Tinh dầu Sả gừng

1. Nguồn gốc của tinh dầu sả gừng

Chi sả (Cymbopogon) thuộc họ Hòa thảo, hay còn gọi là họ Lúa (Poaceae), hiện có khoảng 140 loài khác nhau phân bố trên khắp thế giới.

Các loài trong chi Sả có mức độ đa dạng về đặc điểm hình thái, phân bố địa dư và thành phần tinh dầu ở mỗi loài. Trong số đó, các tinh dầu chiết xuất từ một số loài thuộc chỉ sả như Sả gừng (C. martinii var. sofia), sả hoa hồng (C. martinii var. martinii), Sả dịu (Cymbopogon flexuosus), Sả Srilanka (Cymbopogon nardus), Sả chanh (Cymbopogon citratus), Sả Jammu (Cymbopogon pendulus) là các loại tinh dầu có giá trị kinh tế quan trọng và được ứng dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp mỹ phẩm, nước hoa và dược phẩm.

Sả gừng (Gingergrass, hay còn gọi là Cỏ gừng) là một loài quan trọng trong chi Sả. Nó là loài cây thường xanh, mọc thành chùm với nhiều thân mọc thẳng phát sinh từ một thân rễ ngắn mập mạp, chiều cao từ 1.5 mét đến 2.5 mét, thậm chí có thể lên tới 3 mét. Sả gừng đã được thu hái và sử dụng từ thời cổ đại và là loài cây bản địa của Ấn Độ. Cây sinh trưởng và phát triển tốt ở những vùng có khí hậu nhiệt đới và bán nhiệt đới nửa khô hạn đến ẩm ướt. Sả gừng mọc tự nhiên và được trồng ở Ấn độ trong khoảng vĩ tuyến 12 ^o – 32 ^o Bắc và 5 ^o – 32 ^o hai bên của đường xích đạo. Cây thích điều kiện ánh sáng mạnh và nóng với nhiệt độ trung bình hàng ngày tốt nhất là 20 – 25^oC, nếu nhiệt độ trung bình ngày từ 25 ^o – 30 ^o kéo dài có thể làm giảm đáng kể năng suất và ức chế sự ra hoa.

Trong tự nhiên rất dễ nhầm lẫn với loài sả hoa hồng (Palmarosa) vì bề ngoài chúng rất giống nhau và gần như không thể phân biệt được bằng mắt thường. Chúng chỉ khác về loại tinh dầu ở mỗi loài: sả gừng là dạng tứ bội, tinh dầu có mùi thơm giống nhựa thông và hàm lượng geraniol khoảng 65%. Cây sinh trưởng thành từng bụi dày, thích môi trường ẩm ướt và ít nắng hơn. Trong khi sả hoa hồng là dạng lưỡng bội, tinh dầu có mùi hoa hồng và hàm lượng geraniol lên đến 95%. Nó mọc từng cụm rải rác, có thể chịu được khô hạn và nắng nóng.

Cây có thể cho thu hoạch sau khi trồng khoảng 6 tháng, nếu điều kiện chăm sóc tốt có thể cho tới 4 vụ thu hoạch mỗi năm. Nên thu hoạch khi cây đang ra hoa, vì hàm lượng tinh dầu của cây cao nhất sau khi trổ bông và sụt giảm đột ngột sau khi hoa nở. Thời điểm thu hoạch ảnh hưởng mạnh đến năng suất và chất lượng của tinh dầu. Nếu thu hoạch trong mùa mưa cây cho năng suất cao nhưng hàm lượng geraniol trong tinh dầu thấp, trong khi mùa khô năng suất thấp hơn nhưng hàm lượng geraniol lại cao hơn.

2. Thành phần hóa học và đặc điểm của tinh dầu sả gừng

Tinh dầu sả gừng có mùi thơm mạnh đặc biệt hơn sả hoa hồng. Nó có mùi giống nhựa thông, hơi ngấy, thoang thoảng mùi thảo mộc và thì là với phảng phất mùi hoa hồng. Tinh dầu sả gừng được điều chế từ hoa và lá bằng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước. Các nghiên cứu cho thấy có đến 37 thành phần hóa học có trong tinh dầu sả gừng, trong đó Sabinol (19.19%) là thành phần chiếm hàm lượng cao nhất, kế đến là trans-p-%), cis-carveol (7.66 %), delphone (7.47%), carvone (3.72%), durenol (3.01 %), limonene (1.76 %) và camphene (1.59 %).

3. Tác dụng của tinh dầu sả gừng

Cho đến hiện tại có rất ít công trình nghiên cứu khoa học về tác dụng sinh học cũng như đặc điểm của tinh dầu sả gừng. Nhiều người lại nhầm lẫn tinh dầu sả gừng với tinh dầu sả hoa hồng do chúng có cùng tên khoa học là Cymbopogon martinii nhưng thực tế chúng khác nhau và phân biệt bằng phần đuôi hậu tố: -var. martinii và -var.sofia. Các công trình nghiên cứu hiện tại phần lớn là tập trung về sả hoa hồng, có thể do sả gừng không được trồng phổ biến bằng sả hoa hồng và nó chỉ được trồng nhiều ở Ấn Độ. Tuy nhiên sả gừng cũng có một số công dụng tuyệt vời được mô tả dưới đây:

3.1. Kháng lại các loại nấm gây bệnh trên da

Sabinol được là hoạt chất chính mang lại hiệu quả kháng nhiều loại nấm da đã được thử nghiệm như Aspergillus fumigatus, Trichophyton rubrum, Candida albicans, Microsporum canis, Microsporum fulvum, trichophyton mentagrophytes…, thậm chí có hiệu quả có thể so sánh được với điều trị chuẩn bằng ketoconazole. Cơ chế của nó là gây tổn thương vách tế bào vi nấm, làm rối loạn cân bằng nội mô, làm thay đổi tính thấm của màng tế bào và dẫn đến chết tế bào.

3.2. Chống lại nhiều loại vi khuẩn khác nhau

Tinh dầu sả gừng đã được nghiên cứu có khả năng ức chế sự phát triển và tăng sinh của một số loại vi khuẩn như Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Staphilococcus aureus, Propionibacterium acnes…

3.3. Thúc đẩy bảo vệ làn da khỏe mạnh

Với khả năng ức chế sự phát triển một số loại vi khuẩn, vi nấm và có hoạt tính kháng viêm nhẹ, điều đó giúp nó có lợi trong việc hỗ trợ điều trị mụn nhọt, mụn đầu đen và mụn mủ bằng cách ức chế quá trình viêm và tiêu diệt tác nhân sinh mụn cũng như một số bệnh lý da liễu khác.

3.4. Giúp đuổi muỗi và côn trùng rất hiệu quả

Tác dụng xua đuổi muỗi và côn trùng là tác dụng đặc biệt của các loại tinh dầu sả nói chung và sả gừng nói riêng và ngày càng được ứng dụng do có nguồn gốc từ thiên nhiên, an toàn với sức khỏe hơn khi so với các hóa chất diệt côn trùng. Nghiên cứu cho thấy tinh dầu giúp chống lại các chủng muỗi từ 80.7 % – 97.6 % trong thời gian lên đến 12 giờ với các chủng muỗi Anopheles và Culex.

3.5. Làm dịu tinh thần và giảm stress

Nghiên cứu cho thấy các tinh dầu trong chi Sả nói chung và sả gừng nói riêng có thể kích hoạch trực tiếp trên hệ thống Gamma aminobutyric acid (GABA) của thần kinh trung ương. GABA là một axit amin tự nhiên hoạt động như một chất ức chế dẫn truyền thần kinh vì nó ngăn chặn một số tín hiệu não nhất định và làm giảm mức độ hoạt động của hệ thần kinh. Khi GABA gắn vào một protein trong não được gọi là thụ thể GABA, nó sẽ tạo ra hiệu ứng làm dịu giúp làm giảm cảm giác lo lắng, căng thẳng và sợ hãi. Nó cũng có thể giúp cải thiện giấc ngủ, ngăn ngừa co giật và tổn thương não bộ.

4. Hướng dẫn sử dụng tinh dầu sả gừng

Để sử dụng như liệu pháp mùi hương giúp thư giãn, giảm stress, có thể dùng 5 giọt tinh dầu sả gừng trộn đều với 2.5 ml dầu hạnh nhân sau đó massage lên thái dương và cổ tay để giúp giải tỏa căng thẳng, giảm mệt mỏi, lo âu và trầm cảm. Ngoài ra một phương pháp khác là có thể dùng 2 giọt tinh dầu sả gừng xông phòng làm việc hay phòng ngủ với máy khuếch tán tinh dầu / đèn xông giúp mang lại không gian có mùi hương dễ chịu.

Nếu muốn xua đuổi muỗi và côn trùng, có thể dùng 10 giọt tinh dầu sả gừng nhỏ vào bình xịt chứa 50ml nước, lắc đều và xịt lên rèm cửa, lưới chắn côn trùng, chăn và drap nệm.

Dùng với các sản phẩm chăm sóc da: dùng 2 giọt tinh dầu sả gừng hòa với các sản phẩm như sữa tắm, body lotion giúp mang lại mùi hương dễ chịu, diệt vi khuẩn trên da. Cũng có thể làm dầu xoa bóp bằng cách hòa 2 giọt tinh dầu sả gừng với 1 ml dầu olive, sau đó massage nhẹ nhàng lên cơ thể, để yên trong 30 phút sau đó rửa lại bằng nước sạch.

Lưu ý: chỉ nên sử dụng ngoài da, không được uống trực tiếp tinh dầu sả gừng.

5. Một số công thức pha chế dầu xoa bóp tham khảo với tinh dầu sả gừng

Làm dầu xoa bóp giảm đau đầu căng cơ, giúp tăng cường máu lưu thông, giãn cơ và giảm căng thẳng: lấy 5 giọt tinh dầu sả gừng, 5 giọt tinh dầu nhũ hương (Frankincense essential oil), 2 giọt tinh dầu gỗ hồng (Rosewood essential oil), 2 giọt tinh dầu bạc hà (Peppermint essential oil) hòa với 30 ml dầu Jojoba. Tất cả cho vào hũ thủy tinh sẫm màu có nắp đậy kín và lắc đều để các nguyên liệu được hòa tan, sau đó xoa bóp lên vùng cổ vai gáy 2 – 3 lần/ ngày hoặc khi cần. Có thể sử dụng được cho trẻ em từ 10 tuổi trở lên.

Một công thức khác cũng khá hiệu quả có thể thay thế như sau: lấy 6 giọt tinh dầu cỏ bạc hà mèo (catnip essential oil), 6 giọt tinh dầu quả đỗ tùng (Juniper berry essential oil), 4 giọt tinh dầu sả gừng, 2 giọt tinh dầu chanh sần (Lemon lime essential oil) hòa với 30 ml dầu jojoba, xoa bóp nhẹ nhàng vùng cổ vai gáy.

6. Tính an toàn của tinh dầu sả gừng và lưu ý khi sử dụng

Bởi vì có rất ít nghiên cứu nên thông tin về độc tính hay tác dụng phụ của tinh dầu sả gừng cũng bị hạn chế. Cũng giống như các loại tinh dầu khác, không nên thoa trực tiếp tinh dầu lên da mà cần phải pha loãng với dầu nền trước khi sử dụng để tránh hiện tượng kích ứng. Việc pha loãng ở nồng độ 3% là khá an toàn và gần như không gây ra tác dụng phụ. Tuy nhiên để đảm bảo chắc chắn rằng sẽ không bị kích ứng ở những người có làn da nhạy cảm, nên thực hiện test trên các vùng da mỏng khác trước như mặt trong cánh tay.

Hiện không có thông tin về việc tinh dầu sả gừng có thể gây ra độc tính ánh sáng (phototoxic), tuy nhiên trong khi chờ đợi các nghiên cứu chứng minh, để đảm bảo an toàn chỉ nên sử dụng trên da vào buổi tối và tránh ánh nắng trực tiếp ít nhất 12h sau khi sử dụng để hạn chế tối đa các phản ứng bất lợi tiềm năng nếu có.

Nên bảo quản tinh dầu tránh xa tầm với của trẻ em, bảo quản trong lọ thủy tinh tối màu đậy kín ở nơi thoáng mát để tránh ảnh hưởng đến tác dụng của sản phẩm.

7. Kết luận

Như vậy, tinh dầu sả gừng (cỏ gừng – gingergrass) không chỉ mang đến hương thơm độc đáo, quyến rũ mà còn đóng góp nhiều lợi ích bất ngờ cho sức khỏe. Dù vậy, để phát huy tối đa các tác dụng của tinh dầu thiên nhiên này, bạn đừng ngần ngại liên hệ với Kobi để được tư vấn nhiều hơn nhé.

8. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

• Jain, N., & Sharma, M. (2017). Chemical Composition of the Leaf Oil of Cymbopogon martinii var. sofia Collected from Udaipur, Rajasthan and their Screening Against Fungi Causing Dermatophytosis in Human Beings. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 20(3), 801–808. doi:10.1080/0972060x.2017.1341344
• Tropical Plants Database, Ken Fern. tropical.theferns.info. 2021-12-09.
• Ansari, M. A., & Razdan, R. K. (1995). Relative efficacy of various oils in repelling mosquitoes. Indian journal of malariology, 32(3), 104–111.
• Agarwal V, Lal P, Pruthi V. (2010) Eucalyptus, peppermint, clove and ginger grass oils act as fungistatic, fungicidal and anti-biofilm agents against C. albicans. Journal of Microbiology, Immunology and Infection 43, 5, 447-451.
• Tsai, M. L., Lin, C. C., Lin, W. C., & Yang, C. H. (2011). Antimicrobial, antioxidant, and anti-inflammatory activities of essential oils from five selected herbs. Bioscience, biotechnology, and biochemistry, 75(10), 1977–1983. https://doi.org/10.1271/bbb.110377.