Hiện nay, các chế phẩm từ nhựa thơm thực vật dần trở nên quen thuộc với người tiêu dùng như nhựa thơm Myrrh, Opoponax, bồ đề…Trong đó, chiết xuất từ nhựa thơm Copaiba nổi bật nhờ hương thơm độc đáo và ẩn chứa đa dạng tiềm năng sinh học quý báu cho sức khỏe con người. Sau đây, Kobi xin mời bạn khám phá những thú vị mà tinh dầu nhựa thơm Copaiba mang đến nhé.

1. Tổng quan về thực vật và nhựa thơm Copaiba

1.1 Thông tin chung về thực vật

Copaiba là tên gọi chung của nhóm các loài cây thuộc chi Copaifera, nằm trong họ Đậu (Fabaceae). Theo tài liệu, chúng có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới ở Châu Phi, Bắc Mỹ và Nam Mỹ. Ngày nay, quần thể loài đa dạng với hơn 35 loài, được tìm thấy phổ biến ở nhiều khu vực Nam Mỹ như Brazil, Argentina, Colombia, Peru,…cùng các nơi khác trên thế giới. Với một số loài nổi bật gồm:

• langsdorffii được tìm thấy hầu hết ở miền trung Brazil.
• reticulata là loài bản địa của vùng Amazon. Đây là loài chịu trách nhiệm 70% trong tổng sản lượng dầu.
• officinalis xuất hiện rộng rãi trên khắp Nam Mỹ, bao gồm cả vùng Amazon.

Mô tả thực vật:

• Đặc điểm chung của cây Copaiba là phân nhánh nhiều, chiều cao trung bình 15-30m.
• Do sống lâu năm, nên cây có thể cao đến 60m, đường kính thân 0,5-5m.
• Chúng gồm nhiều hoa nhỏ, màu trắng, mọc trên các chùy dài. Quả có kích thước nhỏ

1.2 Nhựa thơm Copaiba

Nhựa thơm Copaiba tích tụ tự nhiên ở các hốc bên trong thân cây. Một số ý kiến cho rằng nhựa thơm này hoạt động như chất phòng thủ, bảo vệ cây, chống lại sự tấn công của nấm và vi khuẩn… Chúng được thu hoạch bằng cách khoan lỗ vào gỗ của thân cây để nhựa chảy ra. Báo cáo cho thấy mỗi cây Copaiba có thể cung cấp khoảng 40 lít nhựa dầu hàng năm. Điều này làm cho chúng trở thành một nguồn tài nguyên rừng nhiệt đới bền vững. Bởi người ta có thể khai thác chúng mà không phá hủy cây hoặc khu rừng mà nó sinh trưởng.

Ban đầu khi thu hoạch, nhựa thơm là dịch tiết trong, loãng và không màu. Sau khi tiếp xúc với không khí, kết cấu của nhựa dày lên và chuyển màu từ vàng nhạt đến nâu sẫm, tùy thuộc vào tỷ lệ nhựa và tinh dầu.

Trong nhựa thơm có chứa tới 15% dầu dễ bay hơi, các vật chất còn lại gồm nhựa và acid. Theo đó, đặc tính sinh học tích cực của nhựa copaiba đến từ nhóm chất phytochemical được gọi là sesquiterpenes (chiếm hơn 50%), diterpenes và axit terpenic.

2. Đôi nét về tinh dầu nhựa thơm Copaiba

2.1 Đặc tính chung của tinh dầu nhựa thơm Copaiba

Tinh dầu nhựa thơm Copaiba (Copaiba essential oil) được chiết xuất từ phần nhựa thơm của thực vật cùng tên. Thông qua quy trình chưng cất hơi nước thu được dung dịch màu vàng nhạt, có vị hơi đắng. Điểm ấn tượng của tinh dầu này chính là mùi hương gỗ nhẹ nhàng, ngọt ngào, gợi nhớ chút mùi hoa hồi.

Bảo quản:

• Tinh dầu nhựa thơm Copaiba cần được đựng cẩn thận trong vật chứa kín và tối màu. Nên đậy nắp chặt sau khi sử dùng để duy trì thời hạn dùng tối đa cho sản phẩm.
• Không để ánh sáng trực tiếp chiếu vào tinh dầu và đặt sản phẩm xa tầm tay của trẻ nhỏ.
• Trong khi dùng, nếu tinh dầu nhựa Copaiba bị đổi chất so với lúc đầu thì không nên tiếp xúc.

2.2 Các hoạt chất giá trị của tinh dầu nhựa thơm Copaiba

Các thành phần trong tinh dầu Copaiba phong phú và có đặc tính sinh học mạnh mẽ. Bao gồm các hoạt chất chủ yếu như:

• Nhóm sesquiterpene: β-caryophyllene, α-humulene, α-copaene, α-bergamotene, δ-cadiene, β-bisabolol…
• Acid diterpene: axit copalic, axit clorechinic và axit hardwickiic…

Tuy nhiên, một vài yếu tố có thể gây ra sự thay đổi thành phần hóa học trong dầu này. Chẳng hạn như mùa, khí hậu, đặc điểm môi trường, loài di truyền…

Một số hoạt chất nổi bật như:

• β-caryophyllene: có thể được tìm thấy trong các loại dầu thiết yếu khác nhau. Chúng có hoạt tính sinh học cao như chống viêm, sát khuẩn…
• α-copaene: là sesquiterpenes ba vòng. Chất được phân lập vào năm 1914, và tên có nguồn gốc từ cây loài Copaifera langsdorffii.
• α-humulene (α-caryophyllene): hợp chất phổ biến trong nhiều thực vật, đặc biệt là hoa bia.
• δ-cadiene: hợp chất có nhiều tiềm năng chống lại sâu bọ, côn trùng….

3. Lợi ích của tinh dầu nhựa thơm Copaiba đối với sức khỏe

3.1 Nhựa thơm Copaiba trong y học dân gian

Từ nhiều thế kỷ trước, chế phẩm từ nhựa thơm Copaiba đã được sử dụng như vị thuốc chữa bệnh:

• Vào thế kỷ 16, chúng được dùng trong các phương pháp chăm sóc sức khỏe truyền thống của người bản địa ở phía Bắc và Đông Bắc Brazil. Cho đến nay, hệ thống y học thảo dược Brazil vẫn xem nhựa cây Copaiba là chất khử trùng mạnh và có thể làm loãng đờm cho đường hô hấp.
• Người Amazonians dùng nhựa dầu này để chống viêm như viêm dạ dày, viêm họng, nhiễm trùng tiết niệu…
• Y học cổ truyền Peru hòa trộn 3-4 giọt nhựa Copaiba với 1 thìa mật ong để chữa đau họng.
• Tại y học Châu Âu, nhựa thơm Copaiba được ghi nhận vào năm 1625 với nhiều công dụng như sản phẩm bôi ngoài da, trị viêm nhiễm…
• Năm 1820-1910, chúng là loại thuốc chính thức trong dược điển Hoa Kỳ dùng để lợi tiểu, khử trùng,…

3.2 Tiềm năng hỗ trợ thần kinh và cải thiện tâm trạng

Trong liệu pháp hương thơm, tinh dầu Copaiba chinh phục được cả những người tiêu dùng khó tính. Với hương gỗ dễ chịu, chúng sẽ mang đến cảm giác như đang dạo chơi trong khu rừng nhiệt đới và hòa mình với thiên nhiên. Từ đó, bạn sẽ tạm thời quên đi những ưu phiền và căng thẳng trong cuộc sống. Đồng thời, tinh dầu còn cung cấp nguồn năng lượng tự nhiên tích cực để cân bằng cảm xúc và cải thiện tâm trạng.

Ngoài ra, bước đầu, năm 2017, một nghiên cứu cho biết dầu Copaiba tác động tích cực trong bảo vệ tế bào thần kinh và các acetylcholine. Đây là chất dẫn truyền thần kinh, chịu trách nhiệm về trí nhớ và học tập. Điều này mang lại tín hiệu khả quan trong việc sử dụng chiết xuất thực vật này cho các đối tượng kém tập trung, hay quên…

3.3 Kháng khuẩn

Từ xa xưa, dân gian đã biết sử dụng chiết xuất từ nhựa Copaiba làm chất kháng khuẩn. Đến nay, bước đầu đã có một số nghiên cứu được thực hiện để chứng minh cho những cách sử dụng truyền thống này.

• Trong ống nghiệm, dầu Copaiba hoạt động hiệu quả chống lại vi khuẩn gram dương như chủng Bacillus, Staphylococcus…bằng cách tấn công màng sinh học của chúng. Ngoài ra, người ta còn ghi nhận kết quả tích cực đối với nấm Trichophyton, một loại nấm gây bệnh nấm da chân, ngứa ngáy,…
• Năm 2016, nghiên cứu đánh giá hoạt động kháng khuẩn chống lại chủng Staphylococcus aureus gây nhiễm trùng da và vết thương phát hiện, nồng độ thấp của nhựa dầu Copaiba cũng có thể ức chế sự phát triển của vi khuẩn.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần thêm những nghiên cứu lâm sàng thử nghiệm trên người sâu rộng và chi tiết hơn nữa để xác định bản chất và hiệu quả của hoạt động này rõ ràng.

3.4 Chống viêm và giảm đau

Bước đầu, các nhà khoa học đánh giá cao hiệu quả chống viêm và giảm đau của tinh dầu nhựa thơm Copaiba nhờ chứa các hợp chất sesquiterpene có giá trị sinh học cao, đặc biệt là β-caryophyllene. Hơn nữa, lợi ích này còn được nâng cao khi kết hợp với kỹ thuật massage, xoa bóp bấm huyệt. Theo đó, các khu vực thao tác sẽ được kích thích lưu thông khí huyết, thư giãn cơ xương khớp,…Một số nghiên cứu nổi bật như:

• Năm 1998, dầu Copaiba được báo cáo về tác dụng chống viêm loét bởi nhóm nghiên cứu người Brazil. Trong đó, chất hoạt động chính của chiết xuất, β-caryophyllene không chỉ chứng minh tác dụng chống viêm đáng kể mà còn không gây tổn hại đến tế bào niêm mạc dạ dày.
• Năm 2014, thí nghiệm trên động vật tiết lộ, nhựa dầu Copaiba có khả năng giảm sản xuất một số phân tử có liên quan đến viêm. Đồng thời, chúng hạn chế hình thành gốc oxy có thể dẫn đến tổn thương tế bào hoặc gây viêm.
• Năm 2018, báo cáo khi xoa bóp ngón tay bị đau bằng hỗn hợp tinh dầu Copaiba, dầu dừa giúp giảm điểm đau, tăng sức mạnh và cải thiện độ khéo léo của ngón tay.

Dù các nghiên cứu còn nhỏ lẻ, nhưng đây là tín hiệu đầy hứa hẹn trong tương lai về phương pháp hỗ trợ điều trị giảm đau, kháng viêm mới.

3.5 Tinh dầu nhựa thơm Copaiba tác động lên làn da

Một trong những lợi ích sức khỏe đáng chú ý và phổ biến nhất của tinh dầu nhựa thơm Copaiba đến từ những tác động tích cực lên làn da. Chẳng hạn như:

• Nghiên cứu trên tạp chí Alternative Medicine Review tiết lộ, nhờ đặc tính làm se mà tinh dầu cải thiện sự xuất hiện của mụn trên mặt. Bên cạnh đó, ngày nay, chiết xuất từ nhựa thơm này còn được thêm vào các loại mỹ phẩm, sản phẩm chăm sóc da khác nhau như kem dưỡng da, xà phòng, nước hoa…
• Năm 2013, báo cáo ghi nhận, nhựa thơm này có khả năng kích thích tổng hợp collagen và thúc đẩy hình thành da mới. Điều này có thể có lợi cho các vết thương mãn tính, sẹo, da lão hóa…

Tuy nhiên, bạn nên tham khảo lời khuyên của bác sĩ chuyên môn trước khi ứng dụng bất kỳ loại tinh dầu nào để chữa lành vết thương, nhất là vết loét, vết thương hở…

3.6 Chăm sóc răng miệng

Gần đây, các nghiên cứu khám phá tiềm năng điều trị của tinh dầu nhựa thơm Copaiba trong chăm sóc răng miệng nhờ đặc tính kháng khuẩn mạnh của chúng. Hãy nhớ rằng những lợi ích này dựa trên các bài kiểm tra trong phòng thí nghiệm cần được nghiên cứu lâm sàng thêm.

• Vào năm 2011, nhóm các nhà nghiên cứu đại học tại một trường y khoa tại Brazil đã báo cáo rằng: axit copalic có hiệu quả trong ống nghiệm chống lại một nhóm vi sinh vật đại diện gây ra bệnh viêm nha chu.
• Một nghiên cứu năm 2016 được công bố trên Tạp chí Nha khoa Mở cho thấy gel tinh dầu Copaiba được chứng minh là có hiệu quả ức chế các chủng vi khuẩn Streptococcus. Đặc biệt là sự phát triển của mutans, một trong tác nhân chính gây bệnh sâu răng.

4. Cách sử dụng tinh dầu nhựa thơm Copaiba hiệu quả

Dựa vào nhu cầu khác nhau mà bạn có thể linh hoạt sử dụng tinh dầu nhựa thơm Copaiba:

• Khuếch tán hương thơm: thêm vài giọt tinh dầu Copaiba vào máy khuếch tán hoặc ống hít. Sau đó, tận hưởng chúng trong không gian của riêng bạn.
• Nhỏ vài giọt tinh dầu Copaiba vào sản phẩm kem dưỡng ẩm hoặc kem dưỡng da của bạn.
• Dùng tại chỗ: trộn dầu nhựa thơm Copaiba cùng dầu nền như dầu dừa, dầu hạnh nhân, jojoba…rồi thoa lên khu vực cần thiết.
• Xông hơi: thêm vài giọt tinh dầu Copaiba vào vật dụng xông hơi hiện đại hoặc truyền thống. Sau đó bạn sẽ được trải nghiệm trị liệu bằng hơi nước đem lại.
• Xịt chút tinh dầu vào vật dụng mà bạn muốn lưu giữ mùi hương như túi thơm, quần áo,…

5. Gợi ý kết hợp cùng tinh dầu nhựa thơm Copaiba

Trong thời đại ngày nay, những sự pha trộn mùi hương ấn tượng luôn làm người yêu thích tinh dầu cảm thấy thú vị. Bởi lẽ, phương thức này sẽ đem đến những trải nghiệm phong phú và nâng cao lợi ích trị liệu. Theo đó, tinh dầu nhựa thơm Copaiba được gợi ý kết hợp cùng với tinh dầu hoa nhài (jasmine), vani, gỗ đàn hương (sandalwood), nhũ hương (frankincense), ylang-ylang…

6. Điều cần lưu ý khi sử dụng tinh dầu nhựa thơm Copaiba

Chúng tôi khuyên bạn nên thận trọng và hỏi thăm bác sĩ trước khi uống trực tiếp tinh dầu Copaiba. Thế nhưng tốt nhất là nên tránh uống trực tiếp các loại tinh dầu bởi các rủi ro tiềm ẩn.

Các chuyên gia khuyến khích nên pha loãng tinh dầu Copaiba với dầu vận chuyển như jojoba, dừa, bơ… Trong đó, độ pha loãng mà bạn sử dụng có thể khác nhau tùy mục đích. Tuy nhiên, bạn có thể tham khảo tỷ lệ là 4 phần dầu vận chuyển và 1 phần dầu Copaiba.

Ngoài ra, hãy kiểm tra thử trên khu vực nhỏ trước khi sử dụng thường xuyên. Chú ý tránh tiếp xúc trực tiếp khu vực nhạy cảm như mắt, niêm mạc, tai trong…

Những trường hợp sau nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng để tránh kích ứng:

• Phụ nữ đang mang thai, cho con bú hoặc đang có bất kỳ tình trạng sức khỏe tiềm ẩn.
• Trẻ nhỏ nên hạn chế dùng tinh dầu này bởi báo cáo về đối tượng này chưa được hoàn thiện.
• Đối tượng có tiền sử dị ứng với hoạt chất trong tinh dầu Copaiba thì cũng không nên tiếp xúc.

7. Quy cách đóng gói

8. Tổng kết

Hiện nay, có rất nhiều sản phẩm chiết xuất từ nhựa thơm Copaiba để bạn lựa chọn trên thị trường. Điều này thể hiện sự ưa chuộng của mọi người đối với chiết xuất này. Trong đó, tinh dầu nhựa thơm Copaiba ngày càng được khai thác những lợi ích đa dạng hơn. Mời bạn đến với Kobi để cùng nhau trải nghiệm nhiều điều thú vị về thế giới tinh dầu nhé.

Tài liệu tham khảo

1. (E)-2,6,10-Trimethyldodecane-8-en-2-ol: An Undescribed Sesquiterpenoid from Copaiba Oil https://www.mdpi.com/1420-3049/26/15/4456
2. How To Use Copaiba Essential Oil & Its Benefits https://www.organicfacts.net/health-benefits/essential-oils/copaiba-essential-oil.html
3. About Copaiba Oil https://www.healthline.com/health/copaiba-oil