Trám dầu có thể là thực vật còn khá xa lạ với nhiều người. Thế nhưng, sức hấp dẫn về lợi ích từ loài cây này luôn nhận được sự quan tâm lớn. Trong đó, nổi bật là tinh dầu trám dầu, chiết xuất tự nhiên được y học dân gian cũng như nghiên cứu khoa học đánh giá cao đối với sức khỏe con người. Sau đây, Kobi mời độc giả cùng khám phá điều kỳ diệu mà tinh dầu trám dầu mang đến nhé.

1. Tổng quan về trám dầu

1.1 Thông tin chung

Trám dầu – Elemi (Canarium luzonicum) là thực vật thuộc chi Canarium L, họ Burseraceae. Vào năm 1854, loài này được nhà nghiên cứu (Blume) A.Gray mô tả khoa học lần đầu tiên. Theo các tài liệu, nguồn gốc của chi Canarium L còn chưa được xác định rõ ràng. Chúng có thể xuất phát từ Philippines hoặc từ lục địa Bắc Mỹ.

Ngày nay, chi Canarium L bao gồm 75 loài cây được tìm thấy trong các khu rừng nhiệt đới châu Á, châu Phi, Thái Bình Dương…Chỉ 12% trong số này đã được nghiên cứu về các hoạt động sinh học với những nhận xét tích cực như chống oxy hóa, kháng khuẩn, chống nấm, kháng viêm, giảm đau, hỗ trợ bệnh đái tháo đường…

Thực tế, hầu hết các bộ phận của trám dầu đều mang lại lợi ích nhất định:

• Nhựa có màu xanh lá, sánh như mật ong, thải ra từ cây được gọi là chất gôm. Chất này không chỉ được sử dụng thương mại trong vecni, sơn mài, mực in… mà tuyệt vời hơn, người ta còn chiết xuất từ nhựa để tạo ra tinh dầu thơm độc đáo.
• Phần hạt, quả hạch của cây còn có thể ăn được.
• Vỏ cây được dùng để tắm giúp giải cảm sau sinh.
• Gỗ trám có trọng lượng nhẹ có thể dùng trong xây dựng như làm ván ép, ván sàn, đồ nội thất,…

1.2 Đặc điểm sinh trưởng và mô tả thực vật

Trong thực tế, tùy giống loài khác nhau mà mô tả thực vật sẽ khác biệt đôi chút. Tuy nhiên, các thành viên của chi Canarium L. vẫn có những đặc điểm tương tự nhau như:

• Chiều cao trung bình khoảng 40-50m, vỏ cây nhẵn, màu xám xanh hoặc nâu vàng. Trên bề mặt vỏ có vảy hoặc lấm tấm những hạt nhỏ. Bên trong vỏ tiết ra chất nhựa có màu nâu hồng hoặc nâu đỏ, mềm mịn, mùi thơm đặc trưng.
• Phiến lá có dạng hình lồng chim và răng cưa ở mép rìa. Cụm hoa dạng xim, mọc ở nách thân.

2. Đôi nét về tinh dầu trám dầu

2.1 Đặc tính chung của tinh dầu trám dầu

Tinh dầu trám dầu (Elemi essential oil) được tinh chế từ phần nhựa của thực vật Canarium luzonicum, trong đó chiếm khoảng 10-25% tinh dầu. Chiết xuất này có nhiều đặc tính tương đồng với những loại tinh dầu khác như trầm hương, opopanax, myrrh…nhờ đó mà được mệnh danh là “trầm hương của người nghèo”. Thông qua phương pháp chưng cất hơi nước thu được chất lỏng sánh nhẹ, màu vàng nhạt, độ lan tỏa hương thơm trung bình. Ngoài ra, điểm độc đáo của tinh dầu chính là mùi hương phức hợp và đặc sắc của hương cam quýt tươi mát xen lẫn chút cay nồng ấm áp.

Bảo quản:

• Thận trọng chứa tinh dầu bên trong lọ kín và đậy nắp chặt sau mỗi lần sử dụng.
• Cất giữ xa tầm tay trẻ em và không nên để ánh sáng mặt trời trực tiếp chiếu vào.
• Trong quá trình dùng, nếu chiết xuất trám dầu có mùi lạ, biến chất thì nên ngừng tiếp xúc.

2.2 Các hoạt chất giá trị của tinh dầu trám dầu

Tinh dầu trám dầu là nơi hội tụ những chiết xuất thực vật có đặc tính sinh học giá trị. Thế nhưng, tỷ lệ các thành phần sẽ chênh lệch đôi chút tùy thuộc vào các yếu tố khác nhau. Có thể kể đến như nơi canh tác, khí hậu, phương thức điều chế, bảo quản…Trong đó, các chất hóa học chính gồm: limonene, elemol, elemicin, phellandrene, ρ-cymene, α-pinene, 1,8-cineole, terpineol, terpinolene, dipentene, carvone,…

Một số hoạt chất nổi bật như:

• Limonene: phổ biến trong các tinh dầu họ chanh, cam, đem đến lợi ích như kháng khuẩn, chống oxy hóa…
• Pinene là hợp chất tự nhiên, được ứng dụng trong ngành công nghiệp sản xuất nước hoa, hương liệu…
• 1,8-cineole (còn gọi là eucalyptol) là chất hữu cơ tự nhiên, góp phần đem đến hương vị tươi mát. Ngoài ra, chất này còn mang đặc tính như chống oxy hóa, kháng khuẩn, kháng viêm…
• Carvone là chất dễ bay hơi, điều hòa các hormone kiểm soát căng thẳng, lo lắng, hỗ trợ giấc ngủ…

3. Lợi ích của tinh dầu trám dầu đối với sức khỏe

3.1 Tinh dầu trám dầu trong thời kỳ lịch sử

Trải qua thời gian, trám dầu và chiết xuất của chúng được dân gian tin tưởng và ưa chuộng:

• Vào thời Ai Cập cổ đại, tinh dầu trám dầu (Elemi) là công cụ bảo quản xác chết. Mặt khác, đây được là thảo dược có thể giữ gìn được sự tươi trẻ của làn da.
• Là hương liệu ướp xác hoặc được thêm vào sơn mài, vecni…của các nghệ sĩ nhằm tăng độ bền cho các tác phẩm nghệ thuật.
• Vào thế kỷ XVI, tại châu Âu, thực vật được cho là có thể hỗ trợ chữa lành vết thương. Ngoài ra, nhựa dầu cũng được dùng làm thuốc mỡ bôi vết loét.

3.2 Nâng cao tâm trạng và làm dịu hệ thần kinh

Nếu bạn đang trong trạng thái căng thẳng cùng tinh thần mệt mỏi, uể oải thì tinh dầu trám dầu là lựa chọn nên cân nhắc. Bởi cũng giống như những tinh dầu bay hơi khác, chiết xuất mang đến năng lượng tích cực tràn đầy. Hơn thế, với đặc tính xoa dịu hệ thần kinh và tâm trí đang hoạt động quá mức mà tinh dầu dễ dàng giúp bạn cải thiện về mặt cảm xúc, hỗ trợ giấc ngủ, giải tỏa ưu phiền…

Để liệu pháp hương thơm từ trám dầu phát huy tối đa, hãy khuếch tán chúng trong quá trình thư giãn hay thực hành thiền định. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể thêm 5-10 giọt tinh dầu vào bồn tắm và ngâm mình tận hưởng.

3.3 Khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn và tăng cường hệ thống miễn dịch

Trong dữ liệu gần đây, khả năng kháng khuẩn của tinh dầu trám dầu được đánh giá khả quan.

• Theo đó, các phân tích khuếch tán cho thấy chiết xuất có hoạt tính kháng khuẩn đáng kể đối với những chủng vi khuẩn tham chiếu như Staphylococcus aureus, Escherichia coli và hoạt tính yếu đối với Pseudomonas aeruginosa.
• Ngoài ra, khi thử nghiệm dầu này trước 112 mầm bệnh lâm sàng ở đường hô hấp, tiết niệu, da…ghi nhận rằng dầu Elemi thể hiện đặc tính mạnh mẽ chống lại aureus, vừa phải đối với E. coli, Klebsiella, Salmonella spp và hoạt tính yếu chống lại Enterobacter, Pseudomonas spp.

Như vậy, nhờ phổ hoạt động rộng này của dầu Elemi, cho thấy tầm quan trọng của chúng như một chất kháng khuẩn mạnh trong các chế phẩm dược phẩm.

Bên cạnh đó, tinh dầu trám dầu cũng là nguồn chứa monoterpenes, đặc biệt là limonene dồi dào. Mà chất này được biết đến là có tác dụng tăng cường hệ thống miễn dịch bằng cách kích hoạt các tế bào bạch cầu.

3.3 Thông tắc nghẽn và hỗ trợ hô hấp

Nhờ những thành phần đa dạng và có giá trị sinh học cao như limonen, cineole, pinene…mà tinh dầu trám dầu hỗ trợ hệ thống hô hấp bằng cách thúc đẩy chức năng phổi khỏe mạnh. Điều này được lý giải bởi khả năng loãng đờm, cải thiện tắc nghẽn do chất nhầy tích tụ, sát khuẩn đường thở, dịu cơn ho co thắt…Ngoài ra, một số đối tượng còn áp dụng tinh dầu này như thuốc long đờm, trị tắc nghẽn tự nhiên thông qua việc thêm vào sản phẩm ống hít trị liệu cá nhân để sử dụng lúc cần thiết. Hoặc bạn cũng có thể lan tỏa mùi hương qua phương pháp khuếch tán, xông hơi…để vừa thanh lọc không khí vừa thông thoáng đường hô hấp.

3.4 Tiềm năng hỗ trợ hệ tiêu hóa

Dù chưa có nhiều nghiên cứu kỹ càng về ảnh hưởng của tinh dầu trám dầu đối với hệ tiêu hóa nhưng từ lâu trong dân gian đã biết áp dụng dầu này để giảm bởi sự khó chịu của đường ruột cũng như tăng cường chức năng của cơ quan tiêu hóa. Bằng phương pháp đơn giản là nhỏ 2 giọt dầu đã pha loãng vào lòng bàn tay rồi xoa bóp nhẹ nhàng lên vùng bụng. Lúc này chúng sẽ làm giảm sự ma sát của thao tác, đồng thời tăng hiệu quả về lưu thông máu, thư giãn cơ, điều hòa nhu động ruột…

3.5 Làm chậm dấu hiệu lão hóa

Từ xa xưa, chiết xuất từ trám dầu nổi bật về khả năng làm đẹp và đặc tính săn chắc. Nhờ đó mà hỗ trợ trẻ hóa làn da cũng như góp phần hạn chế tổn thương và tăng tốc độ tái tạo tế bào. Ngoài ra, một số tài liệu còn nhận định tích cực và xem chiết xuất này như “loại thuốc bổ dưỡng” cho da với tiềm năng đa dạng. Có thể kể đến như phục hồi sẹo, ngăn ngừa chảy xệ hay xuất hiện nếp nhăn, cân bằng lượng dầu tự nhiên trên da, hỗ trợ phục hồi nhiễm trùng vết thương…Đây là lựa chọn tuyệt vời đối với làn da xỉn màu cũng như muốn duy trì nét thanh xuân. Tuy nhiên có lẽ phải cần thêm những nghiên cứu lâm sàng rõ ràng hơn về tác dụng này.

3.6 Giảm đau và viêm

Một ưu điểm của tinh dầu trám dầu chính là xoa dịu những khó chịu của hệ cơ xương khớp. Theo đó, những ý kiến khoa học hầu như đều đồng tình với khả năng giảm đau và kháng viêm của chiết xuất này. Hãy pha loãng tinh dầu với kem dưỡng hay dầu nền rồi xoa bóp, massage nhẹ nhàng vào vùng cơ thể đang bị hành hạ bởi các cơn đau nhức, căng cơ…Lúc này, bạn không chỉ nhận được lợi ích ở khu vực tại chỗ thao tác mà còn có thể thưởng thức mùi hương dễ chịu từ tinh dầu.

3.7 Chiết xuất trám dầu và tín hiệu khả quan trong hỗ trợ điều trị ung thư

Kết quả từ một nghiên cứu trên chuột đực tiết lộ, hoạt chất hydroxyelemicin và elemicin (có trong trám dầu) không có tác dụng gây ung thư. Thay vào đó, nghiên cứu cho thấy các dược chất này hoạt động chống ung thư cũng như “chiến đấu” chống lại hoạt động của tế bào khối u. Tuy nhiên, mặc dù có những phát hiện này nhưng hiện này vẫn chưa có đủ dữ liệu để đưa ra quyết định rõ ràng. Có lẽ cần phải thêm nhiều thời gian hơn nữa để hoàn thiện các nghiên cứu.

4. Cách sử dụng tinh dầu trám dầu hiệu quả

Dựa vào nhu cầu khác nhau mà bạn có thể linh hoạt sử dụng tinh dầu trám dầu (elemi):

• Tinh dầu trám dầu có thể được đưa vào cơ thể thông qua quá trình hít thở và khuếch tán hương thơm. Nhằm cải thiện tính hữu ích bạn nên trang bị thêm đèn xông, máy khuếch tán…
• Dùng tại chỗ: thêm 1-2 giọt dầu vào kem dưỡng ẩm, sữa tắm, nước tắm, dầu nền,…yêu thích của bạn. Sau đó, massage hỗn hợp nhẹ nhàng lên khu vực cần thiết.
• Xông hơi: thêm 2-3 giọt dầu trám vào máy xông hơi hoặc dụng cụ truyền thống. Sau đó tiến hành trị liệu bằng hơi nước ở một khu vực hay toàn cơ thể.
• Xịt tinh ít dầu trám vào vật gần gũi, để lưu giữ hương thơm như túi thơm, gối, quần áo,…

5. Gợi ý kết hợp cùng tinh dầu trám dầu

Xu hướng phối hợp những tinh dầu thực vật cùng nhau ngày càng được ưa chuộng và yêu thích đối với người tiêu dùng. Bởi lẽ điều này sẽ giúp bạn có được những trải nghiệm thưởng thức mùi hương phong phú hơn. Theo đó, tinh dầu trám dầu được gợi ý kết hợp với tinh dầu cam bergamot, chanh, sả chanh, đinh hương, oải hương, myrrh,…

6. Điều cần lưu ý khi sử dụng tinh dầu trám dầu

Với tình trạng sức khỏe đặc biệt, nên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi sử dụng:

• Thai phụ và người đang cho con bú không nên dùng tinh dầu này để tránh rủi ro xảy ra.
• Trẻ em nhỏ tuổi không được khuyến nghị sử dụng tinh dầu trám dầu. Điều này được cho là bởi nghiên cứu trên đối tượng này vẫn còn chưa đầy đủ và hoàn thiện.
• Bên cạnh đó, người tiền sử dị ứng với thành phần trong tinh dầu này cũng không nên dùng.

Khi sử dụng tinh dầu trám dầu nên pha loãng với chất nền như dầu dừa, dầu jojoba…sao cho hỗn hợp không vượt quá 0,5-1% lượng dầu này. Lưu ý rằng tuyệt đối không uống tinh dầu trám dầu và lạm dụng chúng với lượng lớn, kéo dài.

Ở những vị trí nhạy cảm như niêm mạc, mắt, mũi trong…nên tránh tiếp xúc trực tiếp. Nếu bị dây dính phải hãy dùng nước mát để rửa sạch và theo dõi tình trạng sức khỏe.

Khi thử tinh dầu trên vùng da nhỏ trước sẽ giúp bạn hạn chế được tình trạng kích ứng. Đặc biệt, trong quá trình thưởng thức liệu pháp, nếu gặp vấn đề bất thường như nôn, choáng, nhức đầu…hãy ngừng sử dụng.

7. Quy cách đóng gói

8. Tổng kết

Cho dù dữ liệu nghiên cứu lâm sàng về lợi ích của tinh dầu trám dầu vẫn chưa đa dạng. Thế nhưng, từ truyền thống xa xưa, chiết xuất này đã được nhận xét là mang lại nhiều hiệu quả khả quan đối với tình trạng sức khỏe con người. Mong rằng trong tương lai không xa sẽ có thêm những nghiên cứu và ứng dụng sâu rộng nhằm phát huy tiềm năng của thực vật. Hãy liên hệ với Kobi để chúng ta cùng với nhau khám phá những bí ẩn thú vị về kho tàng tinh dầu thiên nhiên nhé.

Tài liệu tham khảo

1. Antibacterial activity of Manila elemi oil [1996] https://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=PH1998100789
2. Elemi Essential Oil https://www.aromaweb.com/essential-oils/elemi-oil.asp
3. Elemi Essential Oil https://momprepares.com/essential-oils/elemi/