Với hương vị nổi bật, mùi thơm sảng khoái, Bạc hà sô cô la (Chocolate Mint)  được ưa chuộng trong các thành phần làm đẹp và chăm sóc sức khỏe. Trong đó, ấn tượng nhất phải kể đến tinh dầu bạc hà sô cô la, đây thực sự là sản phẩm nên có trong kho tàng hương thơm của bạn. Bài viết này, mời quý độc giả cùng Kobi phân tích thành phần hóa học của tinh dầu này và đánh giá một số đặc tính chức năng tuyệt vời của chúng.

1. Tổng quan về bạc hà sô cô la

1.1 Thông tin chung

• Tên tiếng Anh: Chocolate Mint, Choco Mint…
• Tên khoa học: Mentha Piperita V. Chocolat, Mentha x piperita f. citrata ‘Chocolate’.
• Họ thực vật: Bạc hà (Lamiaceae), chi Mentha L.

Có thể nói rằng, từ xa xưa, loài bạc là được đánh giá là thảo dược mang mùi thơm đặc trưng với công dụng làm thuốc nổi tiếng. Trong đó, chi Mentha L. có khoảng 25 loài và một số loài dạng lai khác.  Nhìn chung, bạc hà chứa các thành phần dễ bay hơi như flavonoid, axit hữu cơ, quinone, có tác dụng tốt cho hệ tiêu hóa, hệ thần kinh trung ương, hệ hô hấp…

M.piperita là cây lai giữa bạc hà (M. spicata L.) và bạc hà nước (M. Aquaca L.), đặc biệt phát triển tốt ở những vùng đất có khả năng giữ nước cao.

Trong cuộc sống hằng ngày, bạc hà sô cô la thường được dùng để:

• Dùng tươi để ăn;
• Thưởng thức bạc hà sô cô la như loại trà uống: cho vài lá chocolate mint vào cốc nước và đổ nước sôi vào trong vài phút, sử dụng kèm đá lạnh hoặc không.
• Gia vị
• Trang trí món ăn
• Chế biến kết hợp với thực phẩm khác trong làm bánh, tráng miệng, kẹo, tăng hương vị sô cô la cho các món uống bạc hà…
• Dược liệu trị bệnh
• Tinh dầu bạc hà sô cô la (Chocolate Mint Essential Oil)
• …

Hương vị cùng mùi thơm bạc hà the mát, ấm áp, đã chinh phục được nhiều khách hàng khó tính.

1.2 Đặc điểm sinh trưởng

Theo tài liệu, chi Mentha L. thường được tìm thấy xuất hiện ở nhiều khu vực trên thế giới như vùng cận nhiệt đới Trung Á, vùng ôn đới ấm Bắc bán cầu, châu Âu,…

Cây sống hằng năm, phương pháp nhân giống phổ biến là giâm cành.

Theo kinh nghiệm, thực vật sẽ phát triển tốt nhất khi có ít nhất 5 đến 6 giờ nắng mỗi ngày. Bởi ánh nắng là tác nhân giúp gia tăng hương vị và màu sắc cho chúng. Tuy nhiên, ánh sáng gay gắt xuyên suốt sẽ không được khuyến khích.

Thích nghi tốt ở khí hậu nóng ẩm, cây ưa ẩm, sáng và đất tơi xốp giàu dinh dưỡng. Chúng chịu được độ pH từ axit đến kiềm, vì thế hãy làm giàu dinh dưỡng cho đất trồng bằng phân trộn để cung cấp một ngôi nhà màu mỡ cho cây trồng của bạn.

Sinh trưởng của Mentha Piperita V. Chocolat rất nhanh và ít bị sâu hại, dễ dàng chăm sóc.

Bộ phận thường dùng của Mentha Piperita V. Chocolat: Lá của cây khi ra hoa.

1.3 Mô tả cây bạc hà sô cô la

Bạc hà sô cô la có phần thân và cuống dạng trụ vuông, với chiều cao có thể đạt được là 60 cm. Thực vật mọc bò ngang trên mặt đất, có một số ít nhánh mọc thẳng đứng.

Hệ thống rễ của chúng phát triển nhanh, lan rộng và tạo ra nhiều thế hệ cây con.

Bộ phận lá có dạng hình trứng, mép có răng cưa, mọc đối trên cành. Phiến lá kích thước trung bình dài 4-9cm, rộng khoảng 1,5-4cm, 2 mặt xanh đậm và có lông mịn bao phủ.

Hoa của Chocolate Mint có thể màu trắng hay tím hồng, mọc tập trung ở kẽ lá, tràng hoa hình môi.

Một điều dễ nhận ra ở giống bạc hà này so với các loại khác chính là màu nâu đỏ ở thân và lá. Cụ thể, chúng đạt màu nâu đỏ đậm, cũng như khi nhận đủ lượng ánh sáng mặt trời.

Bạc hà này được mô tả hương vị là cay the nồng, ấm đặc trưng, dễ chịu. Hòa quyện chút mùi sô cô la nhẹ nhàng. Hương thơm sẽ có ở hầu hết bộ phận của cây từ thân lá, hoa…lan tỏa khi bạn dùng tay vuốt nhẹ.

2. Đôi nét về tinh dầu bạc hà sô cô la

2.1 Đặc tính chung của tinh dầu bạc hà sô cô la

Tinh dầu bạc hà sô cô la có thể được chiết xuất từ bộ phận trên mặt đất như lá, hoa hay nụ hoa, nhưng có lẽ phần lá phổ biến hơn cả. Theo ghi chép, trước khi chưng cất, người ta thường để héo cây bạc hà trong vòng 24 giờ, để hoạt động chuyển hóa menthone thành menthol thuận lợi hơn. Ngoài ra, tài liệu cũng báo cáo, lá non sẽ có nhiều menthol hơn.

Tương tự như các tinh dầu thiên nhiên khác, tinh dầu bạc hà sô cô la (Chocolate Mint Essential Oil) thu được chủ yếu thông qua phương pháp chưng cất hơi nước. Kết quả thu được dung dịch có đặc tính:

• Dung dịch lỏng, màu vàng nhạt
• Mùi thơm rõ ràng là mùi bạc hà truyền thống the mát, cay ấm, nhưng ẩn chứa một chút sô cô la rất tinh tế. Nhờ vậy là nhìn chung, cảm giác khi sử dụng sản phẩm này là sự dễ chịu hòa quyện sảng khoái, thư giãn, xen lẫn chút ngọt ngào cho tinh thần.
• Lưu hương bền lâu và độ tỏa hương trung bình.

*Bảo quản:

• Thận trọng chứa tinh dầu bạc hà sô cô la trong vật chứa thủy tinh tối màu. Khuyến khích đậy nắp kín lọ sau mỗi lần dùng, với mục đích giữ độ tươi và kéo dài thời hạn sử dụng tối đa cho sản phẩm.
• Chú ý đặt tinh dầu thực vật này tránh tầm tay trẻ nhỏ và  không nên để ánh sáng mặt trời chiếu vào trực tiếp.
• Trong thời gian dùng, nếu tinh dầu bạc hà sô cô la có mùi lạ, biến chất thì nên ngừng tiếp xúc.

2.2 Các hoạt chất giá trị của tinh dầu bạc hà sô cô la

2.2.1 Thông tin chung

Trong nghiên cứu đánh giá các thành phần hóa học chính của tinh dầu có nguồn gốc từ Mentha Piperita V. Chocolat bằng phương pháp sắc ký khí khối phổ (GC-MS), ghi nhận đa dạng hoạt chất khác nhau. Bên cạnh đó, báo cáo cũng đã đánh giá tích cực về những hoạt chất này dựa trên lợi ích mà chúng mang lại trong trị liệu sức khỏe.

Các thành phần của tinh dầu bạc hà sô cô la sẽ thay đổi theo:

• Độ trưởng thành của cây,
• Giống thực vật,
• Khu vực địa lý
• Điều kiện chế biến
• Điều kiện bảo quản
• …

2.2.2 Một số thành phần nổi bật

Chiết xuất cấu tạo gần tương tự rượu (43,47-50,10%), terpene (18,55-21,07%) và xeton (9,68 ％)…Cụ thể:

• Menthol (28,19-30,35%): là hoạt chất đa dạng với nhiều công dụng dược lý. Ví dụ như giảm đau, giảm ngứa, chống nấm, kháng khuẩn,…Thậm chí là giúp tăng cường khả năng thẩm thấu của sản phẩm trên da…
• Menthone (15,53%): là thành phần có trong nhiều loại tinh dầu, được sử dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp hương liệu và dược phẩm. Chúng hương thơm mạnh mẽ và được sử dụng để tạo ra các sản phẩm hương liệu như kẹo ngậm, nước hoa, kem đánh răng…
• Menthomenthene: nổi bật là một tác nhân kháng khuẩn với phổ kháng khuẩn rộng: bao gồm cả vi khuẩn gram dương và gram âm
• 1,8-cineole (11,89%): còn gọi là Eucalyptol. Là một thành phần phổ biến trong tinh dầu của cây bạch đàn chanh, cây bạc hà và cây bạch dương. Chúng có tính chất kháng khuẩn, kháng viêm và giảm đau, sử dụng rộng rãi trong sản xuất thuốc ho và các sản phẩm chăm sóc cá nhân.β-pinene: là một loại terpen được tìm thấy trong các loại dầu hương liệu tự nhiên. Thành phần này nổi bật bởi khả năng kháng khuẩn và chống viêm.
• D-(+)-camphor: có tác dụng giảm đau, sát khuẩn, giảm ngứa, diệt nấm…
• Ngoài ra còn có: isomenthol, (+)-carvone,…

3. Lợi ích của tinh dầu bạc hà sô cô la đối với sức khỏe

3.1 Kháng khuẩn

Chiết xuất từ bạc hà nói chung và tinh dầu bạc hà sô cô la nói riêng được cho là có khả năng kháng khuẩn mạnh mẽ. Đặc biệt, biểu hiện tác dụng ức chế vi khuẩn gram dương mạnh hơn so với vi khuẩn gram âm. Song song đó, chiết xuất còn ức chế sự nẩy mầm của bào tử các men mốc và nấm da thử nghiệm. Một số vi khuẩn được nêu trong thí nghiệm in vitro:

•   Bacillus subtilis
•   Micrococcus glutamicus
•   Staphylococcus aureus
•   E. coli
•   A. niger
•   Candida albicans
•   Trychophyton rubrum
•   …

3.2 Tinh dầu bạc hà sô cô la trong chăm sóc sắc đẹp

Trong các nghiên cứu trước đây, tinh dầu bạc hà sô cô la còn có khả năng ức chế P. Acnes. Do đó, đặc tính này có thể được ứng dụng để phát triển các thành phần chống mụn trứng cá hoặc kháng khuẩn mới cho mỹ phẩm hoặc các sản phẩm cá nhân.

Ngoài ra, với đặc tính làm se và chống oxy hóa mạnh mẽ, chiết xuất này hiệu quả trong việc điều trị:

•   Các vết dị ứng nhẹ,
•   Vết côn trùng cắn
•   Làm chậm sự lão hóa da
•   Hạn chế tình trạng chảy sệ da

3.3 Chống oxy hóa

Gốc tự do được hình thành trong cơ thể từ quá trình trao đổi chất. Thế nhưng, khi yếu tố này dư thừa sẽ gây nên những tác động có hại cho sức khỏe. Đã có nhiều bệnh lý được cho là có liên quan đến chúng như bệnh tim mãn tính, suy giảm nhận thức, ung thư, thoái hóa khớp…Vì vậy, việc ức chế các gốc tự do hình thành bằng chất chống oxy hóa là điều luôn được các nhà nghiên cứu quan tâm.

May mắn thay, hoạt động chống oxy hóa của tinh dầu bạc hà sô cô la đã được chứng minh bằng xét nghiệm loại bỏ gốc tự do DPPH, β-Carotene-linoleic, oxit nitric (NO)…

Kết quả khả quan ghi nhận, hoạt tính chống oxy hóa của tinh dầu từ Chocolate Mint không hề thua kém bất kỳ chiết xuất khác từ họ bạc hà (peppermint). Thậm chí, trong xét nghiệm loại bỏ gốc NO, chúng còn đạt hiệu quả cao hơn.

3.4 Tinh dầu bạc hà sô cô la đối với tinh thần

Nhờ vào đa dạng các thành phần có lợi cho tinh thần như monoterpenoids, 1,8-cineol…mà tinh dầu bạc hà sô cô la nên là sự lựa chọn đáng cân nhắc nếu bạn đang gặp vấn đề như:

•   Căng thẳng, lo lắng
•   Năng lượng tiêu cực lan tỏa
•   Cần xoa dịu tâm hồn và tăng cường sinh lực
•   Cần nâng cao tiềm năng sức mạnh cảm xúc
•   Cần kích thích tinh thần
•   Đang gặp nhiều áp lực trong cuộc sống đời thường.

Quả thực, hương thơm tươi mát, sảng khoái của sản phẩm đã mang đến liệu pháp hương thơm lành mạnh cho bất cứ ai trải nghiệm chúng. Sự ưa chuộng còn được thể hiện thông qua việc có mặt trong các chế phẩm sử dụng hằng ngày như nước súc miệng, sữa tắm, kem đánh răng, thuốc bôi ngoài da, nước hoa…

3.5 Tinh dầu bạc hà sô cô la giúp chống viêm và hỗ trợ hô hấp

Hoạt động chống viêm của tinh dầu bạc hà sô cô la đã được minh chứng trong nhiều thử nghiệm.

• Trong xét nghiệm ức chế 5-lipoxygenase (5-LOX), khả năng kháng viêm của chúng còn được đánh giá cao hơn tinh dầu bạc hà (peppermint).
• Thành phần 1,8-cineole, camphor, menthol…đều là những chất kháng viêm đáng chú ý, góp phần không nhỏ đến tác dụng này của sản phẩm.

Bên cạnh đó, những thành phần hóa học kể trên còn cho phép tinh dầu từ Chocomint hoạt động hữu ích đối với tình trạng cảm lạnh, ho, nghẹt mũi, cúm, đau khớp…thông qua khả năng thanh lọc không khí, loãng đờm, ức chế phản xạ ho, giảm đau…

3.6 Trong Y học cổ truyền

Từ lâu, trong y văn, có báo cáo rằng, hầu hết chiết xuất thực vật từ chi Mentha đã được sử dụng điều trị chứng buồn nôn, viêm phế quản, đầy hơi chán ăn, viêm loét đại tràng…hoặc các vấn đề viêm, chống nôn, chống co thắt, giảm đau và kích thích.

3.7 Tiềm năng trong hỗ trợ điều trị bệnh lý Alzheimer

Tinh dầu Mentha piperita được nhận xét là có khả năng ức chế tốt acetylcholinesterase, với vùng ức chế enzyme lần lượt là 1,0 cm và 0,9 cm. Điều này, có thể hữu ích cải thiện vấn đề liên quan đến bệnh Alzheimer, bệnh lý có liên quan đến sự thiếu hụt một số chất dẫn truyền thần kinh não, chẳng hạn như acetylcholine, noradrenalin và serotonin.

Thành phần tinh dầu đóng vai trò quan trọng trong tiềm năng này là:

•   1,8-cineole,
•   pinene,
•   eugenol,
•   terpineol
•   Và terpinen-4-ol…

Đây là tín hiệu tích cực đối với bệnh nhân suy giảm nhận thức, tuy nhiên cần có thời gian nghiên cứu cụ thể hơn.

4. Cách sử dụng tinh dầu bạc hà sô cô la hiệu quả

Dựa vào nhu cầu khác nhau mà bạn có thể linh hoạt sử dụng tinh dầu bạc hà sô cô la:

*Khuếch tán không khí:

• Nhỏ khoảng 2-3 giọt dầu từ Chocomint này vào máy khuếch tán hoặc đèn đốt của bạn. Chúng có thể hoạt động như nguồn năng lượng tràn đầy tích cực, chất xúc tác, cải thiện tâm trí và tâm hồn…

*Đường hô hấp:

• Xịt tinh dầu bạc hà sô cô la pha loãng vừa phải vào những vật dụng để lưu giữ hương thơm như gối, túi vải, quần áo,…
• Xông hơi: nhỏ 2-5 giọt tinh dầu Mentha Piperita V. Chocolat vào máy xông hơi hoặc chậu nước nóng, trùm kín đầu.

*Sử dụng trên da

• Thêm khoảng 5 giọt tinh dầu vào nước tắm để xua tan sự mệt mỏi, thư giãn. Ngoài ra, ta có thể thêm 1-2 giọt vừa đủ vào dầu gội, sữa tắm…
• Hòa 2 giọt dầu Mentha Piperita V. Chocolat với khoảng 1ml dầu nền (dầu hạnh nhân, dầu dừa, dầu jojoba…), sau đó xoa nhẹ nhàng lên vùng ngực, lưng, cổ họng…điều này giúp cải thiện hô hấp như nghẹt mũi, hắt hơi, ho, cảm lạnh, cũng như hạn chế tình trạng đau, căng cơ…

5. Gợi ý kết hợp cùng tinh dầu bạc hà sô cô la

Tinh dầu bạc hà sô cô la không quá nồng, vì thế sẽ dễ dàng trộn với loại khác để tạo ra mùi hương độc đáo, thích hợp với xu hướng và cá tính của từng đối tượng. Gợi ý tinh dầu từ Chocomint có thể kết hợp với:

•   Tinh dầu chanh
•   Tinh dầu bưởi hồng
•   Tinh dầu hoa nhài
•   Tinh dầu ngọc lan tây
•   …

6. Điều cần lưu ý khi sử dụng tinh dầu bạc hà sô cô la

Đối với tinh dầu từ loài Mentha Piperita V. Chocolat, chúng tôi chân thành khuyến khích bạn hãy lựa chọn nhà cung cấp uy tín. Bởi vì, điều này sẽ bảo đảm việc sở hữu sản phẩm chất lượng về hình thức và lợi ích sức khỏe.

Không uống trực tiếp tinh dầu bạc hà sô cô la hay sử dụng chúng khi chưa pha loãng. Lý do là bởi việc dùng tinh chất đậm đặc lên da mà không có kiến thức nâng cao về tinh dầu sẽ khiến bạn gặp nhiều rủi ro sức khỏe.

Bên cạnh đó, nếu là những đối tượng sau đây cần cân nhắc trước khi dùng chiết xuất từ Chocolate Mint:

•   Phụ nữ đang mang thai;
•   Người mắc bệnh động kinh;
•   Đang bị tổn thương gan;
•   Cấp cứu ngoại khoa;
•   Hoặc bất kì vấn đề y tế nào khác mà bạn đang băn khoăn;
•   Sử dụng chung tinh dầu bạc hà sô cô la với thuốc điều trị bệnh.

Chỉ sử dụng tinh dầu dưới sự hướng dẫn thích hợp của người có trình độ chuyên môn.

Hãy hết sức thận trọng khi sử dụng sản phẩm này cho trẻ em và trước tiên, nhớ đọc tỷ lệ pha loãng được khuyến nghị cho trẻ.

7. Tổng kết

Được yêu thích bởi hương thơm riêng biệt không nhầm lẫn, tinh dầu bạc hà sô cô la là sự lựa chọn phù hợp cho hầu hết nhu cầu của khách hàng. Tuyệt vời hơn, sản phẩm còn chứa một số hợp chất hóa học thể hiện các đặc tính và hoạt động sinh học có lợi cho sức khỏe. Ngoài ra, hãy nhớ rằng, Kobi là nơi cung cấp sản phẩm cũng như sẵn sàng đồng hành cùng quý độc giả trong hành trình khám phá kho tàng thiên nhiên nhé.

Tài liệu tham khảo

1. Đỗ Huy Bích và cộng sự (2006). Phần 1, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt nam tập 1, trang 110, NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội,
2. Chocolate Peppermint Essential Oil (Mentha piperita) https://www.organic.io/essential-oils/chocolate-peppermint/#hide
3. Chemical Composition and Biological Properties of Essential Oils of Two Mint Species  https://www.researchgate.net/publication/272339003_Chemical_Composition_and_Biological_Properties_of_Essential_Oils_of_Two_Mint_Species
4. Chemical composition and functional properties of essential oils from Mentha species https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0926669015302259
5. MORPHOLOGICAL  AND  GENETIC  DIVERSITY  AMONG  PEPPERMINT (Mentha  ×  piperita  L.)  CULTIVARS: https://www.researchgate.net/publication/317903275_Morphological_and_genetic_diversity_among_peppermint_Mentha_piperita_L_cultivars