Tinh dầu Sả Java

1. Mô tả Sả Java

Java Citronella (tên khoa học: Cymbopogon winterisnus) là một loài thân thảo nhiệt đới, thuộc họ Lúa (Poaceae), tinh dầu sả java của cây được sử dụng rộng rãi như một nguồn nguyên liệu trong ngành công nghiệp mỹ phẩm, hương liệu, nước hoa trên toàn thế giới.

Ở nước ta, Java Citronella thường được gọi là Sả Java hay Sả đỏ để phân biệt với một số loại sả khác như: Sả chanh (Cymbopogon citratus), Sả dịu (Cymbopogon flexuosus), Sả hồng (Cymbopogon martinii) và cả Sả Sri Lanka (Cymbopogon nardus).

Sả Java được cho là có nguồn gốc từ loài Cymbopogon nardus – có nguồn gốc ở miền nam Ấn Độ hoặc Sri Lanka. Cymbopogon winterisnus được đặt theo tên Winter, người đã trồng và phân lập như một loài riêng biệt vào thế kỷ 19, sau đó được giới thiệu ở Indonesia và được biết đến với tên thương mại là cây Sả Java.

Ngày nay, Cymbopogon winterisnus được trồng khắp các vùng nhiệt đới, hầu hết là ở Đông Nam Á như Indonesia và Việt Nam cũng như  các nơi khác: Brazil, Trung Quốc, Ghana, Guatemala, Haiti, Honduras và Ấn Độ. Sả Java mọc thành cụm, có mùi thơm, sống lâu năm với nhiều thân mọc thẳng từ một thân rễ ngắn dưới đất.

Thân cây có thể cao tới 2,5 mét. Chiều dài phiến lá từ 70 – 110 cm, chiều rộng 1,5 cm nhưng có thể lên đến 5 cm, thường rủ xuống bằng 2/3 chiều dài khi trưởng thành, có màu xanh nhạt, sáng bóng, nhẵn ở mặt trên, hơi xù xì ở mặt dưới và dọc theo các mép lá.

Bẹ lá nhẵn, màu lục vàng, bẹ lá ở gốc thân sẽ có màu hồng hoặc đỏ tím. Cụm hoa dạng chùy lớn, mọc thẳng đứng, phân nhánh nhiều lần, dài 60-100 cm, trục zigzag. Hàm lượng tinh dầu của lá có thể khác nhau đáng kể (0,25-1,3%), tùy thuộc vào độ tuổi, thời điểm cắt và độ phì nhiêu của đất, hàm lượng tinh dầu cao nhất ở lá non.

2. Đặc điểm tinh dầu Sả Java

Tinh dầu sả Java (Java Citronella Oil) là chất lỏng màu từ vàng đến hơi nâu, có mùi thơm adehyde rõ rệt (mùi hoa hồng, mùi chanh).

Người ta tìm được 50 hoạt chất có trong Cymbopogon winterisnus, trong đó chủ yếu là Citronellal (2.2 – 55.4%), geraniol (14.2 – 53%), citronello (8.2 – 16.4%), isopulegol (0.3 – 12.6%), elemol (0.8 – 8.2%) và limonene (0.2 – 5.0%).

Tỉ lệ cao citronella và geraniol trong tinh dầu giúp chúng trở thành các dẫn xuất nước hoa và trị liệu tốt hơn. Người ta chứng minh được rằng hàm lượng tinh dầu và hoạt chất bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như điều kiện khí hậu , đất đai, mùa và thời điểm thu hoạch. Ví dụ như Sả Java cho năng suất tinh dầu thấp hơn trong mùa đông, thu hoạch buổi sáng cho năng suất cao hơn, thành phần hóa học bị ảnh hưởng bởi mùa và quá trình sấy khô.

3. Tác dụng của tinh dầu Sả Java

Tinh dầu sả Java được nhiều người biết đến với tính năng xua đuổi côn trùng đặc biệt là chống lại các loài muỗi gây bệnh sốt rét và đặc tính kháng nấm.

Hoạt động kháng nấm mạnh đối với một số loài Aspergillus, Penicillium và Eurotium cũng đã được báo cáo do sự hiện diện của citronellal và linalool trong thành phần của tinh dầu Sả Java. Tinh dầu Citronella đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe con người do tiềm năng của các thành phần hoạt tính sinh học có thể hoạt động như hạ áp, chậm nhịp tim, chất chống viêm, chống oxy hóa, chống co giật và rối loạn hệ thần kinh trung ương (CNS).

3.1. Tinh dầu sả java xua đuổi côn trùng

Đây là một trong những đặc tính được sử dụng phổ biến nhất của tinh dầu sả java, có tác dụng xua đuổi côn trùng gây hại chứ không phải tiêu diệt chúng. Tinh dầu sả java là một chất thay thế tự nhiên, không độc hại như chất đuổi côn trùng hóa học DEET, do đó, thường được ưu tiên lựa chọn.

Tinh dầu sả java cũng được sử dụng ở dạng viên nén hoặc viên nén trong các khu vực giải trí hoặc ngoài trời trong gia đình và xung quanh cây cối và bụi rậm. Nó hoạt động bằng cách che đi mùi hương hấp dẫn côn trùng. Do đó, côn trùng khó xác định được mục tiêu để kiếm ăn.

Một nghiên cứu tổng hợp đã kết luận rằng sử dụng tinh dầu sả java cùng với vanillin (có trong đậu vani) giúp chống muỗi đến ba giờ. Các hợp chất hoạt tính trong tinh dầu sả để đuổi muỗi là eucalyptol, eugenol, linalool, citronellal và citral dựa trên cơ chế những hợp chất này can thiệp vào các thụ thể khứu giác của muỗi.

Dầu sả cũng có thể hoạt động bằng cách che đi mùi hấp dẫn đối với động vật cho nên còn có vòng cổ cho thú cưng có chứa tinh dầu sả javađể xua đuổi bọ chét.

3.2. Chóng lành vết thương

Trong một nghiên cứu trên động vật năm 2016, các nhà nghiên cứu đã xem xét tác động của tinh dầu sả Java đối với việc chữa lành vết thương do nhiễm nấm Candida trên mô hình chuột mắc bệnh tiểu đường. Tinh dầu sả java có cả tác dụng chống nấm và chống viêm.

Các nhà nghiên cứu cho rằng sự kết hợp của hai yếu tố này dẫn đến quá trình chữa lành vết thương nhanh hơn. Đặc tính chống nấm và chống viêm của tinh dầu sả java có thể giúp đẩy nhanh quá trình chữa lành vết thương. Tuy nhiên, nghiên cứu trong lĩnh vực này còn hạn chế và cần phải thực hiện thêm nhiều nghiên cứu trên người để xác định mức độ hiệu quả của nó.

3.3. Tinh dầu sả java giúp kháng khuẩn

Tinh đầu Sả Java có đặc tính kháng khuẩn đối với một số vi khuẩn Gram dương, nấm Trichophyton mentagrophytes, Aspergillus, Penicillium, Eurotium, Candida albicans… ở nồng độ 625 µg / mL và 1250 µg / mL đã ức chế sự phát triển của tất cả các chủng được thử nghiệm và có tác dụng diệt nấm.

Kết hợp tinh dầu sả Java và tinh dầu quế (Cinnamon cassia) có khả năng giúp hạn chế tình trạng viêm miệng do làm làm sạch màng Candida trên bề mặt răng giả. Tuy nhiên, tinh dầu sả Java có thể cần được sử dụng hàng ngày để kiểm soát tình trạng nhiễm nấm do không hiệu quả trong việc tiêu diệt nhiều loại vi khuẩn và vi trùng như một số loại tinh dầu khác.

3.4. Tác dụng trên tim mạch

Các nghiên cứu trên chuột đã chứng minh tinh dầu sả Java gây hạ áp do tác động trực tiếp lên cơ trơn mạch máu dẩn đến giãn mạch thông qua cơ chế trung gian chặn kênh Canxi, ở liều cao có thể gây chậm nhịp thoáng qua và rối loạn nhịp tim do kích hoạt thụ thể muscarinic ở cơ tim thứ phát qua con đường Phế Vị.

3.5. Tinh dầu sả java giúp chống co giật

Trên mô hình thử nghiệm động vật, tinh dầu sả Java có khả năng chống co giật thông qua con đường dẫn truyền thần kinh GABAergic.

3.6. Chống viêm và chống oxy hóa

Các nghiên cứu còn cho thấy tinh dầu Sả Java có hoạt tính kháng viêm thông qua cơ chế trung gian ức chế việc tổng hợp prostaglandin và có tiềm năng chống oxy hóa tuyệt vời.

3.7. Tinh dầu sả java giúp giảm stress, giảm đau

Tinh dầu sả java cũng được biết đến với công dụng giảm co thắt, đặc biệt là với những cơn co thắt xảy ra trong hệ hô hấp, hệ cơ và thậm chí cả hệ thần kinh. Hơn nữa, nó cũng có thể giúp giảm co thắt kinh nguyệt, và cũng giúp giảm nhiều cơn ho và chuột rút trong cơ thể.

Ngoài ra, tinh dầu sả java còn được sử dụng trong liệu pháp hương thơm , nó có thể giúp mọi người chống lại chứng trầm cảm. Điều này là do nó giúp mang lại cảm giác nhẹ nhàng, vui vẻ và loại bỏ lo lắng và suy nghĩ tiêu cực. Điều này rất có lợi cho những ai bị trầm cảm.

3.8. Tinh dầu sả java giúp loại bỏ mùi hôi

Tinh dầu sả javacó mùi thơm đặc trưng và nồng giúp loại bỏ mùi cơ thể và được sử dụng trong chất khử mùi và nước xịt toàn thân, mặc dù với số lượng rất nhỏ, vì với liều lượng lớn nó có thể gây kích ứng da. Nó cũng có thể được pha với nước tắm để tắm giúp khử mùi cơ thể.

4. Cách dùng tinh dầu sả java

Không có nghiên cứu lâm sàng nào được công bố về liều dùng thích hợp tinh dầu Sả Java. Trong một vài nghiên cứu cho thấy tinh dầu ở nồng độ 20% và 25% được cho là cung cấp thời gian bảo vệ trung bình tương đương (480 phút) như  DEET trong việc xua đuổi muỗi Anopheles và Culex spp nhưng không phải muỗi Aedes spp. Khả năng bảo vệ có thể được cải thiện khi bổ sung 5% vanilin.

Thực hiện theo các mẹo sau để sử dụng tinh dầu sả Java một cách an toàn như luôn pha loãng tinh dầu sả đúng cách trước khi sử dụng. Không bao giờ sử dụng dầu sả chưa pha loãng lên da trực tiếp.

Công thức dung dịch xịt khử mùi phòng hoặc bôi lên da như một loại thuốc chống côn trùng: Thêm tinh dầu sả vào nước trong bình xịt thủy tinh. Hiệp hội Quốc tế về Liệu pháp mùi hương toàn diện (NAHA) khuyến nghị 10 đến 15 giọt mỗi ounce nước. Lắc đều chai trước khi xịt. Bởi vì tinh dầu sả có thời gian hiệu quả ngắn hơn so với các chất đuổi côn trùng như DEET, bạn sẽ cần phải xịt lại thường xuyên hơn nếu đang sử dụng nó như một loại thuốc chống côn trùng.

Công thức dưỡng tóc: pha loãng dầu sả với dầu dừa hoặc dầu Jojoba theo tỉ lệ 1:1. Xoa hỗn hợp lên tóc và ủ tóc 5 – 10 phút. Ngoài ra có thể xịt hỗn hợp này lên da và quần áo.

5. Tác dụng phụ và lưu ý khi dùng tinh dầu sả java

Dầu sả có thể gây kích ứng nhẹ cho da và mắt. Nó cũng có thể gây dị ứng da cho một số người tiếp xúc lâu dài hoặc thường xuyên. Do tinh dầu sả java có thể gây kích ứng da hoặc phản ứng dị ứng ở một số người nên cần cẩn trọng khi dùng tinh dầu sả, không nên dùng cho trẻ em dưới sáu tháng tuổi trừ khi có chỉ định của bác sĩ.

Nếu lo lắng về phản ứng da có thể xảy ra, hãy thử một ít tinh dầu sả java pha loãng trên một vùng da nhỏ trước khi sử dụng để bôi ngoài da.  Nếu có phản ứng, hãy tránh sử dụng tinh dầu sả hoặc các sản phẩm có chứa nó. Nếu ăn phải, người bệnh có thể bị ho hoặc rát cổ họng. Citronellol, citronellal và geraniol là những thành phần chính của tinh dầu sả. Nếu ăn phải, chúng sẽ bị phân hủy và ra khỏi cơ thể qua nước tiểu.

Khả năng gây ung thư của tinh dầu sả java vẫn chưa được nghiên cứu. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tinh dầu của cây sả không làm thay đổi hoặc làm hỏng gen. Geraniol, một thành phần chính của tinh dầu sả, đã được quan sát thấy trong một số nghiên cứu để giảm sự phát triển của một số bệnh ung thư.

Trong một nghiên cứu khác, người ta cho loài gặm nhấm ăn liều lượng lớn một số thành phần nhỏ của tinh dầu sả 5 lần mỗi tuần trong hai năm. Không có bằng chứng về tỷ lệ ung thư gia tăng. Tuy nhiên, methyleugenol, một thành phần phụ của tinh dầu sả java, được Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ “dự đoán hợp lý là chất gây ung thư ở người” do nó làm gia tăng sự phát triển của các khối u ở chuột.

Các nghiên cứu về độc tính trên động vật đã chỉ ra rằng tinh dầu sả Java liều 1 đến 4 mL / kg qua ống thông dạ dày ở thỏ đã gây tê liệt, hôn mê và tử vong. Ít nhất 1 trường hợp tử vong đã được báo cáo ở trẻ em uống một lượng không xác định tinh dầu sả java.

6. Kết luận

Hiện nay, giá trị dược liệu và thương mại của tinh dầu sả java ngày càng được nâng cao. Đặc biệt, lợi ích quý báu mà chúng mang lại đều được khoa học và người dùng công nhận. Hãy liên hệ với Kobi nếu bạn muốn khám phá thêm thế giới tinh dầu thiên nhiên tuyệt vời này nhé.

7. Các chứng chỉ/chứng nhận

• COA/GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. da Costa, A.S.V., Hott, M.C. & Horn, A.H. Management of citronella (Cymbopogon winterianus Jowitt ex Bor) for the production of essential oils. SN Appl. Sci. 2, 2132 (2020). https://doi.org/10.1007/s42452-020-03949-8
2. Soejatmi Soenarko (1977), “The genus Cymbopogon Sprengel (Gramineae)”, Reinwardtia, Vol. 9, part 3, pp.225-375.
3. E.A. Weiss (1997), “Citronella”, Essential Oil Crops, CAB International, Wallingford, United Kingdom. pp.67-86.