Tinh dầu Sả hoa hồng

Trong gia đình các loại tinh dầu sả, có lẽ tinh dầu sả hoa hồng là loại tinh dầu nổi tiếng nhất và có lẽ không còn xa lạ với nhiều người vì những tác dụng tuyệt vời của nó mang lại. Để có cái nhìn chi tiết về tinh dầu sả hoa hồng, các bạn hãy cùng Kobi tìm hiểu về nguồn gốc, thành phần hóa học, tác dụng cũng như cách dùng của loại tinh dầu này nhé.

1.Nguồn gốc của tinh dầu sả hoa hồng

Tinh dầu Sả hoa hồng được chiết xuất từ loài Sả hoa hồng, hay còn được gọi với tên thông thường là palmarosa hoặc cỏ rusa. Có tên khoa học là Cymbopogon martini (Roxb.) W. Watson, thuộc chi Sả (Cymbopogon), họ Hòa thảo hay họ Lúa (Poaceae, còn có danh pháp khác là Gramineae).

Sả hoa hồng là loài cây thường xanh lâu năm được trồng để sản xuất tinh dầu vì mùi thơm ngọt đặc trưng giống mùi hoa hồng của nó. Sả hoa hồng là loài cây bản địa của Ấn Độ và Indochina, tuy nhiên hiện tại được trồng rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới dùng để sản xuất tinh dầu.

Dầu được chiết xuất từ cây được lưu hành rộng rãi trên toàn thế giới với tên thương mại là “palmarosa essential oil”. Cây sinh trưởng và mọc hoang dại ở khu vực các nước có rừng mưa nhiệt đới và bán nhiệt đới, chẳng hạn như Indonesia, Madagascar, Paraguay và Brazil. Sả hoa hồng có độ cao khoảng 1.5 – 3 mét, cây mọc thành từng cụm với số lượng thân trung bình dao động từ 30 – 35 thân một bụi. Thân mọc thẳng phình thành các hạch, rễ dạng rễ chùm. Lá sả hoa hồng có một bẹ nhẵn bóng, lưỡi bẹ có màng với các phiến thẳng và phẳng. Lá và chồi hoa là các nguồn quan trọng dùng để sản xuất tinh dầu.

Tinh dầu sả hoa hồng có ý nghĩa và giá trị kinh tế quan trọng trong các ngành công nghiệp nước hoa, hương liệu và dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm (các nước giải khát, bánh kẹo, thuốc lá…) và trong cả sản xuất các sản phẩm đuổi muỗi. Hiện nay, Ấn độ là nước trồng trọt và xuất khẩu tinh dầu sả hoa hồng lớn nhất thế giới. Thống kê cho thấy năm 2016 Ấn độ đã xuất khẩu ra thế giới khoảng 147 tấn tinh dầu, trong đó Hoa Kỳ, Pháp, Đức là những quốc gia nhập khẩu tinh dầu hoa hồng lớn nhất. Mang lại giá trị xuất khẩu hơn 5 tỉ đô la Mỹ.

2. Thành phần hóa học và đặc điểm của tinh dầu sả hoa hồng

Các nghiên cứu cho thấy tinh dầu sả hoa hồng thay đổi rất nhiều phụ thuộc và giống cây, sự nở hoa, bộ phận sử dụng để chiết xuất tinh dầu, điều kiện môi trường canh tác trồng trọt. Quá trình xử lý chế biến sau thu hoạch của sả hoa hồng là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng tinh dầu của nó. Tinh dầu có thể được điều chế bằng phương pháp chưng cất thủy lực hoặc chưng cất lôi cuốn hơi nước. Lá và cụm hoa khi dùng ở dạng tươi cho ra chất lượng tinh dầu tốt nhất trong khi dạng khô hoặc lên men cho chất lượng kém hơn đáng kể.

Các nghiên cứu cho thấy thành phần hóa học của tinh dầu sả hoa hồng chứa một lượng lớn các monoterpene. Người ta đã ghi nhận có ít nhất 18 thành phần hóa học có trong dầu sả hoa hồng, trong đó thành phần chính là geraniol chiếm khoảng 65 – 85%. Ngoài ra còn có citronellol, citronellal, linalool, elemol, 1,8-cineole, limonene, nerol, borneol, bisabolol, α-terpineol, β-caryophyllene, α-pinene, β-pinene, methyl heptenone, geranyl acetate và geranyl formate.

3. Tác dụng của tinh dầu sả hoa hồng

Trước kia, tinh dầu sả hoa hồng được dùng để hạ sốt và phòng ngừa nhiễm trùng. Các công trình nghiên cứu hiện tại cho thấy sả hoa hồng có rất nhiều tác dụng dược lý tuyệt vời khiến cho ngành công nghiệp mỹ phẩm ứng dụng trong việc sản xuất các sản phẩm chăm sóc da, dầu cân bằng và giúp da khỏe mạnh, đàn hồi. Hãy cùng tìm hiểu tại nó lại có giá trị kinh tế và sử dụng nhiều đến vậy:

3.1. Hiệu quả diệt giun sán, muỗi, côn trùng

Tinh dầu sả hoa hồng đã được chứng minh có hoạt tính chống giun sán chẳng hạn như Caenorhabditis elegans, Pheretima posthuma. Khi tiếp xúc, chúng bị gây tê liệt và chết trong một thời gian ngắn. Không chỉ vậy, sả hoa hồng còn có hiệu quả chống lại các loại mối mọt gây hại trong các loại hạt, ngũ cốc như Tribolium castaneum, Callosobruchus chenesis. Các nghiên cứu cho thấy geraniol trong tinh dầu có tác dụng ức chế xung điện thế tự nhiên và điện thế động ở các dây thần kinh  động vật.

Geraniol trong tinh dầu sả hoa hồng đã được chứng minh rất hiệu quả trong việc đuổi muỗi, thậm chí còn tốt hơn các sản phấm chứa citronella và linalool trong việc bảo vệ cơ thể khỏi muỗi đốt ở cả môi trường trong nhà và ngoài trời.

3.2. Tác dụng kháng viêm

Nghiên cứu trên mô hình động vật cho thấy tinh dầu sả hoa hồng có tác dụng ức chế phản ứng viêm gây ra bởi Carrageenan với cơ chế đề xuất là thông qua sự ức chế con đường gây viêm của prostaglandin. Một nghiên cứu khác cho thấy geraniol và dầu sả hoa hồng làm giảm phản ứng viêm bằng cách kích thích bạch cầu đơn nhân tăng sản xuất IL-10, là một hóa chất trung gian kháng viêm quan trọng. Khi được tiết ra nó sẽ ức chế sản xuất các hóa chất gây viêm, hạn chế các phản ứng miễn dịch đặc hiệu và không đặc hiệu quá mức.

3.3. Bảo vệ tế bào thần kinh

Một nghiên cứu in vivo khác cho thấy khi điều trị với tinh dầu sả hoa hồng trước khi tiến hành thử nghiệm làm tổn thương não chuột có thể làm đảo ngược đáng kể các thay đổi và phục hồi lại các tổn thương do stress oxy hóa, làm tăng superoxide dismutase, catalase và glutathion là các chất chống oxy hóa. Hơn nữa, quan sát trên kính hiển vi điện tử cũng cho thấy hiệu quả bảo vệ não khỏi thiếu máu não cục bộ ở nhóm được điều trị với dầu sả hoa hồng.

3.4. Có hiệu quả làm giảm đường huyết

Các nghiên cứu mới đây cho thấy rằng tinh dầu sả hoa hồng có khả năng ức chế kênh vận chuyển glucose có tên là GLUT2 ở ruột non, gan và thận. Thông thường khi ăn, đường trong thức ăn sẽ được hấp thu từ ruột vào máu phải đi qua kênh vận chuyển GLUT2 này, nghiên cứu cho thấy geraniol trong dầu sả hoa hồng có khả năng ức chế hấp thu đường lên đến 60% và nhờ sự ức chế kênh vận chuyển này đã giúp làm giảm hiện tượng tăng đường huyết sau ăn. Ngoài ra nó còn ức chế kênh vận chuyển này ở thận làm cho thận giảm tái hấp thu đường gấp 2 lần ở nhóm không sử dụng tinh dầu. Nghiên cứu đã cho thấy triển vọng của dầu sả hoa hồng trong việc hỗ trợ điều trị những bệnh nhân đái tháo đường.

3.5. Hoạt tính bảo vệ tế bào và chống oxy hóa

Tinh dầu sả hoa hồng đã được chứng minh bảo vệ tế bào khỏi hiện tượng tổn thương đứt gãy các DNA trong tế bào bởi các chất oxy hóa mạnh như hydroxy peroxide. Tuy nhiên nghiên cứu cũng cho thấy tinh dầu không có khả năng làm giảm hiện tượng tổn thương DNA do các tia UVA và UVB. Ngoài ra tinh dầu sả hoa hồng còn có hoạt tính chống oxy hóa bằng cách ức chế peroxidase, tăng hoạt tính superoxide dismutase lên 45% và glutathion lên 120% (là những chất có hoạt tính chống oxy hóa mạnh).

3.6. Tiềm năng chống lại sự tăng trưởng của nhiều dòng tế bào ung thư

Ngày càng có nhiều công trình nghiên cứu chứng minh geraniol có hoạt tính chống ung thư trong các thử nghiệm in vivo và in vitro trên một số mô hình ung thư ở người, chẳng hạn như ung thư tụy, ung thư đại tràng, ung thư gan thông qua các cơ chế đã được mô tả bao gồm giảm sự đề kháng của tế bào ung thư với các thuốc hóa trị liệu, ngăn chặn sự tổng hợp DNA ở tế bào ung thư ở pha S trong chu kỳ tế bào…

3.7. Hoạt tính chống lại nhiều loại vi khuẩn và vi nấm gây bệnh cho người

Tinh dầu sả hoa hồng đã được chứng minh có tiềm lực phổ rộng chống lại nhiều loại vi khuẩn, trong đó các loại vi khuẩn gram dương nhạy cảm với tinh dầu hơn so với các chủng vi khuẩn gram âm. Một số loại vi khuẩn đã được chứng minh bao gồm Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumonia, Escherichia coli, Saccharomyces cerevisiae. Hiệu quả ức chế vi khuẩn cao nhất đối với vi khuẩn S. pyogenes (là tác nhân hàng đầu gây mụn trứng cá) là 4%, trong khi với chủng trực khuẩn mủ xanh chỉ cần 0.25% Sự ức chế hoàn toàn tăng trưởng của các loại nấm gây bệnh cho người cũng đã được ghi nhận bao gồm Trichophyton mentagrophytes và Trichophyton rubrum ở nồng độ trên 1% và chống lại các chủng Microsporum canis và Trichophyton verrucosum ở nồng độ tinh dầu khoảng 4%. Ngoài các cơ chế thông thường như ức chế sự hình thành vách tế bào, ức chế bơm thải trừ thuốc, phá vỡ màng tế bào…nghiên cứu cũng cho thấy thêm một cơ chế khác là ức chế tổng hợp ergosterol.

4. Một số gợi ý cách sử dụng tinh dầu sả hoa hồng

Dùng 2 – 5 giọt tinh dầu sả hoa hồng vào các sản phẩm kem và dầu chăm sóc sa giúp hỗ trợ điều trị nhiễm trùng da và giúp làm sạch vết thương hạn chế bội nhiễm vi khuẩn. Ngoài ra còn giúp hỗ trợ điều trị các bệnh lý về da khác như mụn trứng cá, chàm, nấm da nhờ tác dụng kháng khuẩn kháng nấm tuyệt vời của sả hoa hồng. Cũng dùng 2 – 5 giọt tinh dầu sả hoa hồng hòa với 10ml dầu jojoba hoặc dầu nền ưa thích, sau đó dùng một miếng bông thấm ướt và chấm nhẹ nhàng lên vùng da bị ảnh hưởng. Cách này cũng giúp làm mờ sẹo. Với những người bị gàu, ngứa hoặc bị nấm da đầu, có thể dùng 2 – 3 giọt tinh dầu hòa với sản phẩm chăm sóc tóc. Điều này sẽ giúp giảm ngứa, trị gàu và giúp tóc chắc khỏe hơn.

Massage vùng da với 2 giọt tinh dầu sả hoa hồng hòa trong 10ml dầu dừa sẽ giúp dưỡng ẩm cho da, làm da mềm mượt, giảm bớt nếp nhăn, chống lão hóa nhờ hoạt tính chống oxy hóa có trong sả hoa hồng.

Để giúp thư giãn giảm lo âu căng thẳng có thể nhỏ 2 – 3 giọt tinh dầu vào máy khuếch tán tinh dầu hay thậm chí là quần áo. Mùi hương nhẹ nhàng ngọt dịu giống hoa hồng sẽ giúp thư giãn cơ thể, mang lại năng lượng tích cực và khả năng tập trung. Cũng có thể nhỏ 8 – 10 giọt tinh dầu vào bồn tắm và ngâm mình sẽ giúp phục hồi sức khỏe, đồng thời giảm nhẹ các triệu chứng cảm lạnh.

Cũng có thể tự làm sản phẩm để đuổi muỗi, côn trùng mà không cần phải mua những sản phẩm bán sẵn trên thị trường. Có thể dùng một mình sả hoa hồng hoặc kết hợp với các tinh dầu khác theo công thức sau: lấy 10 giọt tinh dầu sả hoa hồng, 5 giọt tinh dầu cam bergamot, 5 giọt tinh dầu sả gừng, 2 giọt tinh dầu bạch đàn chanh hòa với 50 ml nước sạch trong bình xịt. Đậy kín nắp và lắc đều cho các thành phần hòa trộn với nhau rồi xịt lên những nơi mà có nhiều muỗi và côn trùng trong nhà. Ngoài ra có thể hòa tinh dầu trong dầu dẫn ưa thích và thoa lên các vùng khủy tay, cổ tay vừa giúp mang lại hương thơm tự nhiên vừa giúp xua đuổi muỗi khá hiệu quả mà lại an toàn.

Với hoạt tính kháng viêm, kháng khuẩn mạnh. Tinh dầu sả hoa hồng rất hữu ích trong những trường hợp có nhiễm khuẩn nhẹ đường hô hấp trên, nhiễm siêu đường hô hấp, viêm xoang. Một cách đơn giản có thể áp dụng để làm giảm các triệu chứng như sốt, ho, nghẹt mũi như sau: dùng 3 – 4 giọt dầu sả hoa hồng nhỏ vào máy xông hoặc nồi nước nóng và xông trong vòng 10 – 15 phút.

5. Tính an toàn của tinh dầu sả hoa hồng và những lưu ý khi sử dụng

Các nghiên cứu về độc tính của geraniol nói riêng và tinh dầu sả hoa hồng nói chung đã được tiến hành rất nhiều và gần như không gây bất kỳ tác dụng phụ nguy hiểm nào. Một thử nghiệm lâm sàng đánh giá mức độ nhạy cảm trên da của 25 tình nguyện viên khi thoa sản phẩm mỡ pha loãng geraniol ở nồng độ 6% không cho thấy bất kỳ phản ứng nào trên da của các tình nguyện viên. Một nghiên cứu khác trên động vật thí nghiệm (heo) cũng không thể hiện bất kỳ phản ứng nào khi thoa sản phẩm tinh dầu sả hoa hồng pha loãng ở nồng độ 5%.

Theo khuyến cáo của Hiệp hội quốc tế về Liệu pháp mùi hương toàn diện (NAHA), không được thoa tinh dầu trực tiếp lên da khi chưa được pha loãng trong dung môi hòa tan. Theo các nghiên cứu trên, để hạn chế tối đa hiện tượng kích ứng da, viêm da tiếp xúc, các sản phẩm dùng thoa trên da không nên pha loãng nồng độ dầu sả hoa hồng cao vượt quá 5 – 6%. Khi có bất kỳ phản ứng nào trên da cần ngưng sử dụng sản phẩm ngay lập tức và tìm đến các cơ sở y tế để được xử trí thích hợp.

Tuy tinh dầu sả hoa hồng cũng đã được ứng dụng trong các ngành công nghiệp thực phẩm, tuy nhiên độc tính của nó trên đường tiêu hóa vẫn chưa được nghiên cứu rõ ràng. Vì vậy khuyến cáo chỉ nên sử dụng dạng dùng ngoài, không được uống trực tiếp tinh dầu thiên nhiên.

Cần bảo quản tinh dầu trong lọ thủy tinh sẫm màu có nắp đậy kín để tránh ảnh hưởng đến hàm lượng và thành phần hoạt chất có trong tinh dầu sả hoa hồng. Để xa tầm với của trẻ em.

6. Các chứng chỉ/chứng nhận

• COA/GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

• Ajay Kumar, Rahul Dev Gautam, Ravi Kumar, Ramesh Chauhan, Manish Kumar, Satbeer Singh, Dinesh Kumar, Sanatsujat Singh, Ashok Kumar, Floral studies of palmarosa [Cymbopogon martinii (Roxb.) W. Watson] and chemical insights during inflorescence development, Industrial Crops and Products, Volume 171, 2021, 113960, ISSN 0926-6690, https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2021.113960.
• Murbach Teles Andrade, B. F., Conti, B. J., Santiago, K. B., Fernandes, A., & Sforcin, J. M. (2014). Cymbopogon martiniiessential oil and geraniol at noncytotoxic concentrations exerted immunomodulatory/anti-inflammatory effects in human monocytes. Journal of Pharmacy and Pharmacology, 66(10), 1491–1496. doi:10.1111/jphp.12278.
• Buch, P., Patel, V., Ranpariya, V., Sheth, N., & Parmar, S. (2012). Neuroprotective activityof Cymbopogon martinii against cerebral ischemia/reperfusion-induced oxidative stress in rats. Journal of ethnopharmacology, 142(1), 35–40. https://doi.org/10.1016/j.jep.2012.04.007.
• Kamble, S. P., Ghadyale, V. A., Patil, R. S., Haldavnekar, V. S., & Arvindekar, A. U. (2020). Inhibition of GLUT2 transporter by geraniol from Cymbopogon martinii: a novel treatment for diabetes mellitus in streptozotocin-induced diabetic rats. The Journal of pharmacy and pharmacology, 72(2), 294–304. https://doi.org/10.1111/jphp.13194.