Tinh Dầu Húng Cay

Trong nhiều thế kỷ, Húng cay (Summer savory) đã được sử dụng như một loại thảo mộc trị liệu truyền thống và gia vị ẩm thực. Trải qua thời gian, các sản phẩm từ thực vật này luôn nhận được tin tưởng từ người tiêu dùng. Trong đó, tinh dầu húng cay mang đến hương thơm mùa hè ấn tượng cùng vô vàn lợi ích sức khỏe bất ngờ. Dưới đây là những thông tin thú vị về tinh dầu từ loài Satureja hortensis mà Kobi thu thập được.

1. Đôi nét về thực vật húng cay

1.1 Thông tin chung về húng cay

• Tên khoa học: Satureja hortensis;
• Chi thực vật: Satureja L;
• Thuộc họ thực vật Bạc hà (Lamiaceae hay Labiatae);
• Tên gọi thông dụng khác: Bohnenkraut, Ajedrea de Jardín, Bean Herb, Calamintha hortensis, Herbe de Saint Julien, Sarriette Commune, Poivrette, Sarriette d’Été, Satureja hortensis, Sarriette des Jardins…

Theo tài liệu, chi Satureja L. gồm khoảng 200 loài thảo mộc và cây bụi được trồng chủ yếu ở khu vực Địa Trung Hải, Châu Âu, Tây Á, Bắc Phi, quần đảo Canary và Nam Mỹ…Có thể tìm thấy thực vật ở sườn núi đá, bãi đất trống, cánh đồng bỏ hoang, những đụn cát ven biển và ven đường…

1.2 Mô tả thực vật

Thực vật Satureja hortensis L. là một loài cây thân thảo, sống hàng năm, mang mùi hương mạnh mẽ đặc trưng và hương vị cay. Có tài liệu cho rằng, chúng có họ hàng với loại cỏ xạ hương, cỏ hương thảo (Rosemary), cây xô thơm (Salvia officinalis)…Chiều cao của thực vật trung khoảng từ 30-60cm, thân phân nhánh và có lông trắng ngắn phía sau.

Lá hình mác, thuôn nhọn, rải rác ít lông và tuyến mùi hương nhỏ. Tràng hoa màu hồng hoặc trắng, dài khoảng 5-10 mm.

Hoa hình ống, màu sắc đa dạng như màu tím hoa cà, trắng, hồng tía, thu phấn nhờ côn trùng. Cây thường ra hoa từ tháng 6 đến tháng 9 và hạt chín từ tháng 8 đến tháng 9.

Quả hạch có màu nâu nhạt, hình trứng thuôn dài và dài khoảng 1 đến 1,4 mm.

Có thể dễ dàng trồng húng cay trong đất cát pha, nhiều mùn và thoát nước tốt. Chúng phát triển kém trong bóng râm và nên được trồng ở nơi có ánh sáng đầy đủ.

1.3 Thành phần hóa học nổi bật của húng cay

Thành phần hóa học của thực vật húng cay khá đa dạng, chẳng hạn như:

• Thành phần phenolic: Các hợp chất phenolic có nhiều tác dụng sinh học như đặc tính chống oxy hóa, loại bỏ gốc tự do và chống viêm.
• Thành phần dễ bay hơi như carvacrol, γ-terpinene, thymol, p-cymene, β-arylene, linalool, và các terpenoids khác,…ở các nồng độ khác nhau.
• Lá S. hortensis rất giàu các hợp chất phenol. Đặc biệt là axit rosmarinic và flavonoid, có khả năng chống oxy hóa cao.

Giá trị dinh dưỡng trong 01 muỗng canh (khoảng 4,4g) húng cay gồm:

• Năng lượng: 12 calo;
• 3 gam carbohydrate;
• 0,3 gam protein;
• 0,3 gam chất béo;
• 2 gam chất xơ;
• 93,7 milligram canxi;
• 1,6 milligram sắt;
• 0,1 milligram vitamin B6;
• 16,6 milligram magiê;
• 2,2 milligram vitamin C;

1.4 Ứng dụng của húng cay trong thực tế

Trong thực tế, các bộ phận trên không (đặc biệt là lá) của húng cay được sử dụng cho mục đích ẩm thực và làm thuốc. Cụ thể hơn chúng có thể được dùng ở cả dạng tươi hoặc dạng khô.

• Ẩm thực: Nhờ hương vị cay nổi bật, summer savory được áp dụng như chất tạo hương vị trong sản phẩm thực phẩm khác nhau. Chẳng hạn như súp đậu, nước sốt, salad, món hầm, bánh nướng,…Ngoài ra, loài này còn là chất bảo quản tự nhiên cho thực phẩm.
• Trà thảo mộc: húng cay có thể được uống dưới dạng trà nóng, pha lạnh…
• Dược liệu: đây cũng là cây thuốc nổi tiếng trong y học dân gian. Với công dụng đa dạng như lợi tiểu, khử trùng, lợi tiêu hóa, chống viêm…

2. Tinh dầu húng cay là gì?

2.1 Thông tin chung về tinh dầu húng cay

Tinh dầu húng cay (Summer Savory Essential Oil) là một sản phẩm hương thơm, được chiết xuất từ bộ phận trên mặt đất của loài Satureja hortensis. Bằng quá trình thông dụng chủ yếu là chưng cất hơi nước, thu được một trong những tinh dầu ấn tượng trên thị trường, tinh dầu Summer savory, mang đặc tính như:

• Kết cấu tinh dầu húng cay lỏng, độ lan tỏa mùi hương ổn định;
• Màu sắc từ không màu đến vàng nhạt trong suốt;
• Mùi hương được mô tả là sự hòa quyện của sự ấm áp, cay nồng xen lần chút tươi mát tựa bạc hà.

2.2 Thành phần của tinh dầu húng cay

Một số thành phần nổi bật từ tinh dầu húng cay có thể kể đến như: Carvacrol, thymol, phenol, flavonoid, thymol, γ‑terpinene, và ρ‑cymene, α‑terpinene, β‑caryophyllene, β‑bisabolene;

Cụ thể hơn gồm:

• α‑Pinene, Camphene, β‑Pinene, α‑Thujene, Myrecene, α‑Phellandrene, α‑Terpinene, ρ‑Cymene;
• Limonene; ץ‑Terpinene, Cyclopantene, Terpinene‑4‑ol, L‑Carvone, Carvacrol,
• Thymol, Carvacryl acetate, Aromanderene, Ledene, β‑Bisabolene, α‑Bisabolene, Spathalenol;
• Caryophelene oxide;
• Benzenemethanol;
• …;

Trong đó: Rosmarinic acid được tìm thấy là hợp chất chính trong các chất chiết xuất từ ​​ethanolic của cây húng cay. Chúng được biết đến với các hoạt động kháng virus, chống oxy hóa, chống viêm và kích thích miễn dịch.

Một số yếu tố sau cũng có thể ảnh hưởng đến số lượng và tỷ lệ hoạt chất trong tinh dầu húng cay:

• Yếu tố môi trường;
• Giai đoạn sinh trưởng;
• Tuổi của cây nguồn;
• Thời gian thu hái: Ngay cả mùa cũng có thể ảnh hưởng đến cấu trúc hóa học của tinh dầu trước hoặc sau khi ra hoa.
• Phương pháp thu hoạch;
• Phương thức chưng chất;
• Bảo quản sản phẩm tinh dầu húng cay…;

2.3 Bảo quản tinh dầu húng cay như thế nào?

• Bảo quản tinh dầu húng cay trong lọ thủy tinh có nắp và giữ kín sau khi dùng. Thời hạn sử dụng sản phẩm từ Satureja hortensis được khuyến nghị sau khi mở nắp thông thường là khoảng 6 tháng. Bởi đây là thời điểm mà tinh chất húng cay vẫn giữ được độ tươi và chất lượng của chúng. Chú ý các khuyến cáo và hướng dẫn của nhà sản xuất thường được in ấn trên nhãn sản phẩm.
• Với mục đích kéo dài tuổi thọ của sản phẩm, tinh dầu từ Summer savory có thể đem cất trong ngăn mát tủ lạnh hay tại vị trí thoáng mát…
• Trong quá trình sử dụng, nếu tinh dầu từ loài Satureja hortensis xuất hiện tình trạng mùi lạ, ôi thiu, bị oxy hóa…thì hãy loại bỏ chúng ngay.
• Để ngăn chặn rủi ro không đáng có, nên để tinh dầu húng cay tránh xa tầm tay trẻ nhỏ.

3. Lợi ích đến từ tinh dầu húng cay

3.1 Hoạt động chống oxy hóa

Tổn thương oxy hóa đóng một vai trò quan trọng trong việc khởi phát và tiến triển của nhiều bệnh trong cơ thể con người. Do vậy cần có, chất chống oxy hóa với sứ mệnh quan trọng trong việc bảo vệ tế bào chống lại các tổn thương do oxy hóa gây nên. May mắn thay, nghiên cứu về nhiều loài Satureja đã chứng minh đặc tính kháng oxy hóa mạnh của chúng. Cụ thể tinh dầu của cây S. hortensis rất giàu isopropanoid như carvacrol, thymol, γ‑terpinene, flavonoid, hợp chất phenol…được biết đến có tác dụng mạnh mẽ chống lại các chuyển hóa bất lợi cho sức khỏe.

3.2 Tinh dầu húng cay và bệnh Alzheimer

Nhờ vào khả năng chống oxy hóa nổi bật mà chiết xuất từ húng cay góp phần bảo vệ thần kinh, hạn chế sự tiến triển của bệnh lý Alzheimer. Đây là tình trạng thoái hóa thần kinh đang dần phổ biến ở người cao tuổi. Theo đó, nhờ hợp chất phenolic, flavonoid…Summer savory cung cấp nguồn chống oxy hóa tiềm năng. Ngoài ra, tiêu thu thymol và carvacrol có trong húng chanh cũng được ghi nhận là hữu ích tương tự như chất ức chế cholinesterase, chống stress oxy hóa.

3.3 Giảm đau và chống viêm

Trong y học cổ truyền dân gian, húng cay thường xuyên được sử dụng để giảm đau nhức xương và cơ. Theo nghiên cứu hiện đại, họ thực vật Lamiaceae nổi tiếng với các đặc tính chống co thắt và giảm đau đáng kể. Trong đó,

• Nhóm Flavonoid đã được công nhận là chịu trách nhiệm về tác dụng giảm đau, thư giãn và giãn mạch của chúng trong thí nghiệm trên động vật.
• Hoạt động chống viêm của S. hortensis liên quan đến phần polyphenol. Đặc biệt là axit rosmarinic, có đặc tính chống viêm và chống dị ứng đã được chứng minh trong các thử nghiệm trên động vật và người.
• Thậm chí, có nghiên cứu còn chỉ ra rằng S. hortensis có thể hoạt động như một chất chống viêm và có thể so sánh với prednisolon, indomethacin. Tuy nhiên, cần thêm báo cáo chi tiết và sâu rộng hơn để khẳng định và ứng dụng thực tế lâm sàng.

3.4 Kháng khuẩn và nấm

3.4.1 Một số vi khuẩn và nấm chịu ảnh hưởng bởi tinh dầu húng cay

Hoạt động kháng khuẩn của tinh dầu húng cay trong những năm gần đây cũng có những nghiên cứu đánh giá tích cực.

• Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thymol có tác dụng ức chế tốt nhất đối với Staphylococcus aureus.
• Carvacrol và ρ‑cymene độc ​​hơn đối với Escherichia coli.
• γ ‑ terpinene, hydrocacbon không oxy hóa, đã được báo cáo là có hoạt tính chống lại S. aureus và Candida albicans.
• Một số loài Aspergillus như Aspergillus flavus, Aspergillus parasiticus cũng được ghi nhận chịu ảnh hưởng của chiết xuất này.

3.4.2 Cơ chế

Tinh dầu summer savory tác động lên vi khuẩn bằng cơ chế như:

• Hoạt động trên màng tế bào của vi khuẩn;
• Làm mất ổn định hoạt động của hai lớp phospholipid;
• Thay đổi hoạt động của enzym và nguồn gen ở vi khuẩn.
• Carvacrol và thymol thường được báo cáo là có tác dụng ức chế mạnh sự phát triển của nhiều loại vi sinh vật bao gồm cả nấm và vi khuẩn.
• Sự hiện diện của phenolic trong thành phần sẽ hoạt động bằng cách phá vỡ thanh thẩm thấu của màng tế bào và ức chế hô hấp của tế bào.
• Hành động kháng khuẩn của các chất từ dầu của S. hortensis có lẽ liên quan đến việc gián đoạn khả năng thẩm thấu rào cản của màng tế bào và ức chế hô hấp vi khuẩn. (Cox và cộng sự 2000)

Gần đây, các chất bảo quản thực phẩm tự nhiên ngày càng được chú ý do người tiêu dùng ngày càng lo lắng về khả năng kháng vi sinh vật trong các chất bảo quản thông thường. Do đó, tiềm năng kháng khuẩn và nấm của húng cay đã dần được ứng dụng trong bảo quản nhiều thực phẩm và nguyên liệu ẩm thực khác nhau.

3.5 Xua đuổi côn trùng

Tương tự như mùi tây (Petroselinum crispum), summer savory cũng được sử dụng như một phương pháp điều trị côn trùng đốt và cắn. Chất liệu thực vật tươi được ép vào vùng bị ảnh hưởng sẽ giúp làm dịu cảm giác bỏng rát và giảm sưng tấy. Hơn thế, tinh dầu húng cay là “khắc tinh” xua đuổi muỗi, côn trùng khó chịu xuất hiện trong không gian sống của bạn, thông qua phương pháp đơn giản là khuếch tán, xông hơi hương thơm.

3.6 Tinh dầu húng cay và sức khỏe làn da

Dù chưa có nhiều dữ liệu về lợi ích của tinh dầu húng cay đến sức khỏe làn da, nhưng với khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, chiết xuất này đóng góp tích cực trong quá trình chống lại stress oxy hóa đến tế bào da dưới sự tác động của tia UV, lão hóa… Nhờ vào đó mà làn da sẽ mịn màng và tràn đầy sức sống, hạn chế nếp nhăn hơn.

3.7 Lợi hô hấp và tiêu hóa

Đối với hô hấp, cây Summer savory đem lại hiệu quả rõ rệt như:

• Dịu chứng đau họng;
• Hạn chế cơn ho;
• Hoạt động như chất long đờm, giảm tắc nghẽn đường thở;
• Đặc tính kháng khuẩn có thể giúp chống lại bệnh nhiễm trùng ảnh hưởng đến hệ hô hấp.

Đối với tiêu hóa, hoạt chất như linalool, tannin, carvacrol và cymol cũng mang lại lợi ích. Chúng được ứng dụng để điều trị rối loạn đường ruột như chuột rút, khó tiêu, đầy bụng, đầy hơi, buồn nôn, tiêu chảy và chán ăn.

3.8 Liệu pháp hương thơm

Tinh dầu húng cay là một trong những sự lựa chọn ưa thích trong liệu pháp hương thơm quen thuộc.

• Đa số ý kiến đều đồng tình rằng hương thơm của húng cay khiến họ cảm thấy tươi mát tâm hồn hơn.
• Hỗ trợ tăng cường trí óc và ổn định cảm xúc tiêu cực.
• Mang lại tác dụng thư giãn, an thần, mở mang tâm hồn;
• Truyền tải năng lượng tự nhiên tích cực;
• Hơn thế, mùi thơm dễ chịu của tinh dầu húng cay còn giúp đối tượng giảm nôn và buồn nôn.

Với lợi ích trên, dễ dàng áp dụng tinh dầu từ Satureja hortensis  trong các buổi cầu nguyện, tụ họp tâm linh, thiền định. Hoặc đơn giản khi bạn muốn thư giãn, giải tỏa căng thẳng sau những thời điểm mệt mỏi, chán nản của cuộc sống hằng ngày.

3.9 Tiềm năng trong bệnh lý ung thư

Có nghiên cứu bước đầu ghi nhận rằng, chiết xuất từ một số loài Satureja là chất chống oxy hóa mạnh có thể ức chế chọn lọc sự phát triển của một số tế bào khối u ở người. Tín hiệu khả quan này đên từ công dụng của carvacrol, một monoterpene thơm có thể được tìm thấy trong tinh dầu. Theo đó, hoạt chất này có thể  chống lại chất gây ung thư. Hi vọng trong tương lai, tiềm năng này của loài Satureja sẽ được nghiên cứu chi tiết hơn nữa.

4. Gợi ý một số cách sử dụng tinh dầu húng cay đơn giản

4.1 Tinh dầu húng cay dùng qua đường hô hấp:

• Phương thức khuếch tán tinh dầu húng cay dễ thực hiện bằng thiết bị hiện đại như máy xông, máy khuếch tán tinh dầu…Bên cạnh đó, tinh dầu Summer savory còn được pha trộn dưới dạng sản phẩm nến thơm, sáp thơm…
• Phương thức xông hơi bằng tinh dầu húng cay sẽ dẫn lối cho hơi nước và hợp chất hóa học giá trị tác động trực tiếp đến nhiều rối loạn sức khỏe khác nhau.
• Cho 2 giọt tinh dầu từ Satureja hortensis vào túi thơm, rồi treo trong phòng khách, phòng ngủ, phòng tắm…
• Nhỏ 3-4 giọt tinh dầu Satureja hortensis vào vật dụng gần nơi thư giãn, nghỉ ngơi, bồn tắm, nước rửa chân…Ngoài ra, có thể cho 1 giọt dầu húng cay vào lòng bàn tay rồi xoa tròn, hít thở sâu.

4.2 Tinh dầu húng cay dùng bên ngoài da

Hỗn hợp dầu massage và xoa bóp: Lấy 1 đến 2 giọt tinh dầu từ cây húng cay pha trộn vào dầu vận chuyển như dầu hạnh nhân, dầu dừa, dầu oliu, dầu jojoba…để tạo nên hỗn hợp massage phù hợp với nhu cầu điều trị.

Thêm 1 giọt tinh dầu húng cay vào kem dưỡng da để nuôi dưỡng làn da khỏe mạnh hơn.

5. Lưu ý gì khi sử dụng tinh dầu húng cay

5.1 Lưu ý chung

Trong quá trình sử dụng tinh dầu húng cay cần phải chú ý các điều sau:

• Không ủng hộ hành động dùng tinh dầu húng cay nguyên chất, đậm đặc bằng miệng trực tiếp.
• Khuyến khích sử dụng tinh dầu Summer savory theo cách được nhà sản xuất khuyến nghị bao gồm thông qua hô hấp và thoa tại chỗ.
• Ngoài ra, nên kiểm tra tinh dầu húng cay tại vùng da nhỏ và theo dõi phản ứng sau đó. Mặt khác, lưu ý hạn chế tiếp xúc những nơi nhạy cảm trên cơ thể như vết thương hở, niêm mạc, tai trong, mắt,…
• Vì tinh dầu càng đậm đặc, nồng độ càng cao thì tình trạng chóng mặt, đau đầu, kích ứng, phỏng da…sẽ dễ xảy ra. Vì vậy, đừng thoa tinh dầu từ Satureja hortensis chưa pha loãng lên da mà chưa am hiểu tường tận.
• Đối với trường hợp đang gặp tình trạng sức khỏe đặc biệt, hãy tham khảo tư vấn của y bác sĩ trước khi sử dụng sản phẩm từ thực vật từ cây Satureja hortensis.

5.2 Đối tượng nào nên thận trọng khi sử dụng tinh dầu húng cay

Thực tế, không phải bất cứ ai cũng dùng được tinh dầu từ cây Satureja hortensis. Cần lưu ý khi là:

• Trẻ em;
• Phụ nữ có thai;
• Phụ nữ đang cho con bú;
• Đối tượng từng dị ứng với sản phẩm chiết xuất từ thực vật thuộc loài Satureja hortensis;
• Nếu bạn có lịch trình phẫu thuật, khuyến khích ngưng sử dụng tinh dầu húng cay ít nhất 2 tuần trước đó.

6. Tổng kết

Hương vị từ Satureja hortensis từ lâu đã được sử dụng phổ biến trong trị liệu và ẩm thực. Hơn thế, đây còn là nguồn cung cấp tinh dầu húng cay với các hợp chất thơm nổi bật cùng lợi ích sức khỏe ấn tượng. Mời bạn ghé thăm Kobi để khám phá nhiều hơn về thế giới tinh dầu thiên nhiên đa dạng cùng nhiều sản phẩm tự nhiên độc đáo khác nhé.

7. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. Phytochemical Analysis of Satureja hortensis L. Essential Oil from Iran https://www.academia.edu/34081463/Phytochemical_Analysis_of_Satureja_hortensis_L_Essential_Oil_from_Iran
2. Health Benefits of Summer savory https://www.healthbenefitstimes.com/summer-savory/
3. What Is Summer Savory? Benefits, Nutrition, Uses & How to Grow https://draxe.com/nutrition/summer-savory/
4. Summer Savory – Health Benefits and Herb Uses https://www.herbal-supplement-resource.com/summer-savory-herb.html
5. Evaluation of Chemical Composition, Radical Scavenging and Antitumor Activities of Satureja hortensis L. Herb Extracts https://www.mdpi.com/2076-3921/10/1/53/htm
6. Screening of Antimicrobial Activity of Essential Oil and Methanol Extract of Satureja hortensis on Foodborne Bacteria and Fungi https://www.agriculturejournals.cz/publicFiles/00091.pdf
7. Comparison and Correlation of the Compositions in Volatile Constituents from Different Parts of Summer Savory (Satureja hortensis L.) https://ijhst.ut.ac.ir/article_77130_b396dee8a6dd844837e2827ce1a8f52f.pdf