Tinh dầu Hồi

Hồi là loài cây nổi tiếng không chỉ bởi là gia vị độc đáo trong ẩm thực mà còn vì vô số tiềm năng y học của chúng. Trong đó, chiết xuất dầu từ thực vật này luôn nhận được sự yêu thích từ công chúng bởi các đặc tính tuyệt vời. Sau đây, mời bạn đọc cùng Kobi tham khảo những lợi ích từ tinh dầu hồi mang lại cũng như cách sử dụng sao cho hiệu quả nhé.

1. Tổng quan về cây hồi

1.1 Thông tin chung

Hồi (Illicium verum.) là thực vật thuộc họ Illiciaceae, nguồn gốc từ Nam Trung Quốc và phía Bắc Việt Nam. Trải qua lịch sử lâu đời, quần thể này phân bố khắp nơi trên thế giới, ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới như Đông Nam Á, Trung Quốc, Ấn Độ, Bắc Mỹ…Trong đó, Trung Quốc và Việt Nam hiện nay là khu vực cung cấp tinh dầu hồi chủ yếu cho thế giới.

Tại Việt Nam, hồi là đặc sản quý, thích nghi ở vùng núi thấp các địa phương như Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh, Lai Châu…với nhiều tên gọi khác nhau như đại hồi, hồi sao,…Thông thường cây được nhân giống bằng hạt và có sức sống sinh trưởng mạnh mẽ. Thường thu hoạch vào tháng 7-9 và tháng 11-12 hằng năm, khi quả chuyển từ màu xanh sang vàng mơ.

1.2 Mô tả cây hồi

Thuộc thực vật thân gỗ, nhỏ, thường xanh, cao trung bình khoảng 6-8 m, có thể cao hơn 10 m. Cành thẳng, lúc non có màu xanh, sau chuyển thành nâu xám, bề mặt nhẵn.

Lá mọc so le nhau, dạng hình mác hoặc trứng thuôn dài, tập trung ở mấu nhìn như mọc vòng. Bề mặt trên sẫm hơn mặt dưới, gân mờ, cuống ngắn.

Cây có hoa mọc riêng lẻ hoặc tụ 2-3 cái ở phần kẽ lá. Cánh hoa đều nhau, sắc chuyển từ trắng sang hồng dần về phía giữa.

Quả gồm 8 cánh (đại) đều và rời nhau, có khi 9-12 đại nhưng khá hiếm. Mỗi đại hình thoi, xếp tỏa tròn thành ngôi sao, khi non màu lục và chuyển nâu sẫm khi già. Bên trong mỗi đại chứa hạt màu nâu, nhẵn bóng.

Hầu hết bộ phận của cây hồi đều chứa lượng tinh dầu dồi dào ở lá, hạt, quả, hoa…

2. Đôi nét về tinh dầu hồi

2.1 Đặc tính chung của tinh dầu hồi

Thực tế, đôi khi có sự nhầm lẫn giữa star anise ail (Illicium verum) với anise oil (Pimpinella anisum) vì cả hai đều có tên gần giống nhau, sở hữu mùi thơm tương tự. Dù vậy chúng không giống nhau hoàn toàn và có đặc tính riêng. Trong bài viết chỉ xin đề cập đến tinh dầu hồi (star anise essential oil), được chiết xuất từ loài thực vật cùng tên, thông qua phương pháp chủ yếu là chưng cất hơi nước.

• Màu sắc: trong suốt đến vàng nhạt
• Mùi hương: nồng nàn, đậm đà, xen lẫn chút cay, ấm áp đặc trưng. Vài ý kiến cho rằng tương tự như mùi cam thảo-một vị thuốc thường dùng trong đông y.
• Độ đậm đặc thấp

Bảo quản

• Cho tinh dầu vào lọ nhỏ kín, đặt nơi thoáng mát và đậy nắp kỹ sau khi sử dụng.
• Không sử dụng dầu bị nấm mốc hoặc có mùi lạ, bị ôi thiu.

3. Các hoạt chất giá trị của tinh dầu hồi

Hoạt chất từ chiết xuất hồi sẽ có chút khác biệt tùy theo giống, môi trường, khí hậu,…Trong đó, một số thành phần cơ bản như linalool, estragole, terpineol, cis-anethol, trans-anethol, α-pinene, β-pinene, safrole, anisaldehyde, camphene, quercetin, acid shikimic, limonene…cùng nhiều flavonoid, polyphenol và chất chống oxy hóa khác.

Một số hoạt chất nổi bật như:

• Anethole: hợp chất tự nhiên và nguyên liệu phụ gia tạo hương vị phổ biến, tiềm năng trị liệu lớn.
• Estragole (methyl chavicol): hoạt chất chính, đóng góp phần lớn tạo hương nước hoa và mùi thực phẩm.
• Linalool (C₁₀H₁₈O): hợp chất trong suốt, dễ bay hơi, có mặt ở nhiều chiết xuất thực vật.
• Acid shikimic: chất trung gian quan trọng trong thực vật và vi sinh vật, có tác dụng kháng virus.

Ứng dụng của tinh dầu hồi trong thực tế khá đa dạng như nước hoa, kem đánh răng, xà phòng, dưỡng da, nước súc miệng, ẩm thực…

4. Lợi ích của tinh dầu hồi đối với sức khỏe

4.1 Hồi trong y học cổ truyền

Qua lịch sử lâu dài, đông y luôn ghi nhận hồi (đại hồi) là vị thuốc cổ truyền quý giá. Theo tài liệu y học dân gian, hồi có vị cay, tính ấm, quy kinh Can, Thận, Tỳ, Vị. Tác dụng đa dạng như trừ phong hàn, lợi tiêu hóa và hô hấp, chống nôn, giảm đau, sát trùng…

4.2 Chất tạo hương vị độc đáo cho món ăn

Có lẽ nhiều người đã quen thuộc với việc sử dụng hồi và chế phẩm của chúng để tăng thêm hương vị trong ẩm thực. Thông thường, đầu bếp sẽ sử dụng hồi dưới dạng nguyên quả, hạt hoặc dạng bột. Mặt khác, vài địa phương có thể thay thế chúng bằng vài giọt tinh dầu. Đây thực sự là một bổ sung tuyệt vời cho thực phẩm, đồ uống…vừa thơm miệng vừa lợi tiêu hóa.

4.3 Liều thuốc an thần và cải thiện giấc ngủ

Nhiều báo cáo đã công nhận, khi sử dụng tinh dầu hồi với nồng độ nhỏ sẽ mang lại sự thư giãn cho não bộ-liều thuốc an thần hiệu quả.

• Nhờ chứa nguồn vitamin B dồi dào như thiamin, niacin, riboflavin, pyridoxine…đây là những hoạt chất nuôi dưỡng và tăng dẫn truyền thần kinh.
• Hữu ích cho các phản ứng thần kinh căng thẳng, co giật như động kinh, rối loạn lo âu,…
• Hỗ trợ chứng mất ngủ, cải thiện tâm trạng, dịu cơn đau thần kinh…
• Phục hồi sự bình tĩnh trong tâm trí, đặc biệt là trong cơn hoảng loạn.

4.4 Tín hiệu khả quan trong cuộc chiến chống virus

Kháng virus là một trong dược tính của thực vật này nhờ thành phần acid shikimic làm chủ đạo. Đây là hoạt chất có khả năng “chiến đấu” với virus mạnh mẽ, được ứng dụng rộng rãi. Hiện nay, hồi là nguồn cung cấp acid shikimic chính được sử dụng để phát triển sản phẩm điều trị virus cúm. Ngoài ra, bước đầu ở nghiên cứu trong ống nghiệm đã tiết lộ khả năng ức chế các loại virus khác, bao gồm Herpes simplex type I, của tinh dầu hồi.

4.5 Hỗ trợ giảm đau và chống co thắt

Nếu bạn gặp vấn đề đau nhức khó chịu, nên cân nhắc việc massage kết hợp với tinh dầu hồi. Điều này sẽ làm tăng lưu thông máu và giảm cảm giác đau trên các khu vực bị ảnh hưởng như đau xương khớp, nhức đầu…Hơn nữa, nhờ đặc tính chống co thắt tự nhiên, mà chiết xuất này còn cải thiện tình trạng chuột rút, căng cứng cơ, khí huyết ứ trệ…gây ho, đau bụng, đau cơ, tê mỏi chi…

4.6 Sát trùng và chữa lành vết thương nhanh chóng

Khả năng khử trùng và phục hồi vết thương của tinh dầu hồi nhận được đánh giá cao.

• Bằng cách cung cấp các hoạt chất ngăn chặn vi trùng và tạo lớp màng bảo vệ hiệu quả chống nhiễm khuẩn, giúp vết thương lành nhanh hơn.
• Báo cáo cho rằng chiết xuất từ hồi hiệu quả như thuốc kháng sinh, thậm chí ức chế nhiều vi khuẩn kháng thuốc. Điều này mang đến tín hiệu khả quan trong tương lai cho việc phát triển thuốc kháng sinh mới.
• Thí nghiệm riêng biệt cho thấy chiết xuất hồi phần nào hữu ích giảm sự phát triển vi khuẩn E.coli.

Dù ở thời điểm hiện tại, đa phần những nghiên cứu về đặc tính kháng khuẩn từ cây hồi thường giới hạn trên động vật và ống nghiệm nhưng kinh nghiệm dân gian vẫn cho thấy hiệu quả của chúng ở vài khía cạnh hỗ trợ sức khỏe con người.

4.7 Kháng nấm

Tinh dầu hồi giàu flavonoid, hợp chất chịu trách nhiệm về lợi ích kháng nấm mạnh.

• Nghiên cứu ở Hàn Quốc đã phát hiện chiết xuất này chống nấm, đặc biệt là triệu chứng do nhiễm nấm Candida albicans gây nên. Loại nấm này thường ảnh hưởng đến bề mặt miệng, da, hầu họng và cả vùng sinh dục…
• Nghiên cứu trong ống nghiệm ghi nhận các chất terpene, linalool…có thể ngăn hình thành màng sinh học và thành tế bào của nấm ở người.
• Chất trans-anethol ức chế sự phát triển của nấm gây bệnh trong một số loài cây ăn trái.

4.8 Hỗ trợ chất chống oxy hóa “chiến đấu” với gốc tự do và kích thích chuyển hóa

Gốc tự do là thành phần gây tổn thương tế bào và là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lý như bệnh mạch máu, thần kinh,…Việc sản xuất và lắng đọng quá mức gốc tự do sẽ được đẩy lùi bởi chất oxy hóa. May mắn thay, tinh dầu hồi là nguồn cung cấp chất oxy hóa phong phú như linalool, vitamin,…

Ngoài ra, dầu hồi còn cân bằng trao đổi chất và duy trì khả năng thải độc tố. Bằng cách kích thích enzyme và hormone, từ đó chúng thúc đẩy chuyển hóa dinh dưỡng, tuần hoàn…

4.9 Phương thuốc cải thiện vấn đề hô hấp tự nhiên

Tinh dầu hồi được nhận xét là phương thuốc cải thiện hô hấp đến từ thiên nhiên. Chiết xuất có tác dụng giữ ấm cơ thể, loãng đờm và chất nhầy đọng lại trong đường hô hấp…Hơn nữa, nhờ đặc tính sát khuẩn và chống virus mà dầu hồi được cân nhắc lựa chọn trong hỗ trợ trị liệu chứng ho, viêm phế quản, cảm lạnh, cảm cúm…

4.10 Hỗ trợ rối loạn tiêu hóa

Nhiều tài liệu đồng tình về việc sử dụng tinh dầu hồi như một liệu pháp xông hơi hoặc kết hợp với thủ thuật massage bụng trong hỗ trợ ức chế cảm giác khó chịu vùng tiêu hóa như buồn nôn, đầy bụng, khó tiêu,…Điều này là bởi chiết xuất này hoạt động như chất chống co thắt và thư giãn thần kinh. Chúng góp phần đào thải khí thừa ra khỏi cơ thể, từ đó cải thiện các rối loạn.

4.11 Phụ nữ và tinh dầu hồi

Bước đầu, các nhà khoa học phát hiện ra rằng hoa hồi và chiết xuất của chúng có khả năng điều chỉnh nội tiết tố nữ nhờ hợp chất anethole. Cộng thêm công dụng giảm đau và chống co thắt của dầu hồi mà cải thiện các khó chịu xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt như chuột rút, đau bụng kinh, stress…

4.12 Khử mùi và xua đuổi côn trùng tránh xa

Tinh dầu hồi được tiết lộ là có ảnh hưởng đến côn trùng và các loài động vật nhỏ, do đó mùi hương này sẽ khiến côn trùng tránh xa. Đây cũng là lý do mà chiết xuất thường được sử dụng để xua đuổi côn trùng, sâu bọ, muỗi…thông qua thuốc xông hơi, thuốc xịt…

5. Cách sử dụng tinh dầu hồi

Xông hơi: kỹ thuật tốt để làm dịu hơi thở cũng như phá vỡ tắc nghẽn. Theo đó, hơi nước sẽ đến chính xác vị trí cụ thể, cần hỗ trợ như đường hô hấp, da…

Sản phẩm chăm sóc cơ thể tự nhiên: với nhu cầu ngày càng tăng mà nhiều nhà sản xuất đã nghiên cứu kết hợp hương thơm này vào sản phẩm của họ mà không gây độc tính hay kích ứng với người tiêu dùng. Các sản phẩm thường thấy như xà phòng, nến thơm,…

Khuếch tán trong không gian rộng, xung quanh phòng, căn nhà…để tạo môi trường thư giãn hơn đồng thời xua đuổi côn trùng.

Dùng tại chỗ: nên pha loãng tinh dầu hồi với dầu nền như dầu dừa, jojoba, kem dưỡng da…trước khi massage lên các khu vực trên cơ thể. Hoặc nhỏ vài giọt dầu hòa với nước sạch rồi xịt vào vị trí, vật dụng gần gũi giúp lưu trữ hương thơm lâu hơn như túi vải, gối, quần áo,…

Gần đây, xu hướng kết hợp nhiều tinh dầu với nhau nhận được quan tâm từ người tiêu dùng. Theo đó, tinh dầu hồi có thể phối hợp với tinh dầu hoàng đàn (Cedarwood), tiêu đen (black pepper), thông (pine), cam ngọt (sweet orange)…

6. Sử dụng tinh dầu hồi cần lưu gì những gì?

Một số đối tượng sau đây không khuyến khích sử dụng tinh dầu hồi:

• Trẻ em, phụ nữ có thai, đang cho con bú, dị ứng với bất kỳ thành phần nào của dầu hồi.
• Trạng thái không tỉnh táo, lơ mơ, dấu hiệu cấp cứu,…

Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ như nôn, buồn nôn, kích ứng da…nên đến gặp bác sĩ chuyên môn để được thăm khám và có biện pháp xử lý kịp thời.

Luôn kiểm tra trên vùng da nhỏ, trước khi tiếp xúc rộng hơn. Chú ý tránh khu vực nhạy cảm như niêm mạc, mắt, mũi trong…bởi chúng dễ bị kích ứng.

Không uống trực tiếp và sử dụng với liều lượng quá nhiều, vì sẽ có tác dụng không mong muốn.

Cẩn thận khi sử dụng chung với các thuốc an thần khác …Bởi các báo cáo về tương tác giữa chúng vẫn chưa đầy đủ và hoàn thiện. Vì vậy, hãy hỏi ý kiến bác sĩ nếu bạn muốn dùng tinh dầu hồi với mục đích điều trị hay dùng chung với các dược phẩm khác.

Lưu ý rằng, tinh dầu hồi chỉ là biện pháp hương thơm tự nhiên, hỗ trợ cho sức khỏe. Chiết xuất này hoàn toàn không thể thay thế cho các phương pháp điều trị hay thuốc trị liệu nào.

Từng có báo cáo ghi nhận nếu tinh dầu lấy từ cây hồi có nguồn gốc ô nhiễm, có thể gây ra các phản ứng thần kinh nghiêm trọng như co giật, ảo giác, buồn nôn… Do đó, nên kiểm tra kỹ nguồn gốc của gia vị hay tinh dầu mà bạn mua, đảm bảo độ nguyên chất và xuất xứ rõ ràng.

7. Tổng kết

Quả thực, chiết xuất thảo mộc nói chung và tinh dầu hồi nói riêng là những “người hùng thầm lặng” đối với sức khỏe của con người. Hi vọng trong tương lai, tiềm năng của dầu hồi sẽ được khai thác và ứng dụng rộng rãi hơn. Hãy liên hệ với Kobi nếu bạn muốn khám phá nhiều hơn về kho tàng tinh dầu thiên nhiên tuyệt vời nhé.

8. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. Star anise essential oil facts and benefits https://www.healthbenefitstimes.com/star-anise-essential-oil/
2. Health Benefits of Anise Essential Oil https://www.healthbenefitstimes.com/health-benefits-of-anise-essential-oil/
3. Star Anise: Benefits, Uses and Potential Risks https://www.healthline.com/nutrition/star-anise
4. Top 12 Health Benefits of Star Anise https://www.healthbenefitstimes.com/star-anise/