Tinh dầu Bạc Hà Lục

1. Mô tả về thực vật

Mentha spicata L. (Bạc hà lục) là một loại thảo mộc lâu năm và được trồng thương mại trên toàn thế giới.

Bạc hà lục (Mentha spicata L.) thuộc họ Lamiaceae (họ Bạc hà). Họ này bao gồm 260 chi và 7000 loài sinh trưởng trong một loạt các điều kiện nông nghiệp khác nhau. Chi Mentha L. bao gồm 42 loài, hàng trăm loài phụ, 15 giống lai, giống và giống.

Bạc hà lục (Mentha spicata) là một loại cây thân rễ sống lâu năm. Chiều cao của cây có thể lên tới 30–100 cm. Thân cây mọc thẳng, bốn góc, phân nhánh nhiều và có phiến. Các lá bạc hà có hình trứng, dài 2-7 cm, viền mép có răng.

Cụm hoa dày đặc, dài 3–12 cm và rộng 5–10 mm. Hoa móng chân có gai mảnh, mọc gián đoạn, có màu hồng hoặc trắng. Loài cây bạc hà (M. spicata) được trồng thương mại trên toàn thế giới để dùng làm hương liệu thực phẩm và thuốc chữa bệnh.

Lá cây bạc hà được sử dụng để làm trà và chất tạo mùi thơm. Mentha spicata được sử dụng để điều trị các bệnh đường tiêu hóa, hô hấp, hôi miệng, lợi tiểu và an thần. Ngoài ra, lá bạc hà được sử dụng để hỗ trợ dạ dày và điều trị chứng khó tiêu. Tinh dầu bạc hà là một chất tạo hương được sử dụng trong việc điều chế kẹo cao su, mỹ phẩm và kem đánh răng.

2. Tinh dầu bạc hà lục là gì?

Tinh dầu bạc hà lục có thể lấy từ lá, thân và hoa. Mặc dù có nhiều phương pháp để chiết xuất tinh dầu bạc hà như chưng cất hơi nước, vi chiết pha rắn (Solid-Phase Microextraction), trích ly sử dụng CO2 ở trạng thái siêu tới hạn (supercritical carbon dioxide extraction). Nhưng phương pháp phổ biến nhất là chưng cất bằng thủy lực.

3. Bên trong tinh dầu bạc hà lục có gì?

Mentha spicata chứa khoảng 67.2% monoterpenes đã oxy hóa, 7.5% sesquiterpene hydrocarbons, 20.8% monoterpene hydrocarbons,…. Trong số các monoterpenes, carvone (22% – 73%) và limonene (8-31%) là các thành phần chính. Nhiều tác giả đã chỉ ra rằng mùi hương và mùi vị của tinh dầu bạc là do có sự xuất hiện của carvone.

Trong khi đó, Rasooli và cộng sự phân tích thành phần tinh dầu của bạc hà lục từ Iran. Nhóm nghiên cứu đã công bố rằng limonene (48%), và piperiotine là thành phần quan trọng nhất.

Một số phân tích khác của Hàn Quốc xác định rằng có 22 thành phần trong tinh dầu là arvone (45.964%), pulegone (13.893%), limonene (12.807%), Carvone (3.440%), piperitenone (1.841%),..

Tóm lại, tinh dầu bạc hà lục ở những vùng có thời gian thu hoạch, sống trong những vùng khí hậu và nhiệt độ khác nhau đều có thành phần hóa học khác nhau.

4. Những tác dụng phổ biến của tinh dầu bạc hà lục

4.1. Khả năng kháng khuẩn, kháng nấm

Trước đây, nhiều nghiên cứu đã được tiến hành để chứng minh khả năng khá khuẩn của tinh dầu bạc hà lục. Tinh dầu có khả năng chống lại các tác nhân như tụ cầu vàng, E.coli, Kleisiella, Acinetobacter, Salmonella,…

• Verma và cộng sự đánh giá tác động của tinh dầu đối với Pseudomonas, Staphylococus epidermisdis, E.coli,… Kết quả cho thấy rằng 5.0 μL tinh dầu ức chế vi khuẩn E.coli trong vòng tròn đường kính 6mm.
• Sharagi và cộng sự xác định rằng khả năng ức chế các vi khuẩn giảm dần đối với các loại vi khuẩn sau. Escherichia coli >Staphylococcus aureus >Klebsiella pneumoniae>Enterococcus faecalis.
• Một nghiên cứu khác của Alaklabi năm 2016 đã mô tả khả năng kháng nấm của tinh dầu bạc hà lục. Nó có khả năng kháng nấm Candida, Aspergillus, Cryptococus,…
• Vào năm 2012, Tinh dầu bạc hà lục đã được nghiên cứu có khả năng chống 17 loại nấm.

4.2. Giảm viêm, giảm sưng và nhanh làm lành vết thương, giảm viêm

• Tinh dầu bạc hà lục có khả năng chống viêm trên chuột thí nghiệm bị gây phù chân và phù tai. Sau khi sử dụng tinh dầu, viêm giảm đến 77.24% ở liều 20 uL/kg.
• Ở một nghiên cứu khác, chứng minh rằng chiết xuất bạc hà lục ức chế viêm và có khả năng gây giảm đau trên chuột bị phỏng hóa chất.
• Ngoài ra, bạc hà còn được sử dụng để điều trị loét miệng, và giảm đau do ong đốt, trong các thế kỷ Trung đại.

4.3. Hoạt động chống ung thư của tinh dầu bạc hà

• Khả năng chống ung thư của tinh dầu bạc hà đã được nghiên cứu trên nhiều loại tế bào ung thư như ung thư vú, ung thư đại tràng, …
• Ngoài ra, vào năm 2019, Torres đã nghiên cứu thấy rằng các hạt vi thể của dầu bạc hà gây độc tế bào ung thư gan.

4.4. Tinh dầu bạc hà lục và hoạt động chống oxi hóa

Một báo cáo của Mishra vào năm 2011 cho thấy chiết xuất methanolic của cây bạc hà có khả năng thu dọn gốc tự do, thành phần chính gây ra quá trình oxy hóa. Quá trình oxy hóa có thể gây ra nhiều bệnh mạn tính, như ung thư, bệnh tim mạch và tiểu đường. Bên cạnh đó, bạc hà có chứa các chất chống oxy hóa như axit rosmarinic, flavones, flavanone,… . Vì vậy sử dụng bạc hà có khả năng làm chậm quá trình oxy hóa và ngăn ngừa cac bệnh lí mạn tính khác.

4.5. Tinh dầu bạc hà lục giúp chống côn trùng, sâu bọ

Năm 2012, Govindarajan đã thử nghiệm khả năng diệt ấu trùng của tinh dầu. Hoạt chất carvone, cis-carveol và limonene từ M. spicata chống lại các tác nhân gây bệnh gây bệnh sốt xuất huyết, sốt rét,…

4.6. Hoạt động chống tăng đường huyết

 Chiết suất của bạc hà lục làm giảm đường huyết ở chuột sử dụng Streptozotocin. Streptozotocin là chất gây độc tế bào beta tụy, giảm sản xuất insulin. Trong đó, insulin là chất giúp giảm lượng đường trong máu khi đường trong máu tăng quá cao. Khi uống dịch chiết bạc hà, đường huyết ở chuột thí nghiệm giảm đáng kể.

Một nghiên cứu khác trên chuột bị gây độc tế bào beta do Alloxan. Cho thấy điều trị dịch chiết bạc hà lục liều 300 mg/kg cân nặng trong 21 ngày làm giảm triglyceride, cholesterol toàn phần, LDL, đường huyết đói một cách đáng kể.

4.7. Tinh dầu bạc hà lục giúp hạ sốt

Sử dụng dịch chiết bạc hà lục làm giảm nhiệt độ cơ thể ở chuột bị gây tăng thân nhiệt. Đối chứng với nhóm sử dụng paracetamol (thuốc hạ sốt) thấy bạc hà có tác dụng hạ sốt đáng kể.

4.8. Bảo vệ gan

Vào năm 2018, Ben Saad và cộng sự đã công bố khả năng bảo vệ gan của dịch chiết bạc hà lục. Nghiên cứu thực hiện trên gan và hồng cầu chuột bị gây độc tế bào bởi nicotine. Dùng dịch chiết lá bạc hà lục với liều 100 mg/kg làm giảm đáng kể men gan AST, ALP, ALT.

4.9 Tinh dầu bạc hà lục giúp cải thiện khả năng ghi nhớ và học tập

Vì tinh dầu bạc hà có chứa acid rosmarinic (59%) nên có khả năng cải thiện khả năng ghi nhớ và học tập. Ví dụ như khi bạn xông tinh dầu bạc hà trong lúc học sẽ khiến bạn tỉnh táo hơn.

Một số nghiên cứu công bố nhai kẹo cao su có mùi bạc hà có thể giúp cải thiện trí nhớ. Trong một nghiên cứu khác, những người lớn tuổi bị Aizhemer khi bổ sung 900 mg dịch chiết ​​cây bạc hà mỗi ngày cải thiện được 15% về khả năng ghi nhớ khi làm việc.

Mặc dù bằng chứng khoa học về việc khả năng cải thiện trí nhớ của cây bạc hà chưa nhiều. Nhưng nó đem lại hi vọng cho những người lớn tuổi giảm trí nhớ.

4.10. Giảm căng thẳng, rối loạn lo âu

Bạc hà có khả năng tạo ra cảm giác thư giãn, phấn chấn tinh thần và giảm căng thẳng. Vì thế, tinh dầu bạc hà có tác dụng thư giãn và an thần đối với cơ thể người sử dụng. Cụ thể hơn, bạc hà lục tương tác với thụ thể GABA- chất dẫn truyền gây nên sự buồn ngủ ở người. Nên tạo ra cảm giác buồn ngủ và thư giãn.

4.11. Tinh dầu bạc hà lục giúp điều trị các bệnh lí đường tiêu hóa

• Hội chứng ruột kích thích là một rối loạn kéo dài của tiểu trường gây ra đau bụng. Một nghiên cứu sớm đã chỉ ra rằng sử dụng 30 giọt hỗn hợp chứa tinh dầu chanh, bạc hà và ngò thơm sau bữa ăn. Sử dụng liên tục trong 8 tuần sẽ giảm đau bụng ở những người hội chứng ruột kích thích khi sử dụng cùng với loperamide hay psyllium.
• Buồn nôn và nôn sau khi phẫu thuật. Sử dụng dầu thơm với các loại dầu gừng, bạc hà, bạc hà, thảo quả giúp làm giảm các triệu chứng buồn nôn ở những bệnh nhân hậu phẫu.
• Ngoài ra, tinh dầu bạc hà lục (M. spicata), với thành phần chính là carvone có tác dụng điều trị đầy hơi khó tiêu. Bên cạnh đó, nó có thể làm giảm mức độ đau trong quá trình nội soi đại tràng. Không có tác dụng nguy hiểm nào được báo cáo đối với tinh dầu M. spicata, nếu nó được sử dụng với liều lượng thích hợp.
• Tinh dầu M. spicata có thể được áp dụng cho các vấn đề khác như đau bụng, hội chứng ruột kích thích (IBS). Tuy nhiên, cần nhiều thử nghiệm lâm sàng sâu hơn để chứng minh tiềm năng và hiệu quả của loại tinh dầu này.

5. Cách sử dụng tinh dầu bạc hà lục

5.1. Nhờ vào máy xông tinh dầu

Để sử dụng tinh dầu bạc hà trong hương liệu pháp, nhỏ vài giọt tinh dầu vào máy xông tinh dầu. Tận hưởng hương thơm trong một không gian thoáng khí. Để tối ưu lợi ích của tinh dầu, sử dụng máy khuếch tán trong nửa giờ. Nếu tiếp xúc với tinh dầu trong thời gian dài, có thể gây mệt mỏi và giảm nhạy cảm với mùi hương lúc sau này.

5.2. Bình xịt tinh dầu bạc hà pha loãng

Bình xịt tinh dầu vô cùng dễ làm và hiệu quả để loại bỏ mũi và côn trùng. Bạn có thể cho tinh dầu bạc hà vào nước, và bỏ vào chai thủy tinh. Nhỏ 10-15 giọt vào 30 ml nước lọc. Lắc đều chai để các thành phần hòa quyện vào nhau. Vậy là chúng ta có một bình xịt hương bạc hà rồi.

5.3. Làm hương liệu trong dầu massage

Nếu muốn làm dầu xoa bóp có hương bạc hà, chúng ta cần pha loãng tinh dầu với dầu nền (dầu dừa/ jojoba). Lấy 20 giọt tinh dầu pha với 30 ml dầu nền để làm dầu massage. Dầu bạc hà massage có thể phòng ngừa và điều trị cảm lạnh, đau cổ vai gáy do trời chuyển mưa/lạnh.

5.4. Tắm với tinh dầu

Vì dầu bạc hà hoạt động như một giải cảm, tăng cường tập trung. Nên nếu mỗi tối đi làm về, bạn tắm nước ấm và thêm 4 đến 6 giọt dầu bạc hà vào nước. Sau đó,  nằm thư giãn trong bồn ít nhất 10 phút. Nước ấm và tinh dầu bạc hà giúp bạn tỉnh táo và tập trung hơn nếu cần làm việc buổi tối

5.5. Công nghiệp thực phẩm

Tinh dầu bạc hà lục là hương liệu cho nhiều loại kẹo, kẹo cao su, và thức uống. Đây là một ứng dụng quan trọng của tinh dầu bạc hà lục trong nhóm ngày sản xuất. Bởi vì bạc hà mang lại hương vị đặc biệt và tốt cho sức khỏe, mà nó trở thành hương liệu cho nhiều lĩnh vực thực phẩm và đồ uống.

5.6. Công nghiệp dược phẩm

Trên thị trường Việt Nam, Kem đánh răng, kẹo giảm sâu răng hương bạc hà được sử dụng phổ biến trong sản xuất. Bởi vì bạc hà không chỉ mang đến một hơi thở thơm mát, mà chúng còn có đặt tính kháng khuẩn và tiêu diệt vi khuẩn gây hôi miệng.

6. Tác dụng phụ khi sử dụng tinh dầu bạc hà lục

Khi dùng bằng đường uống: Bạc hà và dầu bạc hà AN TOÀN TUYỆT ĐỐI khi ăn với liều lượng cho phép trong công nghiệp thực phẩm. Bạc hà vẫn an toàn khi dùng đường uống như một loại thuốc trong thời gian ngắn hạn. Đối với bạc hà, các tác dụng phụ ghi nhận là rất ít. Tuy nhiên, một số người có thể có phản ứng dị ứng với bạc hà.

Khi dùng qua da: Bạc hà CÓ THỂ AN TOÀN hơn khi thoa lên da. Mặc dù có thể gây ra phản ứng dị ứng ở một số người, nhưng hiếm khi xảy ra.

7. Lưu ý khi sử dụng tinh dầu bạc hà lục

Bạn có thể mua tinh dầu chanh trực tuyến hoặc tại cửa hàng bán các sản phẩm tự nhiên. Dưới đây là một số mẹo giúp bạn mua được tinh dầu chanh tốt:

• Cần đọc tên khoa học trên nhãn: Mentha spicata
• Xem thành phần tinh dầu trong nhãn. Chú ý hạn sử dụng của tinh dầu để đảm bảo chất lượng.
• Bảo quản nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp và chứa tinh dầu trong chai thủy tinh sẫm màu.

Hướng dẫn sử dụng tinh dầu bạc hà lục an toàn và hiệu quả

• Vì bạc hà có vị cay, the, nên tránh để tinh dầu bắn vào mắt.
• Khi xông hơi bằng tinh dầu nên đảm bảo không gian thoáng.
• Đối với người đang cho con bú, mang thai, cho con bú hoặc đang dùng thuốc theo toa, cẩn trọng trước khi sử dụng tinh dầu bạc hà.
• Nên pha loãng tinh dầu bằng dầu nền như Jojoba/ dầu dừa trước khi xoa tinh dầu lên da.

Lưu ý tương tác thuốc

• Khi sử dụng một lượng lớn bạc hà có thể gây hại cho gan, nên cẩn trọng khi sử dụng bạc hà với các thuốc có khả năng gây độc gan
• Bạc hà tương tác với các thuốc an thần. Vì cả hai đều có thể gây buồn ngủ và mệt mỏi. Nên khi sử dụng chung, chúng sẽ khiến chúng ta buồn ngủ nhiều hơn.

8. Các chứng chỉ/chứng nhận

• COA/GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. The traditional uses, phytochemistry and pharmacology of spearmint (Mentha spicata L.): A review https://reader.elsevier.com/reader/sd/pii/S0378874121004931?token=D6CCD02D074BBC46E965FA5817FF6406FD4E26838EE1AF14884143C92A950811EE5D73C527E1E8BEB1DB837F85DB03E4&originRegion=us-east-1&originCreation=20211202141813
2. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-845/spearmint