Hầu hết chúng ta đều đã quá quen thuộc với cây lạc (đậu phộng) trong văn hóa ẩm thực. Đây là nguyên liệu để sản xuất ra nhiều sản phẩm đa dạng, bổ ích cho sức khỏe. Trong đó, dầu lạc là một trong những loại dầu thực vật gây ấn tượng bởi khả năng cung cấp thành phần dinh dưỡng phong phú. Cùng Kobi khám phá thêm những thông tin thú vị về dầu lạc hay dầu đậu phộng nhé.

1. Đôi nét về thực vật

Lạc hay Đậu phộng (Arachis hypogaea L.) là loài thực vật thuộc họ Đậu-Fabaceae (hay Leguminosae). Lạc có hương vị và thành phần dinh dưỡng tương tự như các loại hạt cây như óc chó và hạnh nhân. Ngoài ra, đây là một loại hạt ẩm thực, thường được phục vụ theo những cách tương tự trong các món ăn. Hiện nay, việc trồng trọt cây lạc đã phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới với tên gọi tiếng anh phổ biến là peanut.

Quả lạc phát triển dưới lòng đất, bên trong thường chứa một đến bốn hạt. Dưới đây là thông tin dinh dưỡng cho 100 gram lạc (đậu phộng) sống:

• Lượng calo: 567;
• Nước: 7%;
• Chất đạm: 25,8 gam;
• Carbs: 16,1 gram;
• Đường: 4,7 gam;
• Chất xơ: 8,5 gam;
• Chất béo: 49,2 gam;
• Bão hòa: 6,28 gam;
• Không bão hòa đơn: 24,43 gam;
• Không bão hòa đa: 15,56 gam
• Omega-3: 0 gram;
• Omega-6: 15,56 gam;
• Trans: 0 gram;
• Cùng hàng loạt chất chống oxy hóa khác nhau như axit p-Coumaric, Resveratrol, Isoflavones, Phytic acid, Phytosterol….

Một số sản phẩm đến từ hạt lạc đã được tiêu thụ trên toàn thế giới như:

• Bơ lạc;
• Lạc rang;
• Mứt;
• Sữa;
• Snack;

Dầu lạc hay dầu đậu phộng: được sử dụng phổ biến nhất trong các nền văn hóa châu trên thế giới. Bao gồm cả Trung Quốc và các quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, Lào và Campuchia. Ngoài ra, chúng từng trở nên phổ biến hơn ở Hoa Kỳ trong Thế chiến thứ hai khi các loại dầu khác khan hiếm do thiếu lương thực.

2. Dầu lạc là gì?

2.1 Thông tin chung

Dầu lạc hay dầu đậu phộng (Arachis Carrier Oil hay Peanut oil) được chiết xuất từ phần hạt của thực vật Arachis hypogaea L. Trên thị trường hiện nay, có nhiều phương pháp để tinh chế nên sản phẩm này, chẳng hạn như:

• Ép lạnh: nơi hạt lạc được nghiền nát và dầu được ép ra ngoài. Quá trình nhiệt thấp này giữ lại phần lớn hương vị tự nhiên, cũng như hàm lượng dinh dưỡng hơn so với cách thức tinh chế.
• Tinh luyện: được tinh chế, tẩy trắng và khử mùi. Quá trình này sẽ giúp loại bỏ các chất gây dị ứng trong dầu, khiến chúng an toàn cho những người bị dị ứng đậu phộng.
• Hỗn hợp dầu lạc: Dầu sẽ được pha trộn với một loại dầu có vị tương tự nhưng ít tốn kém hơn như dầu đậu nành. Loại này có giá cả phải chăng hơn đối với người tiêu dùng và thường được bán với số lượng lớn để chiên thực phẩm.

Với những kỹ thuật chiết xuất khác nhau sẽ có sự khác biệt nhỏ về giá trị dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe của chúng.

Đánh giá về dầu lạc ta có một số đặc trưng cơ bản như:

• Kết cấu: sánh nhẹ như hầu hết loại dầu thực vật có mặt trên thị trường;
• Màu vàng nhạt, trong suốt;
• Tùy thuộc vào cách chế biến, dầu sẽ mang lại nhiều loại hương vị khác nhau, từ nhẹ và ngọt đến đậm và thơm.
• Điểm bốc khói cao 437 ℉ (225 ℃);

2.2 Giá trị dinh dưỡng đến từ dầu lạc

Dầu lạc hay dầu đậu phộng luôn được đánh giá cao về mặt dinh dưỡng bởi trong 1 muỗng canh dầu (tablespoon), chúng cung cấp:

• Năng lượng: 119 calo;
• Chất béo: 14 gram;
  • Chất béo bão hòa: 2,3 gam;
  • Chất béo không bão hòa đơn: 6,2 gam;
  • Chất béo không bão hòa đa: 4,3 gam;
• Vitamin E: 11% RDI (nhu cầu khuyến nghị hàng ngày). Hợp chất hoạt động như một chất chống oxy hóa, bảo vệ cơ thể khỏi các chất độc hại được gọi là các gốc tự do.
• Phytosterol: 27,9 mg;

Như vậy xét về hàm lượng acid béo thì:

• Chất bẽo bão hòa chiếm 20% như acid palmitic, acid stearic…;
• Chất béo không bão hòa đơn (MUFA) chiếm 50%.
• Loại chất béo không bão hòa đơn chính được tìm thấy trong dầu đậu phộng được gọi là axit oleic, hay còn gọi là omega-9. Sự hiện diện của chất này giúp hạt có chất lượng tốt hơn với thời hạn sử dụng lâu hơn, ngon hơn.
• Dầu cũng chứa một lượng lớn axit linoleic, một loại axit béo omega-6;
• Chất béo không bão hòa đa (PUFA) chiếm 30%;

2.3 Bảo quản dầu lạc như thế nào?

• Nên cất giữ dầu đậu phộng ở nơi thoáng mát, kín đáo, tránh ánh sáng trực tiếp chiếu vào.
• Chú ý để xa tầm tay trẻ nhỏ và không nên để côn trùng, bụi bẩn rơi ảnh hưởng chất lượng sản phẩm dầu từ hạt Arachis hypogaea L..
• Thời hạn sử dụng trung bình của dầu lạc là 1 năm hoặc được nhà sản xuất ghi chi tiết trên nhãn lọ.

3. Lợi ích của dầu lạc mà bạn có thể tham khảo

3.1 Thúc đẩy sức khỏe tim mạch

Những yếu tố sau đây góp phần vững chắc vào khả năng thúc đẩy sức khỏe tim mạch của dầu Peanut:

• Vitamin E: nhiều nghiên cứu cho thấy loại vitamin này có thể chống lại các gốc tự do, có thể gây ra bệnh tim.
• Chất béo không bão hòa đơn và không bão hòa đa: Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, những loại chất béo này có thể làm giảm nguy cơ bệnh tim tới 30%;
• Axit oleic, làm tăng mức độ “cholesterol tốt”, được gọi là HDL, trong máu. Đồng thời hạn chế sự hình thành “cholesterol xấu”. Từ đó, giảm nguy cơ phát triển các bệnh tim mạch vành và đột quỵ.

3.2 Dầu lạc và đường huyết

Dù nghiên cứu vẫn còn hạn chế nhưng bước đầu cũng đã ghi nhận tác động tích cực của chiết xuất dầu đậu phộng đến mức đường huyết, cũng như bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường:

• Axit oleic hỗ trợ cải thiện các triệu chứng của bệnh đái tháo đường loại 2, đặc trưng bởi tình trạng viêm. Bên cạnh đó, sản phẩm còn có lợi trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh này ở phụ nữ.
• Chất béo không bão hòa đơn và không bão hòa đa, đóng một vai trò lớn trong việc kiểm soát lượng đường trong máu.
• Bên cạnh đó, việc thay thế thành chất béo không bão hòa đa giúp cải thiện việc tiết insulin đáng kể. Insulin là chất có liên quan đến hấp thụ glucose và giữ cho lượng đường huyết ở tế bào ổn định.

3.3 Dầu lạc giúp tăng cường sức khỏe nhận thức

Dù cho đến nay, vẫn chưa nghiên cứu trực tiếp nào nói rằng dầu đậu phộng có thể thúc đẩy sức khỏe nhận thức. Tuy nhiên, khi phân tích chi tiết từng thành phần trong sản phẩm các báo cáo cũng dần đưa ra phản hồi tích cực. Đặc biệt là vitamin E trong dầu có thể đóng một vai trò bổ dưỡng cho tế bào não khỏe mạnh hơn. Ngoài ra, chất dinh dưỡng này cũng có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, suy giảm trí nhớ…

3.4 Tiềm năng giảm nguy cơ ung thư

Đã có rất nhiều cuộc tranh luận về tiềm năng của các thành phần dinh dưỡng của các loại hạt trong việc ngăn ngừa ung thư. Đến nay, tiềm năng giảm nguy cơ ung thư của dầu lạc đã được vài báo cáo ghi nhận như:

• Phytosterol, hợp chất được công nhận là có khả năng chống ung thư, có mặt trong dầu Peanut. Theo đó, những hợp chất này có thể làm giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt và ruột kết. Thậm chí, một số nghiên cứu tuyên bố rằng chúng có thể làm giảm nguy cơ ung thư vú.
• Tiêu thụ phytosterol cũng có thể liên quan tích cực đến việc tăng hoạt động của các enzym chống oxy hóa và giảm stress oxy hóa. Nhờ đó mà chúng có thể hoạt động như một loại thuốc bổ tự nhiên có thể tăng cường mức độ miễn dịch.
• Trong một báo cáo năm 2016 được công bố trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Thực phẩm (Journal of Food Science and Technology) cho thấy rằng chất béo không bão hòa có thể có tác dụng ngăn ngừa ung thư

3.5 Giảm đau

Các nghiên cứu chỉ ra tiềm năng điều trị của axit béo không bão hòa đa trong dầu lạc có thể ảnh hưởng tích cực đến trị liệu đau khớp, đau mỏi cơ…

Đặc biệt, khi sản phẩm được thoa trực tiếp lên da cùng với kỹ thuật massage điêu luyện thì hiệu quả sẽ được nâng cao rõ ràng hơn.

3.6 Chăm sóc làn da

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng vitamin E trong dầu Peanut có thể giúp ích trong vấn đề chăm sóc làn da.

• Đây là một thành phần quan trọng trong hầu hết các sản phẩm chống lão hóa không kê đơn;
• Hoạt chất có thể chống lại các gốc tự do, một trong nguyên nhân gây nên các dấu hiệu lão hóa như nếp nhăn, vết thâm, chảy xệ…
• Vitamin E trong dầu từ hạt Arachis còn duy trì cho làn da của bạn trông trẻ và khỏe mạnh khi độ tuổi ngày càng tăng.
• Dưỡng ẩm, cải thiện các triệu chứng của viêm da dị ứng, đặc trưng bởi da đỏ ngứa, khô…

3.7 Thúc đẩy mọc tóc

Dầu lạc có thể thúc đẩy sự phát triển của tóc và giúp da đầu khỏe mạnh hơn, tác dụng đến từ vitamin E dồi dào:

• Việc bôi vitamin E tại chỗ có thể làm giảm lượng protein mất đi từ tóc và làm cho tóc dày hơn.
• Dầu cũng được cho là có tác dụng dưỡng ẩm cho tóc bị chẻ ngọn và tái tạo tóc hư tổn;
• Một số nghiên cứu chỉ ra rằng vitamin E có thể hỗ trợ điều trị bệnh vẩy nến, bao gồm cả da và da đầu

4. Gợi ý một cách sử dụng dầu lạc đơn giản

4.1 Dùng dầu lạc bên ngoài cơ thể

• Xoa bóp, massage,…trực tiếp: thoa sản phẩm từ dầu đậu phộng lên vùng da cần thiết với lượng phù hợp.
  • Ví dụ:
    • Một vài giọt lên mặt: với đặc tính hấp thụ vào da dễ dàng, dầu lạc sẽ không tạo cảm giác dính, khó chịu, giữ nguyên trong khoảng 20 phút và rửa sạch.
    • Khuyến khích kết hợp cùng với tinh dầu bay hơi để tăng hiệu quả trị liệu như tinh dầu hương thảo, tinh dầu chanh, tinh dầu oải hương,…;
  • Trộn một vài giọt dầu từ Peanut với sản phẩm mà bạn ưa thích, rồi massage nhẹ nhàng lên da như:
    • Làm dầu tẩy trang;
    • Kem dưỡng da và cơ thể;
    • Sữa tắm;
    • Mặt nạ, dưỡng môi khác nhau…;
• Dưỡng tóc:
  • Thêm 2-3 giọt dầu từ hạt Arachis hypogaea vào dầu gội hoặc dầu xả yêu thích của riêng bạn.
  • Xoa bóp hỗn hợp có chứa dầu hạt Arachis hypogaea trực tiếp vào tóc hoặc da đầu. Sau 15 phút, gội đầu để rửa sạch lượng dầu thừa còn tồn đọng.
  • Phương pháp ủ tóc: phù hợp với chất tóc đang bị hư tổn, bởi hiệu quả thấm sâu đến từng sợi tóc. Sau khoảng 30 phút, hơi nóng sẽ giúp dưỡng chất hoạt động mạnh mẽ hơn.

4.2 Dùng dầu dầu lạc bên trong cơ thể

Một cách thức quen thuộc khác để dùng dầu đậu phộng là thông qua đường ẩm thực.

• Trộn salad;
• Mayonnaise;
• Bơ thực vật;
• Làm bánh nướng, đồ ngọt;
• Nước sốt;
• Các món chiên;

5. Lưu ý gì khi sử dụng dầu lạc?

Dù được đánh giá là an toàn, tuy nhiên vẫn cần phải lưu ý những điều sau đối với dầu từ hạt Arachis hypogaea:

Không nên dùng dầu lạc nếu có tiền sử dị ứng với thực vật họ Đậu. Phản ứng dị ứng có thể gồm:

• Kích ứng da;
• Sưng mắt, môi, lưỡi hoặc mặt;
• Khó thở;
• Sổ mũi;

Nếu chưa từng sử dụng sản phẩm từ Peanut, hãy thoa một ít vào bên trong khuỷu tay hoặc cổ tay của bạn, sau đó đợi 24 giờ.

Mặc dù các loại axit béo trong dầu lạc nói chung là có lợi, nhưng chúng chỉ có lợi cho sức khỏe ở một lượng vừa phải. Tiêu thụ quá đặc biệt là với omega 6 có thể tạo nên xu hướng gây viêm tự nhiên cũng như vài vấn đề sức khỏe khác

6. Tổng kết

Hi vọng bài viết đã mang đến những thông tin thú vị về dầu lạc hay dầu đậu phộng đến với quý độc giả. Và đừng quên rằng, Kobi sẽ luôn đồng hành cùng bạn trong những trải nghiệm sản phẩm thiên nhiên tuyệt vời nhé.

Tài liệu tham khảo

1. 7 Surprising Benefits Of Peanut Oil https://www.organicfacts.net/health-benefits/oils/peanut-oil.html
2. 9 Benefits Of Peanut Oil, Types, And Side Effects https://www.stylecraze.com/articles/best-benefits-of-peanut-oil-for-skin-hair-and-health/#gref
3. Peanut https://en.wikipedia.org/wiki/Peanut
4. Peanuts 101: Nutrition Facts and Health Benefits https://www.healthline.com/nutrition/foods/peanuts#vitamins-and-minerals
5. Is Peanut Oil Healthy? The Surprising Truth https://www.healthline.com/nutrition/is-peanut-oil-healthy#TOC_TITLE_HDR_2