Ngày nay, Nghệ trắng và các chế phẩm từ thảo dược này đã chiếm được sự ưa chuộng và niềm tin của người tiêu dùng. Trong đó, ấn tượng hơn cả là chiết xuất tinh dầu từ phần thân rễ, bởi chúng vừa mang đến hương thơm độc đáo vừa đem lại lợi ích sức khỏe đa dạng như hỗ trợ tinh thần, kháng khuẩn, chống oxy hóa, giảm đau…Còn chần chờ gì mà không cùng với Kobi khám phá những điều kì diệu mà tinh dầu nghệ trắng (Ezhu You Essential Oil) qua bài viết dưới đây nhé.

1. Tổng quan về nghệ trắng

1.1 Thông tin chung

• Danh pháp khoa học: Curcuma aromatica, được Richard Anthony Salisbury mô tả khoa học lần đầu tiên năm 1808.
• Tên đồng nghĩa: Curcuma zedoaria hoặc Curcuma wenyujin
• Tên gọi khác: nghệ rừng, nghệ xanh, nghệ Lào, ngọc kinh…
• Tên nước ngoài: wild turmeric, zedoary, ezhu you…
• Họ thực vật: Họ Gừng (Zingiberaceae), chi Nghệ (Curcuma)

Bộ phận dùng phổ biến là thân rễ (Curcumae Rhizoma) hay còn lại là củ nghệ.

• Thu hoạch vào mùa thu-đông;
• Đem loại bỏ phần rễ con xung quanh;
• Rửa sạch loại bỏ tạp chất và ngâm nước trong khoảng 2-3 tiếng;
• Ủ mềm
• Thái mỏng thành từng phiến
• Đem sấy khô.

Phân tích thành phần cho thấy những yếu tố nổi bật như:

• Cao ether 12%
• Nước 6,5%
• Độ ẩm 13,33%
• Albunoid 30,63%
• Tinh bột 23,46%
• Sợi 8,42%
• Chất tro 4,46%
• Tinh dầu nghệ trắng 6%

1.2 Đặc điểm sinh trưởng

Cây Curcuma này có nguồn được trồng rộng rãi ở các vùng cận nhiệt đới. Bao gồm Ấn Độ, Đông Nam Á, Thái Lan, Indonesia, Nhật Bản và Trung Quốc…

Tại nước ta, nghệ trắng xuất hiện tập trung nhiều ở các tỉnh miền núi phía bắc như Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình…thuộc nhóm ưa ẩm, ưa sáng và có thể chịu bóng ít. Ngày nay, thực vật được trồng nhiều ở miền núi hay vùng trung du để làm thuốc. Cây sống khỏe, ít sâu bệnh, thu hoạch vào khoảng tháng 10 đến tháng 11 hàng năm.

Thích hợp mọc trên đất ẩm, tương đối màu mỡ ở vùng nương rẫy, trong thung lũng hay ở những bãi đất dọc đường đi, quanh làng bản.

Độ cao phân bố có khi lên đến gần 1000m.

Cây sẽ mọc tập trung thành từng đám, nhờ sự phân nhánh và phát triển mạnh của hệ thống thân rễ.

1.3 Mô tả cây nghệ trắng

Cây nghệ trắng thuộc nhóm thân thảo, chiều cao trung bình khoảng 1m. Chúng có thân rễ to, với nhiều rễ dài mang củ nhỏ hình trứng, có mùi thơm, màu sắc vàng nhạt. Ngoài ra, còn có bộ phận thân khí sinh do bẹ lá tạo thành.

Phần lá mọc so le, với dạng hình thuôn, hoặc bầu dục hoặc hình mác rộng. Phiến là có kích thước dài khoảng 40-50cm, rộng 10-15cm, đầu nhọn, mặt dưới có lông nhung, còn phần cuống và bẹ lá ngắn.

Cụm hoa mọc từ thân rễ, trước khi cây ra lá có hình trụ, dài 15-20cm. Lá bắc có số lượng nhiều, xếp lớp lên nhau, những lá phía dưới mang hoa màu lục, lá phía trên không mang hoa ở đầu, màu sắc pha hồng. Hoa chính màu vàng, đài có 3 răng tù, tràng có ống dài hơn đài, cánh môi hình tròn hơi chia ba thùy. Nhị ngắn, bao phấn hình bầu dục, trung đới mảnh có hai tai ở gốc. Nhị lép dài bằng cánh môi, thuôn, bầu có lông.

Quả ít gặp.

Ra hoa hằng năm, thời điểm ra hoa quả trong năm là khoảng tháng 3 đến tháng 6.

Sơ chế thân rễ (Curcumae Rhizoma) để sử dụng:

• Thu hoạch vào mùa thu-đông;
• Đem loại bỏ phần rễ con xung quanh;
• Rửa sạch loại bỏ tạp chất và ngâm nước trong khoảng 2-3 tiếng;
• Ủ mềm
• Thái mỏng thành từng phiến
• Đem sấy khô.

1.4 Tác dụng của nghệ trắng trong đời sống

Theo đông y: nghệ trắng là nguồn thuốc vô giá do có hoạt tính dược lý cao, độc tính thấp và biến chứng hiếm gặp.

• Đây là dược liệu có vị cay, đắng, tính hàn. Quy kinh Can, Tâm, Phế, tác dụng hành khí, giải uất, phá ứ trệ, lương huyết…
• Chủ trị chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, tê thấp, sưng tấy…
• Sử dụng từ 6-12g dưới dạng thuốc sắc uống hoặc dưới dạng hoàn tán.
• Dùng ngoài chữa sai khớp, bong gân, đồng thời cải thiện làn da, vết bầm tím…không kể liều lượng.
• Thường dùng phối hợp với các loại thuốc khác
• Người âm hư, thiếu máu mà không bị khí trệ huyết ứ thì không được dùng thảo dược này.

Theo tây y, nghệ trắng có công dụng:

• Chống viêm
• Giảm đau
• Tác dụng hệ tim mạch
• Bảo vệ gan
• Chống oxy hóa
• Hoạt động ức chế ấu trùng
• …

Ứng dụng các công dụng trên, từ thời cổ đại, C. Aromatica đã được sử dụng làm:

• Chất tạo hương và gia vị. Bột thân rễ của nghệ trắng còn được dùng trong ẩm thực vì có mùi đặc trưng nhưng lại có vị rất đắng và hăng nên nhiều người phải thay thế bằng gừng.
• Chất tạo màu, thuốc nhuộm
• Dược liệu trị bệnh: dùng cả bằng đường uống và ngoài da.
• Nước hoa
• Tinh dầu nghệ trắng
• Mỹ phẩm
• …

2. Đôi nét về tinh dầu nghệ trắng

2.1 Đặc tính chung của tinh dầu nghệ trắng

Tinh dầu nghệ trắng (Ezhu You Essential Oil) được chiết xuất từ phần thân rễ (Curcumae Rhizoma) của loài thực vật Curcuma aromatica. Thông qua cách thức chủ yếu là chưng cất bằng hơi nước thu được tinh chất có tính chất sau:

• Màu sắc của dung dịch: vàng nhạt, trong suốt;
• Mô tả hương thơm: tinh dầu nghệ trắng mang đến mùi thơm đặc trưng hòa quyện thoang thoảng một chút mùi long não cùng mùi xạ hương mạnh mẽ. Còn ý kiến khác lại cho rằng, đây là sự kết hợp hài hòa giữa hương thươm 3 loại nghệ, gừng và xoài. Cảm giác chung đều là sự ấm áp, cay nồng, riêng biệt không nhầm lẫn với bất kỳ tinh chất bay hơi khác.
• Mùi hương tinh dầu Ezhu You có đậm độ trung bình và độ lan tỏa ổn định;

Đã có nhiều phát hiện chỉ ra rằng, chất lượng và sản lượng của tinh dầu nghệ trắng sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Chẳng hạn như

• Xuất xứ của sản phẩm
• Thời tiết (nhiệt độ, lượng mưa, bức xạ…)
• Điều kiện đất đai
• Kỹ thuật trồng
• Thời gian thu hoạch
• Phương pháp chiết xuất
• Độ trưởng thành của cây
• Điều kiện chế biến
• Điều kiện bảo quản

2.2 Các hoạt chất giá trị của tinh dầu nghệ trắng

Dưới đây là những thành phần giá trị chịu trách nhiệm về đặc tính sinh học của tinh dầu nghệ trắng:

• 8,9-dehydro-9-formyl-cycloisolongifolene, β-Elemene, β-Myrcene, germacrone, alpha-turmerone, beta-turmerone, ar-Turmerone…
• Ermanthin, β-sesquiphyllandrene, ar-curcumen
• Sesuiterpen chủ yếu là alpha và beta curcumen
• D-camphor, camphen, 1,8-cineol, Curdione;
• Curcumin;
• …

Vài hoạt chất nổi bật:

• ar-Turmerone, α-turmerone và β-turmerone: chống oxy hóa, bảo vệ tế bào thần kinh, chống kết tập tiểu cầu. Ngoài ra, đây còn là chất chống viêm mạnh, ức chế việc sản xuất các cytokine gây viêm.
• Curdione: ngăn chặn đáng kể sự phát triển của các tế bào ung thư vú ở người. Chất này còn được biết đến với hoạt tính kháng khuẩn và kháng nấm vượt trội.
• 1,8-Cineole: có hoạt tính chống oxy hóa mạnh, sát trùng, chống ung thư…không gây kích ứng da và không gây nhạy cảm với ánh sáng.
• β-Caryophyllene: không độc hại, không gây đột biến. Nó có thể ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư bạch cầu tủy, ung thư vú và ung thư cổ tử cung ở người,…
• β-Myrcene có tác dụng chống đột biến, ngăn ngừa ung thư, và chống oxy hóa. Ngoài ra, chất không gây kích ứng, không gây dị ứng, không độc hại và không gây độc gen.
• Germacrone cho thấy các hoạt động chống viêm và kháng khuẩn nổi bật. Đồng thời, chất còn thể hiện hoạt động chống oxy hóa mạnh mẽ và có thể làm giảm căng thẳng.
• β-Elemene: hỗ trợ gan, ức chế chọn lọc sự phát triển của tế bào ung thư phổi và tế bào ung thư buồng trứng ở người.
• 8,9-Dehydro-9-formyl-cycloisolongifolene cho thấy hoạt tính chống oxy hóa (gốc tự do DPPH) tốt.

2.3 Tinh dầu nghệ trắng nên được bảo quản như thế nào?

• Khuyến khích chứa tinh dầu Ezhu You trong vật chứa thủy tinh tối màu như lọ, chai…
• Lưu ý đậy nắp kín lọ tinh dầu Ezhu You sau mỗi lần sử dụng, để luôn giữ gìn được độ tươi mới cũng như kéo dài thời hạn sử dụng tối đa cho sản phẩm.
• Chú ý đặt tinh dầu thực vật từ nghệ trắng này tránh xa tầm tay trẻ nhỏ.
• Không nên để mặt trời chiếu ánh sáng trực tiếp hay bụi bẩn rơi vào trong sản phẩm này.
• Trong thời gian dùng, nếu tinh dầu nghệ trắng có mùi lạ, biến chất thì không nên tiếp tục tiếp xúc.

3. Lợi ích của tinh dầu nghệ trắng đối với sức khỏe

3.1 Giảm đau và chống viêm

Tinh dầu từ C. Aromatica cho thấy hoạt động chống viêm và giảm đau đáng chú ý thông qua các kết quả nghiên cứu khoa học.

• Trên thí nghiệm chuột nhắt trắng gây đau bằng phương pháp tiêm xoang bụng ghi nhận kết quả: Dạng thuốc tiêm chế từ tinh dầu nghệ trắng với liều 0,2ml/kg, có tác dụng giảm số lần quặn đau rõ rệt.
• Khả năng chống viêm thể hiện qua việc ức chế sản xuất các cytokine tiền viêm bao gồm protein kinase e C (PKC), Akt, yếu tố hoại tử khối u-α (TNF-α), cyclooxygenase-2 (COX-2), NF -κB,…
• Người ta cho rằng turmerone, ar-turmerone, 8,9-dehydro-9-formyl-cycloisolongifolene, ar-curcumene, α-zingiberene và germanacrone chịu trách nhiệm về hoạt động chống viêm của tinh dầu từ C. Aromatica.

3.2 Tinh dầu nghệ trắng và liệu pháp tinh thần

Tinh dầu nghệ trắng được nhận xét tích cực trong việc cải thiện sức khỏe tinh thần tổng thể. Theo đó, các phân tử hương thơm sẽ thông qua hệ thống khứu giác, gửi tín hiệu đến não, từ đó tâm trạng và trạng thái cảm xúc của con người sẽ bị tác động.

• Xoa dịu sự mệt mỏi, đau buồn
• Kích thích nguồn năng lượng
• Giảm căng thẳng
• Cải thiện giấc ngủ
• Nâng cao tập trung

2.3 Tác dụng đối với gan

Theo nghiên cứu, tinh dầu từ loài này có tác dụng bảo vệ gan, đặc biệt là hoạt động chống lại các tổn thương do tetrachlorur gây ra. Cụ thể, β-Elemene trong tinh dầu này có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng và những thay đổi bệnh lý trong quá trình tiến triển xơ hóa gan do carbon tetrachloride (CCl4) ở chuột. Bằng cách điều chỉnh giảm mức độ biểu hiện của nội độc tố huyết tương, yếu tố hoại tử khối u huyết thanh-α (TNF-α) và (CD14).

2.4 Hỗ trợ tim mạch

Vài báo cáo về tín hiệu khả quan của tinh dầu nghệ trắng tác động đến hệ tim mạch:

• Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tinh dầu này kéo dài sự kết tụ của tiểu cầu và ngăn ngừa sự hình thành huyết khối (Chinese Medical Herbology and Pharmacology, Chen and Chen p.667)
• Curdione từ C. Aromatica thể hiện hoạt tính chống kết tập tiểu cầu và chống huyết khối ở cả thí nghiệm in vitro và in vivo (phụ thuộc vào nồng độ)
• Chiết xuất hexane, dichloromethane và metanol của C. Aromatica cho thấy tác dụng bảo vệ tim mạch chống lại tình trạng thiếu máu cục bộ cơ tim cấp tính do isoproterenol gây ra ở chuột.

2.5 Kháng nấm và vi khuẩn

Đa số các hợp chất đã được xác định từ tinh dầu C. Aromatica đều đóng góp vào hoạt tính kháng khuẩn đáng kể.

• Staphylococcus aureus,
• Listeria monocytogenes,
• Bacillus subtilis,
• Pseudomonas aeruginosa,
• Salmonella typhimurium
• Escherichia coli,

Cũng như hoạt tính kháng nấm chống lại Candida albicans và Saccharomyces cerevisiae.

2.6 Tiềm năng hỗ trợ chống ung thư

Bước đầu, tiềm năng hỗ trợ chống ung thư của tinh dầu Ezhu You đã được báo cáo tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn hạn chế và phải cần thêm thời gian để nghiên cứu chi tiết hơn.

• Trong thí nghiệm trên chuột, tinh dầu nghệ trắng cho thấy tác dụng chống tăng sinh đối với ung thư gan. Hoạt tính chống ung thư này được cho là do sự hiện diện của β-elemene, curcumol và curdione.
• Ngoài ra, do hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ, tinh chất này đã ức chế sự phát triển của ung thư thực quản khi tiêm vào màng bụng cho chuột.
• Ar-tumerone, turmerone và curdione từ dầu C. Aromatica có tác dụng chống tăng sinh đối với tế bào Hep-2 ung thư thanh quản trong ống nghiệm và in vivo
• Zingiberene, β-sesquiphellandrene, turmerone…là những hợp chất tiềm năng, có thể là nguyên liệu sản phẩm phòng và điều trị ung thư phổi.

2.7 Xua đuổi côn trùng

Một hữu ích khác được ghi nhận từ chiết xuất của nghệ trắng đó là tác dụng xua đuổi côn trùng. Đặc biệt là:

• Tác dụng diệt côn trùng đối với loài rận Liposcelis bostrychophila Badonnel;
• Hoạt động diệt ấu trùng, trưởng thành và xua đuổi muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết, Aedes aegypti. Đây là nguyên nhân gây ra tỷ lệ mắc bệnh và tử vong đáng kể ở nhiều quốc gia.
• β-elemene, 1,8 cineol được cho là có thể chịu trách nhiệm chống lại ấu trùng và nhộng.

Những kết quả này gợi ý đến giải pháp mới, đầy hứa hẹn, để phát triển thuốc trừ sâu, diệt côn trùng sinh học. Với ưu điểm về tính an toàn, ít độc tính, hạn chế kháng thuốc, thân thiện môi trường tự nhiên…

4. Cách sử dụng tinh dầu nghệ trắng hiệu quả

Dựa vào nhu cầu khác nhau mà linh hoạt sử dụng tinh dầu nghệ trắng:

*Khuếch tán không khí:

• Nhỏ khoảng 2-3 giọt dầu từ Ezhu You vào máy khuếch tán hoặc đèn đốt. Kết quả bạn nhận được là nguồn năng lượng tràn đầy tích cực, xoa dịu tâm trí và tâm hồn…

*Đường hô hấp:

• Xịt tinh dầu nghệ trắng pha loãng vừa phải vào những vật dụng để lưu giữ hương thơm như gối, túi vải, quần áo,…
• Xông hơi: nhỏ 2-5 giọt tinh dầu Ezhu You vào máy xông hơi hoặc chậu nước nóng, trùm kín đầu để trải nghiệm.

*Sử dụng trên da:

• Thêm khoảng 4-5 giọt tinh dầu Ezhu You vào nước tắm để xua tan sự mệt mỏi, thư giãn.
• Hòa 2 giọt dầu nghệ trắng với khoảng 1ml dầu nền (dầu oliu, dầu hạnh nhân, dầu dừa,…), sau đó xoa hỗn hợp nhẹ nhàng lên khu vực trên cơ thể như ngực, lưng, cổ họng nhằm cải thiện triệu chứng khó chịu ở các vị trí này.

Ngoài ra, có thể dễ dàng bắt gặp chiết xuất Ezhu You này được thêm vào nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe hằng ngày khác như nến thơm, mỹ phẩm, nước súc miệng, kem đánh răng, xà phòng…

5. Gợi ý kết hợp cùng tinh dầu nghệ trắng

Một số gợi ý tham khảo, tinh dầu nghệ trắng có thể kết hợp, tùy theo nhu cầu sử dụng và cá tính riêng, hay chỉ đơn giản là bạn muốn tìm kiếm trải nghiệm hương thơm mới mẻ.

• Tinh dầu gừng
• Tinh dầu chanh
• Tinh dầu nhục đậu khấu
• Tinh dầu oải hương
• Tinh dầu hoa nhài
• …

6. Điều cần lưu ý khi sử dụng tinh dầu nghệ trắng

Nói chung, hầu hết các chiết xuất từ nghệ được đánh giá là an toàn. Thế nhưng, nên thận trọng sử dụng tinh dầu Ezhu You trên một số đối tượng có cơ địa đặc biệt. Chẳng hạn như:

• Phụ nữ mang thai.
• Phụ nữ đang cho con bú.
• Trẻ sơ sinh.
• Tiền sử phản ứng dị ứng nghiêm trọng với tinh dầu thiên nhiên hoặc sản phẩm từ họ Gừng hoặc từ cây nghệ trắng.
• Đang cấp cứu ngoại khoa
• Sử dụng chung với thuốc điều trị bệnh khác.

*Để an toàn, cũng cần lưu ý những điều sau trong quá trình sử dụng tinh dầu nghệ trắng này:

• Phải được pha loãng trong dầu nền m(dầu hạnh nhân, dầu dừa, dầu jojoba, dầu oliu,…) trước khi thoa lên da.
• Chiết xuất thực vật Ezhu You không được dùng để dùng trực tiếp qua đường miệng.
• Khi lần đầu tiên dùng, hãy thoa 1 ít tinh dầu đã pha loãng lên vùng da trên cẳng tay, rồi theo dõi phản ứng bất thường.
• Song song đó, đối với tinh dầu nghệ trắng, Kobi chân thành khuyến khích bạn hãy lựa chọn nhà cung cấp uy tín. Chỉ có như vậy, bạn mới có thể được sở hữu và trải nghiệm sản phẩm có chất lượng cao.
• Tuy nhiên, ar-turmerone đã được phân loại là có thể gây phản ứng dị ứng da và kích ứng mắt.
• Không bôi tinh dầu Ezhu You vào mắt, mũi trong…do có chứa thành phần có khả năng gây kích ứng, nhịp tim nhanh như ar-turmerone hoặc 1,8-Cineole…
• Lượng dùng vừa phải, bởi dùng 1,8-cineole liều cao sẽ gây độc, đặc biệt đối với trẻ em.

7. Tổng kết

Hy vọng rằng, trong tương lai, chiết xuất từ thân rễ C. Aromatica sẽ được sử dụng hợp lý và hiệu quả hơn. Bởi đây thực sự là sản phẩm có hoạt tính sinh học vượt trội, là ứng cử viên lý tưởng của liệu pháp hương thơm. Cuối cùng, nếu quý độc giả cần sự trợ giúp trong hành trình khám phá tinh dầu nghệ trắng hãy chia sẽ với Kobi nhé. Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn.

Tài liệu tham khảo

1. Đỗ Huy Bích và cộng sự (2006). Phần 1, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt nam tập 2, trang 391, NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội.
2. Zedoary oil (Ezhu You) inhibits proliferation of AGS cells https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3710279/
3. Comparative analysis of essential oils found in Rhizomes Curcumae and Radix Curcumae by gas chromatography–mass spectrometry https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2095177911000086
4. Essential oil from the raw and vinegar-processed Rhizoma Curcumae ameliorate CCl4-induced liver fibrosis: integrating network pharmacology and molecular mechanism evaluation https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2021/fo/d0fo03052j
5. Bioinsecticide potential of Curcuma zedoaria rhizome essential oil https://www.academia.edu/69018073/Bioinsecticide_potential_of_Curcuma_zedoaria_rhizome_essential_oil
6. Chemical compositions, antioxidative, antimicrobial, anti-inflammatory and antitumor activities of Curcuma aromatica Salisb. essential oils https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0926669017303783?via%3Dihub
7. Chemical Composition and Biological Activities of Essential Oils of Curcuma Species https://www.mdpi.com/2072-6643/10/9/1196
8. Chemical Compositions and Food Preservation Ability of White Turmeric Rhizomes Essential Oil https://www.researchgate.net/publication/349406899_Chemical_Compositions_and_Food_Preservation_Ability_of_White_Turmeric_Rhizomes_Essential_Oil
9. Curcuma zedoaria Rosc. (white turmeric): a review of itschemical, pharmacological and ethnomedicinal properties https://www.researchgate.net/publication/23761287_Curcuma_zedoaria_Rosc_white_turmeric_A_review_of_its_chemical_pharmacological_and_ethnomedicinal_properties