Tinh dầu Cỏ Hôi

Cỏ hôi là loài cây mọc hoang dại nhiều nơi ở nước ta. Nhiều người còn chưa biết đến tinh dầu cỏ hôi và tác dụng của nó với sức khỏe con người. KOBI sẽ cung cấp cho bạn một số thông tin về loại tinh dầu này.

1. Mô tả cây cỏ hôi

Cỏ hôi còn có tên là cây hoa ngũ sắc, cây hoa cứt lợn, hay cây hoa ngũ vị. Cỏ hôi có tên khoa học là Agetatum conyzoides, trong gia đình họ Cúc Asteraceae

Cỏ hôi là loài cây nhỏ mọc mỗi năm. Thân cây có nhiều lông mềm, chiều cao khoảng 0,25 – 0,5 mét. Cây thường mọc hoang. Lá cây mọc đối xứng, hình trứng hoặc 3 cạnh, dài khoảng 2 – 6cm, rộng 1 – 3 cm, mép lá răng cưa tròn, hai mặt lá đều có lông. Hoa nhỏ, màu tím, xanh. Quả bế, có màu đen và 5 sọc dọc.

Mọi người thường nhầm lẫn cỏ hôi với cây bông ổi (cùng tên ngũ sắc) và cây hy thiêm (cùng tên cứt lợn). Cần chú ý đặc điểm mô tả thực vật để sử dụng phù hợp với mong muốn.

2. Tinh dầu cỏ hôi là gì?

Tinh dầu cỏ hôi được chiết xuất từ thân, lá và cả hoa của cây cỏ hôi bằng phương pháp chưng cất. Tinh dầu cỏ hôi hơi sánh đặc, có màu vàng nhạt đến vàng đậm, mùi thơm dễ chịu.

3. Thành phần hóa học của tinh dầu cỏ hôi

Tinh dầu cỏ hôi chứa nhiều thành phần hóa học. Chủ yếu là terpenoid, sterol, flavonoid, chromene, pyrrolizidine alkaloid, coumarin, pyrrolon, lignan, kaempferol, rhamnoside, quercetin, scutellarein, chromene, stigma-7-en-3-ol, sitosterol, stigmasterol, fumaric acid, caffeic acid, ageratochromene derivatives.

4. Tác dụng của tinh dầu cỏ hôi

Cỏ hôi là vị thuốc cổ truyền ở nhiều nước trên thế giới. Loại cỏ này từ xưa đã được biết đến với tác dụng chữa bệnh trong nhiều loại bệnh như vết thương thông thường, vết bỏng, kháng khuẩn, viêm khớp, nhức đầu và khó thở. Các tác dụng y học khác đã được ghi nhận như giảm đau, chống viêm, chống hen suyễn, chống co thắt, cầm máu, nhiều bệnh ngoài da, …

Ở nước ta, cây cỏ hôi được nhân dân ta sử dụng rất nhiều trong viêm mũi dị ứng, pha nước gội đầu sạch gàu mượt tóc, …

4.1. Thuốc giảm đau

Nghiên cứu in vitro chứng minh rằng cỏ hôi và tinh dầu có khả năng giảm đau trong buồng trứng của chuột đồng Trung Quốc. Nghiên cứu thêm của Dewan cũng ủng hộ rằng tinh dầu giúp giảm đau ở chuột do axit axetic gây ra.

Trong quá trình viêm, sự gia tăng mức độ prostaglandin làm tăng mức độ cơn đau. Vì vậy, ức chế tổng hợp của prostaglandin thông qua cơ chế ức chế cơn đau ngoại vi dẫn đến tác dụng giảm đau của cỏ hôi.

Các chất hóa thực vật của tinh dầu cỏ hôi có tác dụng này như precocene I, precocene II, và 6-vinyl-7-methoxy-2,2-dimethyl chromene (VMDC). Hơn nữa, alkaloid và flavonoid trong tinh dầu cũng có thể ngăn chặn cảm giác đau.

4.2. Chất chống viêm

Tinh dầu chiết xuất từ cỏ hôi làm giảm đáng kể tình trạng viêm ở chuột do carrageenan và histamine gây ra. Các chất phytochemical đóng vai trò rất quan trọng là quercetin, kaempferol, glycoside, tanin, và các hợp chất polyphenolic khác. Điều này cung cấp bước tiến lớn trong việc phát triển một loại thuốc mới để điều trị các bệnh liên quan đến viêm như viêm khớp dạng thấp

4.3. Tác dụng kháng khuẩn

Trong tinh dầu của cỏ hôi có chứa các thành phần kháng khuẩn có ích, chống lại enzym oxydase trong vi khuẩn. Vi khuẩn là tác nhân gây bệnh và liên quan đến nhiễm trùng toàn thân, có thể dẫn đến tử vong. Một nghiên cứu khám phá rằng tinh dầu cỏ hôi có khả năng kháng khuẩn đối với Escherichia coli và Klebsiella pneumoniae (vi khuẩn đường tiết niệu). Do đó, tinh dầu rất hữu ích trong việc dự phòng nhiễm trùng đường tiết niệu.

Thử nghiệm khác đánh giá hoạt tính kháng khuẩn và kháng nấm cũng được nghiên cứu. Cho thấy tinh dầu có thể chống lại vi khuẩn Bacillus subtilis (Gram dương), Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Salmonella enteritidis, Salmonella typhi (Gram âm). Đồng thời tiêu diệt một số chủng nấm Aspergillus niger, Candida albicans, Penicillium notatum, Fusarium solani và Rhizopus stolon. Tinh dầu từ cỏ hôi có thể được sử dụng như một chất kháng khuẩn phổ rộng.

Các chất phytochemical có trong tinh dầu như flavonoid, saponin, alkaloid, tanin và phenol chịu trách nhiệm kháng khuẩn của cỏ hôi.

4.4. Chất chống oxy hóa

Tinh dầu chiết xuất của lá và hoa cỏ hôi đã chứng minh hiệu quả trong hoạt động chống oxy hóa. Nó thể hiện trong thử nghiệm chống lại DPPH (1,1-diphenyl-2-picryl hydrazyl) để loại bỏ các gốc tự do.

Khả năng chống oxy hóa của tinh dầu đó là do sự hiện diện của các chất phytochemical như flavonoid và phenol. Chiết xuất tinh dầu này có tác dụng chống oxy hóa tự nhiên mạnh mẽ chống lại các gốc tự do. Vậy nên nó cũng được sử dụng trong điều trị rối loạn chức năng cương dương do stress oxy hóa.

Một nghiên cứu sâu hơn về tinh dầu cỏ hôi cho thấy có tác dụng tích cực hiệu quả trong hệ thống oxy hóa khử. Đặc biệt khi nó được tiếp xúc với những con chuột mắc bệnh tiểu đường do streptozotocin gây ra.

4.5. Tác dụng tẩy giun sán

Tinh dầu của cỏ hôi đã được nghiên cứu về hoạt tính tẩy giun sán từ những năm 1990. Tinh dầu có thể chống lại sán dải lợn Taenia solium và Pheretima posthuma. Ngoài ra, tinh dầu chiết xuất từ ​​lá và thân của cỏ hôi cũng cho thấy hoạt động tiêu diệt tế bào thần kinh đối với Meloidogyne incognita chitwood.

Năm 2011 De Melo và cộng sự cũng phát hiện ra rằng tinh dầu cỏ hôi làm giảm số lượng trứng của sán máng Schistosoma mansoni. Khả năng này phụ thuộc vào nồng độ tinh dầu.

Đối với ấu trùng (Larvicidal) và trưởng thành của giun tròn Heligmosomoides bakeri, tỉ lệ tiêu diệt phụ thuộc vào nồng độ của tinh dầu cỏ hôi.

4.6. Ứng dụng nông nghiệp

Bên cạnh những tác dụng đối với sức khỏe con người, tinh dầu từ loài cỏ dại này còn được ứng dụng trong nông nghiệp từ khoảng năm 1999 đến nay.

4.6.1. Đuổi côn trùng

Nghiên cứu năm 1999 của Gbolade báo cáo rằng tinh dầu cỏ hôi cho thấy hoạt động diệt côn trùng đáng kể. Cả tinh dầu và các thành phần chính như precocenes, đều có tác dụng chống lại sự sinh sản của ấu trùng. Khi hun đuổi côn trùng, tinh dầu gây độc cấp tính ở mọt đậu đũa trưởng thành Callosobruchus maculates F. Người ta cũng quan sát thấy rằng tinh dầu của cây có tính kháng ấu trùng của Schistocerca gregaria và Musca domestica lên tới 91%.

Nghiên cứu chỉ ra rằng Precocenes І và ІІ là thành phần chính, chống ấu trùng ở nhiều loài côn trùng như Sitophilus oryzae, Thlaspida japonica, Leptocarcia chinesis, Dysdercus flavidusi. Kết quả của nhiều thử nghiệm khác nhau cho thấy tinh dầu tác động gây biến thái sớm của ấu trùng và tạo ra những con trưởng thành lùn, mập và vô sinh.

Vì vậy, Precocenes được coi là thuốc diệt côn trùng thế hệ thứ tư. Tuy nhiên, hạn chế là chúng đã được chứng minh là gây độc cho gan ở chuột.

4.6.2. Bảo quản hạt giống. Không ảnh hưởng đến chất lượng cây trồng.

Các nghiên cứu khác đã báo cáo rằng đậu được xử lý với tinh dầu ở nồng độ 2,5 đến 10 μl / 9,5 g cho hiệu quả nhất định. Nó có khả năng ức chế trứng và sự phát triển của côn trùng trưởng thành. Đồng thời, không có tác dụng sinh lý bất lợi nào đối với đậu.

Tinh dầu của cỏ hôi đã được nghiên cứu về độc tính thực vật đối với mọt đỏ Tribolium castaneum. Người ta cũng quan sát thấy rằng tinh dầu không có ảnh hưởng xấu đến sự nảy mầm của cây con.

Người ta trộn hạt ngô sau thu hoạch với chiết xuất tinh dầu của cỏ hôi. Kết quả cho thấy tinh dầu là thuốc diệt côn trùng hiệu quả nhất.

Do đó, tinh dầu từ loài cỏ hôi đã được coi là một loại thuốc trừ sâu mọt tự nhiên. Nó có thể chống lại sự tấn công của côn trùng đối với thực phẩm dự trữ, do đó kéo dài thời hạn sử dụng của chúng trong nhiều năm. Tinh dầu từ lá của loài cỏ dại này cần được khai thác để kiểm soát côn trùng trong các bảo quản sản phẩm nông nghiệp.

4.6.3. Diệt cỏ dại

Ở nồng độ 2,5 đến 10 μl / 9,5 g, tinh dầu cỏ hôi cho thấy hoạt động diệt cỏ đáng kể. Đồng thời, không có tác dụng phụ tác dụng sinh lý trên đậu.

Tinh dầu từ cỏ hôi đã được ghi nhận là một loại thuốc diệt cỏ tự nhiên để ngăn chặn sự phát triển của các loại cây không mong muốn (cỏ dại) cùng với các loại cây trồng. Từ đó, giúp cải thiện năng suất cây trồng và tránh sử dụng thuốc diệt cỏ tổng hợp.

5. Cách sử dụng tinh dầu cỏ hôi

5.1. Xông mũi họng

Giảm tình trạng viêm mũi xoang, nghẹt mũi, chảy nước mũi: Pha hỗn hợp 15ml tinh dầu cỏ hôi, 5 ml tinh dầu tỏi và 50ml nước muối sinh lý (tỉ lệ 1:3:10). Cần pha đúng tỉ lệ để tránh tổn thương niêm mạc mũi. Bạn cũng có thể sử dụng phương pháp xông mũi họng bằng máy xông để giảm triệu chứng.

5.2. Pha vào nước tắm, gội đầu

Giống như cây cỏ hôi, bạn cũng có thể sử dụng tinh dầu vào nước gội đầu. Pha loãng 2 – 3 giọt với nước gội bồ kết, lá bưởi để giúp mái tóc bóng mượt sạch gàu. Ngoài ra, bạn có thể tìm thành phần này trong một số loại dầu gội thảo dược trên thị trường.

Bạn có thể dùng tinh dầu cỏ hôi pha loãng nồng độ trên để pha vào nước tắm ấm. Tinh dầu đem lại cho bạn mùi thơm trên làn da và thư giãn tinh thần sau ngày dài làm việc.

5.3. Làm dầu xoa bóp giảm đau

Bạn có thể pha loãng tinh dầu cỏ hôi với các loại dầu nền để có loại dầu xoa bóp giảm đau tại nhà. Loại dầu này có thể mát xa toàn thân hoặc từng bộ phận đang bị bệnh của cơ thể. Bạn chỉ cần pha loãng nồng độ khoảng 2%. Cách pha từ 10 – 15 giọt tinh dầu với 30 ml dầu nền như dầu olive, dầu hạnh nhân.

5.4. Xông nhà cửa

Bạn có thể sử dụng máy khuếch tán là cách phổ biến và tiện lợi nhất hiện nay. Nhỏ một vài giọt tinh dầu, tùy theo hướng dẫn sử dụng máy. Hơi nước từ máy sẽ khuếch tán, giúp phân tán tinh dầu cỏ hôi vào không khí.

6. Lưu ý an toàn khi sử dụng tinh dầu cỏ hôi

Chiết xuất tinh dầu của cỏ hôi được ghi nhận có thể gây độc cho gan, thận và tế bào máu sau khi tiếp xúc lâu dài. Điều này đã được xác nhận bởi cả xét nghiệm in vivo và in vitro. Mặc dù chưa ghi nhận trên chuột thí nghiệm nhưng việc sử dụng cỏ hôi, tinh dầu và các chiết xuất khác trong thời gian dài nên được quản lý cẩn thận.

Bạn không nên thoa trực tiếp tinh dầu cỏ hôi chưa pha loãng lên da. Cần kiểm tra xem bạn dị ứng với tinh dầu này hay không. Bôi tinh dầu đã pha loãng ở một vùng da nhỏ, đợi trong khoảng 1 ngày là cách giúp bạn kiểm tra. Nếu không dị ứng, bạn có thể bôi dầu ở vùng da lớn hơn.

Một số đối tượng như phụ nữ có thai, đang cho con bú, trẻ em và thú nuôi có thể bị nhạy cảm với cỏ hôi. Nếu bạn thuộc nhóm này thì nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Nếu bạn cảm thấy khó thở, lên cơn hen suyễn sau khi ngửi tinh dầu cỏ hôi, hãy ngưng tiếp xúc và tìm đến hỗ trợ y tế gần nhất.

7. Kết luận

Cỏ hôi là loài cỏ thân thuộc với nhiều người Việt Nam. Tinh dầu cỏ hôi được nghiên cứu và sử dụng trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống con người. Khi sử dụng tinh dầu, bạn cần tham khảo ý kiến của chuyên gia để phù hợp với sở thích và sức khỏe của bản thân.

8. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7578719/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31290201/
3. Bài viết: Điều chế dung dịch chữa viêm xoang từ cỏ ngũ sắc được lấy tại tỉnh Quảng Bình. Trong: Tạp chí thông tin khoa học & công nghệ Quảng Bình. Số 1/2017. Trang 26 – 28.
4. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022474X00000114