Bách xù gai dù còn xa lạ với đa số người tiêu dùng nhưng lại mang đến đa dạng công dụng cho sức khỏe. Những sản phẩm có nguồn gốc từ loài thực vật này, đặc biệt là tinh dầu gây ấn tượng bởi hương thơm độc đáo và hiệu quả trị liệu khác nhau. Bài viết sau đây, Kobi sẽ trình bày một số thông tin thú vị về tinh dầu Bách xù gai hay Tuyết tùng gai, bao gồm cả vai trò của chúng đối với cơ thể con người.

1. Đôi nét về thực vật Bách xù gai

1.1 Thông tin chung

• Tên khoa học: Juniperus oxycedrus;
• Chi: Juniperus; Họ khoa học: Cupressaceae
• Tên gọi khác trong tiếng anh: Cade, Cade Juniper, Juniper Tar, Prickly Juniper, Prickly Cedar, Sharp Cedar…
• Tên tiếng việt: cây bách xù gai, tuyết tùng gai, tuyết tùng nhọn…

Theo ghi chép, thực có nguồn gốc vùng Địa Trung Hải, trên khắp vùng từ Algeria và Bồ Đào Nha, Pháp, Iran, Liban, Israel….Thực vật mọc trên nhiều bãi đá ở độ cao lên đến 1600m so với mực nước biển.

Chi Juniperus L. gồm khoảng 70 loài, đều mọc ở Bắc bán cầu. Trong đó, từ quan điểm hóa học, J. oxycedrus ssp. là một trong những đơn vị phân loại nổi bật, đồng thời là chủ đề của các nghiên cứu về cả hợp chất dễ bay hơi và không bay hơi

Về mặt phân loại, Juniperus oxycedrus là một loài có nhiều biến đổi về hình thái, vài bộ phận của thực vật…sao cho phù hợp với phạm vi phân bố, điều kiện khí hậu tại chỗ. Theo (Farjon, 2005; Greuter và cộng sự, 1984) Có thể phân biệt loài này thành 04 phân loài phổ biến:

• oxycedrus subsp. oxycedrus: lá hẹp hơn so với các loài khác;
• oxycedrus subsp. badia: có kích thước lớn hơn, có thể đạt đến chiều cao 15m;
• oxycedrus subsp. macrocarpa: còn gọi là cây Bách xù biển, chiều cao thường không vượt quá 3m;
• oxycedrus subsp. transtagana: thường ở dạng bụi, sinh sống chủ yếu ở bờ biển phía Nam Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha.

Bộ phận thường được khai thác sử dụng của Bách xù gai gồm:

• Lá;
• Thân;
• Quả;
• Gỗ
• Dầu và tinh dầu;

1.3 Mô tả thực vật

Như đã trình bày ở trên, Juniperus oxycedrus có hình dạng không giống nhau hoàn toàn phụ thuộc vào nhiều yếu tố môi trường, loài, điều kiện khí hậu…Sau đây là một số đặc điểm chính:

Dạng cây bụi lan rộng, cao từ 2-3m hoặc có thể có cây mọc thẳng cao đến 15m;

Thân cây có dạng sợi, vỏ thân màu xám đến nâu đỏ, mang nhiều nhánh, xu hướng lan rộng ra xung quanh.

Lá dạng hình kim, màu xanh lục, dài 5-20mm, rộng 1-2mm, mọc thành chùm, 3 lá xen kẽ nhau. Ngoài ra, chúng còn có 2 lỗ khí màu trắng như sáp và 2 rãnh ở trên;

Cây đơn tính với cây đực và cái riêng biệt;

Quả mọng, hình hình cầu, mọc thành chùm. Có 3-6 vảy hợp nhất thành 1-2 vòng, chuyển từ màu xanh lục đến màu đỏ cam hay đen khi chín. Bên ngoài phủ lớp sáp màu hồng;

Hạt được phát tán khi chim ăn nón, tiêu hóa lớp vảy thịt và chuyển hạt cứng trong phân của chúng.

Nón Bách xù gai có màu vàng, hình tròn, và rụng ngay sau khi rụng hạt phấn vào cuối mùa đông hoặc đầu mùa xuân.

1.4 Thành phần dinh dưỡng

Thành phần cơ bản gồm flavonoid, flavon, terpenoid, monoterpenoid, sesquiterpenoid, tinh dầu dễ bay hơi, nhựa, tanin, axit axetic, axit pyroligneous, axeton, rượu metylic…

Cho đến nay, giá trị dinh dưỡng của thực vật J. oxycedrus vẫn chưa được công bố phổ biến rộng rãi. Trong đó, đáng chú ý là dầu hạt Cade cung cấp acid béo thiết yếu như:

• Acid linoleic;
• Acid linolenic;
• Acid oleic;
• Acid palmitic;

Thực tế, hàm lượng acid béo kể trên sẽ thay đổi trong các đơn vị phân loại khác nhau. Theo đó, chiếm tỷ lệ acid linolenic cao nhất ở  J. oxycedrus subsp. oxycedrus. Như vậy, Bách xù gai là nguồn thực vật cung cấp chất béo cần thiết cho sức khỏe con người. Khi được tiêu thụ trong chế độ ăn uống cân bằng sẽ mang ý nghĩa quan trọng như phòng ngừa bệnh lý tim mạch, khớp, miễn dịch…

2. Tinh dầu Bách xù gai (Tuyết tùng gai)

2.1 Thông tin chung

Tinh dầu Bách xù gai được có nhiều tên gọi khác nhau như:

• Tinh dầu Tuyết tùng gai;
• Cade Essential Oil
• Tinh dầu Juniperus oxycedrus: Juniperus oxycedrus essential oil;

Trên thực tế, có thể chiết xuất tinh dầu từ nhiều bộ phận của cây Bách xù gai như gỗ, lá, quả…Trong đó, hợp chất dễ bay hơi đã được xác định trong tinh dầu của lá, quả mọng và cành gỗ với hiệu suất lần lượt là 0,02%, 2,12% và 0,01%.

Một số đặc tính cơ bản của tinh dầu Bách xù gai:

• Phương pháp chiết xuất thông thường: Chưng cất bằng hơi nước;
• Màu sắc: Nâu nhạt đến nâu sẫm, trong suốt;
• Hương thơm ban đầu có nồng độ vừa phải;
• Mô tả mùi hương: hương thơm tương tự như gỗ cháy, thoang thoảng hương khói;

Tinh dầu Bách xù gai được ứng dụng trong đa dạng khía cạnh sản xuất và cuộc sổng. Chẳng hạn như:

• Công nghiệp thực phẩm;
• Mỹ phẩm;
• Chăm sóc sức khỏe;

2.2 Thành phần của tinh dầu Bách xù gai

Dựa trên tài liệu, chúng tôi kết luận rằng sản lượng và thành phần của tinh dầu J.oxycedrus phụ thuộc vào vào nhiều yếu tố như:

• Nguồn gốc của cây;
• Bộ phận chiết xuất tinh dầu;
• Yếu tố di truyền và khí hậu;
• Điều kiện đất đai;
• Giai đoạn phát triển (giai đoạn sinh dưỡng hoặc giai đoạn ra hoa);

Những hoạt tính đáng chú ý có trong tinh dầu Cade như:

Tinh dầu từ bộ phận gỗ:

• delta-Cadinene;
• Torreyol;
• Epicubenol;
• Zonarene;
• β-Caryophyllene;
• Limonene;
• δ-cadinene
• α-muurolene;
• …;

Tinh dầu từ quả mọng:

• α-pinen;
• β-myrcene;
• germacrene D;
• Sabinene;
• α-phellandrene;
• Limonene;
• δ- cadinene;
• …;

Tinh dầu lá:

• α-pinene;
• β-pinene;
• Limonene;
• Sabinene;
• Myrcene;
• Geranyl acetone;
• Oxid manoyl;
• Oxid caryophyllene;
• terpinen-4-ol;
• …

2.3 Bảo quản

• Bảo quản tinh dầu Cade trong lọ kín khí và luôn đậy nắp sau mỗi lần sử dụng.
• Có thể đặt tinh dầu trong ngăn mát tủ lạnh hoặc nơi khô thoáng, tránh ánh sáng mặt trời.
• Nếu khi sử dụng mà tinh dầu Cade bị ôi thiu, hay ngửi thấy mùi lạ, thì nên loại bỏ chúng.

3. Lợi ích của tinh dầu Bách xù gai (Tuyết tùng gai)

3.1 Bách xù gai trong y học dân gian

Niềm tin về công dụng sức khỏe từ cây Bách xù gai và sản phẩm từ chúng đã được ứng dụng lâu đời. Có thể kể đến như:

• Theo truyền thống, người dân thời tiền sử tin rằng, Cade đã giúp họ tránh khỏi bệnh tật, cảm xúc chán nản, suy nghĩ tiêu cực và cả những linh hồn xấu xa.
• Hương thơm của chúng được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo ở Sumeria và Babylonia.
• Ngoài ra, có giai đoạn, người châu Âu coi Cade như một loại cây thuốc và sử dụng nó để bảo vệ nguồn sống.
• Quả từ Bách gai xù đã được sử dụng rộng rãi như một loại thảo dược trong y học dân gian để chữa:
  • Rối loạn tiêu hóa;
  • Lợi hô hấp, chữa cảm lạnh, long đờm, giảm ho…;
  • Lợi tiểu;
  • Chống viêm;

Lá và quả mọng được bôi bên ngoài để trị bệnh do ký sinh trùng (Akkol và cộng sự, 2009).

Tinh dầu Cade cũng đã được sử dụng từ thời cổ đại trong việc điều trị đau, nhức khớp, trị gàu, ngứa, bệnh ngoài da, viêm phế quản, ho,…

3.2 Sức khỏe làn da

Những hữu ích từ tinh dầu Bách xù gai đem đến cho sức khỏe làn da được ghi nhận như:

• Hoạt động như thuốc bôi, thuốc mỡ tự nhiên trên da, giúp hỗ trợ điều trị tình trạng chàm, vẩy nến, nấm, ngứa…
• Tăng khả năng hồi phục vết thương, đặc biệt là vết thương do côn trùng hay động vật bò khác gây nên.
• Bên cạnh đó, tác dụng chống lão hóa nhờ chất chống oxy hóa dồi dào, điều tiết lượng bã nhờn trên da…của tinh dầu thực vật này cũng được ghi nhận tích cực.

3.3 Hỗ trợ vấn đề về tóc

Tinh dầu Bách xù gai là phương thuốc tự nhiên đã được chứng minh có thể hỗ trợ vấn đề về tóc.

• Chứng rụng tóc dai dẳng, hay rụng tóc quá nhiều;
• Vấn đề về da đầu khác như ngứa, gàu, nấm,…;

Chính vì những công dụng kể trên, mà chiết xuất từ dầu Cade đã được ứng trong sản xuất thuốc bôi, dầu gội trị gàu, ngăn ngừa rụng tóc…Hơn thế, chúng còn là thành phần trong một số thuốc nhuộm, thuốc mỡ cho các bệnh nhân mắc bệnh mãn tính về da đầu.

3.4 Tinh dầu Bách xù gai và đặc tính kháng khuẩn

Đặc tính kháng khuẩn của tinh dầu Bách xù gai đã được nhiều nghiên cứu khoa học báo cáo:

Một nghiên cứu năm 2003 về “Hoạt tính kháng khuẩn của chiết xuất nước và metanol của Juniperus oxycedrus L”. Theo đó, nghiên cứu này chứng minh rằng chiết xuất methanol của dầu Cade tỏ ra có triển vọng trong tác dụng ức chế sự phát triển của 57 chủng của 24 loài vi khuẩn trong các loại khác nhau. Bao gồm: Pseudomonas, Staphylococcus, Bacillus, Brevundimonas, Brucella, Acinetobacter, Enterobacter, Escherichia, Micrococcus và Xanthomonas.

Một nghiên cứu khác của Ai Cập về ‘Hoạt động kháng khuẩn / Hoạt động gây độc tế bào của tinh dầu lá và quả của dầu Cade’, đã chứng minh rằng dầu Cade cho thấy hoạt tính chính đối với hầu hết các chủng được thử nghiệm. Bao gồm:

• Vi khuẩn gram dương như Enterobacter cloacae và Staphylococcus aureus;
• Vi khuẩn gram âm như Escherichia coli, Salmonella, Pseudomonas syringae;

Tinh dầu quả mọng cho thấy hoạt tính kháng khuẩn vừa phải chống lại Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Streptococcus agalactiae, Streptococcus pyo-gien, Corynebacterium spp.,

Ngoài ra, dầu có thành phần chủ yếu là α-pinen và β-myrcene sở hữu hoạt động kháng vi-rút chống lại HIV-1 (Loizzo, 2008).

Nhờ vào hoạt động kháng khuẩn và kháng nấm chống lại các chủng bệnh lý khác nhau phát triển mà tinh dầu chúng còn được sử dụng để bảo quản thực phẩm. (Stassi at al. 1996).

3.5 Chống nấm

Khả năng chống lại sự phát triển của nấm và nhiễm trùng từ tinh dầu Bách xù gai được ghi nhận tích cực trong báo cáo khoa học như:

• Với tác dụng chống nấm, dầu Cade chống lại sự phát triển của nấm và các bệnh nhiễm nấm khác nhau như nấm ngoài da, nấm da chân, gàu…Ví dụ: Candida albicans, Candida Tropicalis, Penicillium italicum K…Tính chất này là do sự hiện diện của các thành phần hóa học như α-pinen manoyl oxit, caryophyllene,…
• Năm 2013, nghiên cứu về “Thành phần hóa học và hoạt tính kháng nấm của tinh dầu được phân lập từ Juniperus oxycedrus” cho biết “thử nghiệm kháng nấm bằng thử nghiệm tiếp xúc trong ống nghiệm cho thấy: Dầu ức chế đáng kể sự phát triển của chín loại nấm gây bệnh thực vật.
• Theo Cavaliero và cộng sự, vào năm 2006, d-3-carene được chứng minh là một hợp chất cơ bản cho hoạt động chống nấm nổi bật từ tinh dầu lá J. oxycedrus.

Như vậy, để ứng dụng rộng rãi hơn vào đời sống, vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng về hiệu quả chống lại vi khuẩn và nấm của tinh dầu Cade trên người một cách chi tiết hơn.

3.6 Nâng cao tinh thần

Liệu pháp hương thơm từ tinh dầu Bách xù gai có ảnh hưởng tích cực đến tinh thần, tâm trí.

• Là phương thuốc tự nhiên được y học Ayurvedic sử dụng trong các buổi thiền định, cầu nguyện, yoga…
• Về mặt tinh thần, tinh dầu Cade cung cấp nguồn năng lượng và truyền cảm hứng dồi dào;
• Về mặt tình cảm, Cade Oil là nền tảng và có thể thúc đẩy cảm giác bình tĩnh.

3.7 Tiềm năng chống oxy hóa

Trong những báo cáo về hoạt chất từ tinh dầu Bách xù gai, tiềm năng chống oxy hóa của chúng luôn được nhấn mạnh. Theo đó, tinh dầu cung cấp hợp chất có khả năng mạnh mẽ chống lại quá trình oxy hóa, tổn thương tế bào,…do gốc tự do gây nên. Từ đó mà hạn chế hay làm chậm quá trình xuất hiện của những vấn đề và bệnh lý nguy hiểm cho sức khỏe.

Thậm chí đã có báo cáo phát hiện về hoạt động chống tăng sinh chống lại ung thư biểu mô ở phổi, vú,…ở người. Đây thực sự là tín hiệu khả quan, đáng mừng cho tương lai, trong việc hỗ trợ điều trị ung thư, dù cần phải nghiên cứu chi tiết hơn.

3.8 Tinh dầu Bách xù gai và đặc tính giảm đau

Chiết xuất methanol từ Juniperus oxycedrus thể hiện tác dụng giảm đau trong mô hình kích thích hóa học và cơ học trên động vật. Kết quả thu được khá tích cực trong hoạt động chống viêm, giảm đau, ức chế phù chân chuột do carrageenan gây ra. Điều này dường như phù hợp với ghi chép từ y học dân gian về khả năng giảm đau nhức xương khớp của tinh dầu. Đặc biệt, khi tinh dầu Cade được áp dụng trong các loại dầu massage, xoa bóp…

3.9 Xua đuổi côn trùng

Nhờ mùi hương đặc trưng và những hợp chất có giá trị sinh học cao như sesquiterpenes, phenol, limonene, pinenem, mà tinh dầu Tuyết tùng gai cũng có tác dụng xua đuổi côn trùng. Như vậy, cách thức để phát huy hiệu quả công dụng này là phương pháp khuếch tán hương thơm trong không gian sống của bạn.

4. Gợi ý sử dụng tinh dầu Bách xù gai hay tinh dầu Tuyết tùng gai

4.1 Cách dùng thông dụng

Tùy vào nhu cầu sử dụng khác biệt mà ta có thể linh hoạt thay đổi phương thức sử dụng tinh dầu Bách xù gai. Chẳng hạn như:

Thông qua đường hô hấp:

• Lan tỏa tinh dầu Cade trong không khí thông qua máy khuếch tán, máy xông… Ngoài ra, cách thức này sẽ cản trở cũng như hạn chế mùi lạ phảng phất trong không khí và những loại côn trùng có thể khiến bạn khó chịu.
• Nhỏ vài giọt tinh dầu vào vật dụng gần nơi thư giãn. Ngoài ra, có thể cho 1 giọt tinh dầu vào lòng bàn tay rồi xoa tròn, hít sâu. Đây là phương thức giúp bạn nhanh chóng lấy lại tinh thần, giải tỏa căng thẳng…
• Xông hơi tinh dầu Cade giúp cải thiện hô hấp, sát khuẩn, lợi làn da…

Dùng ngoài da:

• Hỗn hợp dầu massage: Pha loãng 1-2 giọt tinh dầu Cade vào dầu nền như jojoba, dừa, hạnh nhân…để tạo nên hỗn hợp massage phù hợp với nhu cầu trị liệu. Theo đó, thao tác xoa bóp giúp chống lại các tế bào da chết, thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương nhanh hơn. Đồng thời, đặc tính khử trùng của nó chống lại các vi khuẩn làm trầm trọng thêm tình trạng nhiễm trùng da.
• Bôi ngoài da hỗn hợp có chiết xuất tinh dầu Bách xù gai (sau khi đã pha loãng) có thể giúp cải thiện tình trạng nấm, ngứa…
• Thêm 2 giọt dầu Cade vào nước tắm hoặc 10ml dầu gội đầu nhẹ có thể hoạt động như một phương thuốc mạnh để điều trị chứng bệnh da đầu, rụng tóc…

4.2 Một số công thức sử dụng có thể tham khảo:

Công thức 1: Hỗn hợp dầu massage:

• Tinh dầu Cade: 4 giọt;
• Tinh dầu hương thảo: 4 giọt;
• Tinh dầu cỏ xạ hương: 4 giọt;
• Tinh dầu Cedarwood: 4 giọt;
• Dầu dừa 20ml;

Công thức 2: Thêm 2 giọt tinh dầu Cade vào 1ml dầu ô liu hoặc dầu hạnh nhân;

Công thức 3: Trộn các thành phần sau và bảo quan trong chai kín:

• Dầu thầu dầu: 1 thìa;
• Dầu đậu nành: ½ thìa;
• Tinh dầu Cade: 10 giọt;
• Tinh dầu mầm lúa mì: 2 giọt;

Xoa bóp hỗn hợp dầu này sâu vào da đầu, để ít nhất trong 2 giờ và gội sạch bằng dầu gội nhẹ, hai lần một tuần.

5. Gợi ý kết hợp tinh dầu Bách xù gai cùng các chiết xuất tự nhiên khác

Đa số chuyên gia hương liệu nhận định rằng, tinh dầu Bách xù gai là nốt hương cơ bản và có thể hoạt động như một chất cố định trong hỗn hợp hương thơm. Do đó, chúng là sự lựa chọn hợp lý trong phối hợp nhiều mùi hương khác nhau, phù hợp với nhu cầu từng cá nhân. Một số gợi ý kết hợp với tinh dầu Cade như:

• Tinh dầu Cedarwood;
• Tinh dầu Hương thảo;
• Tinh dầu đinh hương;
• Tinh dầu cỏ xạ hương;
• …

6. Lưu ý gì khi sử dụng tinh dầu Bách xù gai

Chỉ nên sử dụng sản phẩm dầu Bách xù gai đã được xử lý theo quy trình để loại bỏ các hợp chất độc hại.

Không sử dụng tinh dầu Cade dưới dạng uống trực tiếp vào bên trong cơ thể;

Không thoa tinh dầu chưa pha loãng lên da mà không có kiến ​​thức nâng cao về tinh dầu hoặc tư vấn từ chuyên gia trị liệu bằng hương thơm có trình độ.

Không sử dụng trực tiếp trên vùng da bị tổn thương hoặc bị viêm;

Tương tự như các chiết xuất thiên nhiên khác, nên thực hiện kiểm tra lượng nhỏ trên da trước khi thoa tại vùng da lớn hơn.

Những đối tượng sau không nên sử dụng tinh dầu Tuyết tùng gai này:

• Trẻ sơ sinh: đã ghi nhận phản ứng dị ứng ở đối tượng này;
• Phụ nữ có thai;
• Phụ nữ đang cho con bú;
• Đối tượng đã từng dị ứng với bất kỳ sản phẩm từ Bách xù gai;

7. Quy cách đóng gói

8. Tổng kết

Như vậy, tinh dầu Bách xù gai hay tinh dầu Tuyết tùng gai (Cade essential oil) là một nguồn hương liệu tuyệt vời cho nhiều sản phẩm chăm sóc sức khỏe và trị liệu khác nhau. Mời bạn ghé thăm Kobi để khám phá nhiều hơn về thế giới tinh dầu đa dạng và nhiều sản phẩm thiên nhiên khác.

9. Tại sao chọn Kobi?

Kobi tự hào là nhà nhập khẩu và phân phối các loại tinh dầu thiên nhiên, dầu thực vật chất lượng cao với giá cả cạnh tranh tại Việt Nam từ 2011. Đối tác của chúng tôi là các nhà sản xuất, nhà xuất khẩu cung cấp nguồn thực vật bền vững từ hơn 10 quốc gia, thu mua cây trồng từ nơi chúng phát triển tự nhiên và dồi dào. Mỗi đơn hàng đều đi kèm với GC-MS, COA và SDS để chứng minh dầu của chúng tôi là 100% nguyên chất và tự nhiên. Sự hài lòng của khách hàng là ưu tiên hàng đầu của chúng tôi và chúng tôi luôn sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc của bạn. Hãy liên hệ ngay hôm nay để tìm hiểu cách chúng tôi có thể giúp công việc của bạn phát triển như thế nào nhé!

10. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. Cade Essential Oil (Rectified) https://www.aromaweb.com/essential-oils/cade-oil.asp
2. Cade https://www.rxlist.com/cade/supplements.htm
3. Juniperus oxycedrus https://en.wikipedia.org/wiki/Juniperus_oxycedrus
4. Morphological variation of Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus (Cupressaceae) in the Mediterranean region https://www.researchgate.net/publication/235341798_Morphological_variation_of_Juniperus_oxycedrus_subsp_oxycedrus_Cupressaceae_in_the_Mediterranean_region
5. Comparison of Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus and J. oxycedrus subsp. macrocarpa berries essential oils from Turkey https://www.researchgate.net/publication/332495836_Comparison_of_Juniperus_oxycedrus_subsp_oxycedrus_and_J_oxycedrus_subsp_macrocarpa_berries_essential_oils_from_Turkey 
6. Fatty Acid Composition of Juniperus Species (Juniperus Section) Native to Turkey https://www.academia.edu/76025793/Fatty_Acid_Composition_of_Juniperus_Species_Juniperus_Section_Native_to_Turkey
7. Composition of the Essential Oils of Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus Growing in Turkey https://www.researchgate.net/publication/316512570_Composition_of_the_Essential_Oils_of_Juniperus_oxycedrus_L_subsp_oxycedrus_Growing_in_Turkey
8. Essential Oils and Extracts of Juniperus macrocarpa Sm. and Juniperus oxycedrus L.: Comparative Phytochemical Composition and Anti-Proliferative and Antioxidant Activities https://www.mdpi.com/2223-7747/11/8/1025