xét về tính chất hóa học, phân tử này có nguồn gốc từ sự este hóa tự nhiên của 3 phân tử acid béo với 1 phân tử glycerol.
• Các acid béo chính có trong triacylglycerol:  acid stearic, acid oleic, acid linoleic, acid linolinic, acid palmitic.

3. Công dụng của dầu oliu

3.1. Chăm sóc sức khỏe

3.1.1. Cải thiện và tăng cường sức khỏe tim mạch

Dầu ô liu giàu các acid béo tốt, do đó, chúng được xem như một nguồn chất béo chính trong chế độ ăn, đặc biệt là của người dân Địa Trung Hải

Một số chuyên gia đánh giá dầu oliu như một tiêu chuẩn trong y tế dự phòng. Điều này do những lợi ích và cải thiện mà oliu mang lại khi so sánh các đối tượng áp dụng chế độ ăn kiêng với dầu oliu so với các chế độ khác, cụ thể

• Kéo dài tuổi thọ
• Giảm nguy cơ tử vong do các bệnh tim mạch

Năm 2017, kết quả của một nghiên cứu đánh giá vai trò của polyphenol (một chất chống oxy hóa) trong dầu oliu nguyên chất cho thấy: dầu oliu có khả năng cải thiện chức năng tim mạch, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tình trạng xơ vữa động mạch, kể cả đột quỵ và tình trạng rối loạn chức năng não.

Ngoài ra, theo đánh giá năm 2018, FDA (cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm của Mỹ) và cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu khuyến nghị một chế độ ăn nên bao gồm khoảng 20g (tương đương với hai thìa canh) dầu ô liu nguyên chất mỗi ngày để giúp làm giảm nguy cơ tim mạch, tỷ lệ mắc bệnh tật cũng như làm giảm nguy cơ viêm nhiễm .

3.1.2. Cải thiện nồng độ cholesterol trong cơ thể

Trong dầu oliu nguyên chất có chứa 2 thành phần Oleocanthal và Oleuropein. Oleocanthal được biết đến như một phenylethanoid hay một loại hợp chất phenolic tự nhiên. Về cấu trúc hóa học, Oleocanthal là một tyrosol ester và cấu trúc hóa học của chất này có liên quan đến oleuropein – một thành phần có trong dầu oliu nguyên chất.

Cả 2 thành phần này giúp làm giảm hàm lượng LDL cholesterol xấu trong cơ thể bằng cách làm giảm oxy hóa các phân tử LDL nói trên. Do đó có thể làm giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch.

3.1.3. Dự phòng bệnh Alzheimer

Alzheimer còn được biết đến với tên gọi sa sút trí tuệ. Sự biểu hiện sớm của bệnh chính là suy giảm trí nhớ, giảm khả năng suy luận, tập trung. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể bị rối loạn chức năng ngôn ngữ cũng như thị giác.

Trong một số thí nghiệm đánh giá trên cơ thể chuột, các nhà nghiên cứu đã nhận ra rằng oleocanthal – dưỡng chất thiên nhiên có trong dầu oliu nguyên chất – đã khiến các protein bất thường (sự đột biến gen của protein tiền thân amyloid, presenilin I và presenilin II) – nguyên nhân gây ra bệnh Alzheimer di chuyển ra khỏi não bộ.

Ngoài ra, theo một đánh giá dựa trên vai trò của oleocanthal đối với Alzheimer đã phần nào giải thích được tỷ lệ mắc bệnh suy giảm trí nhớ (alzheimer) ở các quốc gia Địa Trung Hải thấp hơn so với các quốc gia khác. Điều này nhờ vào chế độ ăn có hàm lượng dầu oliu được tiêu thụ cao nhất trên thế giới. 

3.1.4. Hỗ trợ và cải thiện hệ tiêu hóa

Dầu oliu giúp bảo vệ gan

Đã có nhiều nghiên cứu chứng minh rằng dầu oliu nguyên chất có khả năng bảo vệ gan tránh khỏi tình trạng mất cân bằng oxy hóa.

Ngoài ra, cũng có nhiều bằng chứng khác cho thấy khả năng ngăn ngừa ung thư cũng như bảo vệ gan khỏi các tổn thương nhờ vào dầu oliu.

Hỗ trợ điều trị bệnh viêm ruột

Bệnh viêm ruột (Inflammatory Bowel Disease – IBD) gây ra tình trạng viêm đường tiêu hóa. Các loại IBD bao gồm bệnh viêm loét đại tràng và bệnh Crohn

Vào năm 2019, các chuyên gia đã kiểm tra lại và phát hiện ra rằng thành phần phenol trong dầu ô liu có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch cũng như cải thiện sức khỏe đường ruột bằng cách thay đổi các vi sinh vật trong ruột. Nhờ vậy mà cải thiện được các triệu chứng cũng như mức độ nghiêm trọng của bệnh ở người mắc IBD.

Hỗ trợ điều trị bệnh viêm tụy cấp tính

Trong dầu oliu nguyên chất rất giàu acid oleic và hydroxytyrosol. Đây là các acid có tác dụng kiềm hãm sự phát triển của bệnh viêm tụy cấp tính (còn được biết đến với chứng viêm đột ngột của tuyến tụy).

Một thí nghiệm tại đại học Granada – Tây Ban Nha đã chứng minh các hợp chất có trong dầu oliu có thể bảo vệ cơ thể tránh khỏi nguy cơ mắc bệnh viêm tụy cấp tính.

3.2. Chăm sóc da – tóc – móng

3.2.1. Dầu oliu giúp cấp ẩm cho da

Trong dầu oliu có chứa vitamin E, nhờ vậy chúng có thể giúp điều trị mụn viêm, mụn trứng cá cũng như dưỡng ẩm cho làn da khô ráp, sần sùi. Nhờ đó mà sức khỏe của da cũng cải thiện đáng kể. 

Hơn nữa, dầu oliu cũng làm cải thiện quá trình tái tạo cũng như tăng độ đàn hồi của da. 

Không những vậy, ngoài vitamin E, trong dầu còn chứa các chất chống oxy hóa, khoáng chất cũng như một số chất béo tốt. Nhờ đó mà da có thể chống lại các gốc tự do, làm chậm quá trình lão hóa và tạo điều kiện cho làn da khỏe mạnh hơn.

3.2.2. Điều trị tình trạng mụn trứng cá

Dầu oliu chứa nhiều chất chống oxy hóa đặc biệt nhất phải kể đến là polyphenol, giúp kháng khuẩn, kháng viêm kiểm soát sự phát triển của mụn, tốt cho việc trị mụn. 

Ngoài ra, polyphenol còn giúp hỗ trợ quá trình tái tạo và dưỡng ẩm. Nhờ đó mà làn da trở nên căng bóng và mịn màng.

Do đó, đây chính là sự lựa chọn hoàn hảo giúp cải thiện tình trạng da dầu nhờn – một trong những nguyên nhân gây mụn cho da

3.2.3. Kích thích mọc tóc – trị gàu – dưỡng ẩm cho tóc

Với các thành phần có trong dầu oliu kể trên cũng phần nào chứng minh được khả năng dưỡng ẩm cho tóc. Hơn nữa với các thành phần được đánh giá là lành tính nên dầu oliu làm giảm tình trạng kích ứng da đầu đồng thời làm giảm tình trạng gàu hơn nữa.

Ngoài da, dầu ô liu còn có khả năng thúc đẩy quá trình tăng trưởng của tóc. 

Hơn nữa, trong dầu oliu chứa hàm lượng vitamin E cao, nhờ đó có thể giúp tóc chắc khỏe và ngăn ngừa tình trạng rụng tóc, khắc phục tình trạng tóc chẻ ngọn.

4. Cách sử dụng dầu oliu

Sử dụng bôi ngoài da để chăm sóc da, tóc

Dưỡng ẩm: tạo mặt nạ oliu cùng sữa chua và một số thành phần khác theo sở thích của bạn. Đắp mặt trong vòng 15 phút sau đó, massage nhẹ nhàng và rửa mặt sạch, làn da của bạn sẽ trở nên mịn màng và rạng rỡ hơn.

Chăm sóc tóc chẻ ngọn: thêm dầu oliu vào kem dưỡng tóc và ủ trong một khoảng thời gian nhất đinh, tùy vào tình trạng khô xơ chẻ ngọn 

Sử dụng trong chế biến thực phẩm tốt cho sức khỏe:

Vì dầu oliu có nguồn gốc tự nhiên, giúp giảm nồng độ cholesterol rất tốt cho dạ dày.

Dầu oliu được sử dụng thay dầu thực vật, bơ để chế biến thức ăn.

Ngoài ra, dầu oliu cũng được dùng để trộn salad, làm nước sốt cho các món ăn cũng như tạo mùi và vị thêm đa dạng cho những món ăn đã được chế biến xong,..

5. Một số điều cần lưu ý khi sử dụng dầu oliu 

5.1. Tác dụng phụ 

Mặc dù dầu oliu khá lành tính và hầu như chưa có báo cáo đáng kể khi sử dụng. Tuy nhiên, người dùng cần phải lưu ý các tác động không mong muốn mà dầu oliu có thể gây ra dưới đây:

Gây kích ứng nhẹ hoặc phản ứng dị ứng chậm nếu dùng để thoa lên da

Trường hợp dùng theo đường uống, dầu oliu được đánh giá là an toàn tuyệt đối khi sử dụng, nhưng phải dùng đúng và đủ.

Ngoài ra, cũng có báo cáo về việc dị ứng đường hô hấp nếu hít phải phấn hoa của cây oliu.

Do đó, từ những báo cáo trên cho thấy, dầu oliu khá an toàn với người sử dụng.

5.2. Các tương tác cần tránh khi dùng

Dưới đây là một số tương tác cần lưu ý khi sử dụng đồng thời với dầu oliu

Thuốc điều trị bệnh đái tháo đường: tăng nguy cơ hạ đường huyết. Điều này là do:

• Dầu ô liu có thể làm giảm lượng đường trong máu. 
• Còn chức năng của thuốc điều trị đái tháo đường cũng được dùng để kiểm soát nồng độ đường trong máu bằng cách hạ đường huyết. 
• Chính vì vậy khi sử dụng đồng thời cả dầu ô liu và thuốc có thể làm giảm lượng đường trong máu của cơ thể xuống mức báo động.

Thuốc hạ huyết áp: tăng nguy cơ hạ áp. Vì

• Như đã trình bày bên trên, dầu oliu có tác dụng làm giảm huyết áp. 
• Do vậy khi đồng thời sử dụng dầu oliu và thuốc trị bệnh huyết áp cao có thể khiến mức huyết áp hạ xuống nghiêm trọng.

Các thuốc kháng đông máu: có thể làm tăng khả năng bị bầm tím và chảy máu vì khả năng chậm khả năng đông máu của dầu oliu và thuốc.

Do đó, tốt nhất nếu bạn đang sử dụng bất cứ thuốc nào để trị bệnh nên thông tin cho bác sĩ thật cẩn thận để được tư vấn sử dụng sao cho hiệu quả và an toàn nhất.

6. Lưu ý khi sử dụng

Dầu oliu có thể tăng nguy cơ xơ vữa động mạch. Mặc dù trong dầu oliu chứa nhiều chất béo đơn không bão hòa tốt hơn nhiều so với béo bão hòa và bán bão hòa. Tuy nhiên, chúng vẫn là chất béo, nếu dùng nhiều sẽ làm tăng nguy cơ bệnh tật, đặc biệt xơ vữa động mạch.

Ngoài ra, dầu oliu cũng có thể gây ra tình trạng béo phì vì dầu là một nguồn năng lượng tập trung, có hàm lượng calo cao. Mà thừa calo sẽ khiến cơ thể chuyển sang dạng tích trữ mỡ dưới da. Đó chính là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng béo phì, thừa cân. 

Hơn nữa, nếu hàm lượng chất béo trong máu tăng lên sau mỗi bữa ăn giàu chất béo (kể cả dầu oliu) cũng có thể làm tổn thương cho động mạch và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim.

Nói chung, sản phẩm nào dù hiệu quả đến đâu cũng phải dùng đúng và dùng đủ để đảm bảo hiệu quả – an toàn khi dùng. Tuyệt đối không được lạm dụng.

Vẫn chưa có đầy đủ nghiên cứu về việc sử dụng dầu oliu với hàm lượng cao trên đối tượng phụ nữ mang thai và cho con bú. Do đó cần thận trọng khi sử dụng.

7. Kết luận

Từ những trình bày và phân tích trên đã cho thấy những lợi ích tuyệt vời của dầu oliu. Tuy nhiên, bên cạnh những hiệu quả đó người dùng cũng đặc biệt chú ý đến những tác động có hại với những lưu ý khi sử dụng để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu. Nếu có thắc mắc gì thêm về dầu oliu hoặc các loại dầu nền nói chung, hãy liên hệ Kobi để được tư vấn sử dụng một cách hiệu quả nhé!

Tài liệu tham khảo

1. Dầu oliu. https://www.medicalnewstoday.com/articles/266258#benefits
2. Công dụng dầu oliu. https://www.healthline.com/nutrition/11-proven-benefits-of-olive-oil
3. Những tác động không mong muốn khi dùng dầu oliu. https://www.stylecraze.com/articles/unexpected-side-effects-of-olive-oil/
4. Tương tác. https://www.rxlist.com/olive/supplements.htm
5. 5 cách dùng dầu oliu hiệu quả. https://weolive.com/blog/eat-drink/5-ways-to-get-your-daily-dose-of-evoo/