Bạc hà là một trong những loại thực vật được chiết xuất tinh dầu phổ biến. Chúng được sử dụng rộng rãi trong nhiều khía cạnh từ đời sống hằng ngày đến giải quyết vấn đề y tế khác nhau. Trong số đó, tinh dầu bạc hà chanh (Citrata Essential Oil) từ loài Mentha citrata đang dần chiếm được cảm tình của đông đảo người tiêu dùng. Dưới đây là những thông tin thú vị về tinh dầu bạc hà chanh mà Kobi thu thập được.

1. Đôi nét về thực vật

1.1 Thông tin chung

Bạc hà Lamiaceae là cây thân rễ, sống hàng năm hoặc lâu năm, có mùi thơm đặc trưng. Quần thể thực vật này tạo thành một trong những loại cây trồng lấy tinh dầu (EO) chiếm đa số. Chúng phân bố rộng rãi và được trồng phổ biến hơn ở các vùng khí hậu ôn đới như vùng Địa Trung Hải. Đồng thời, thực vật cũng xuất hiện tại khu vực có khí hậu nhiệt đới, cận nhiệt đới của Châu Mỹ, Châu Âu, châu Á, Trung Quốc, Brazil, Ấn Độ…Có thể nói rằng, chi Mentha thuộc họ Lamiaceae là chi quan trọng về công nghiệp và kinh tế. Bao gồm khoảng 25 loài được phân bố rộng rãi trên toàn thế giới với tỷ lệ phổ biến cao. (Theo Lawrence 2007)

Bạc hà chanh (Mentha citrata Ehrh hay M. × piperita L. nothosubsp. citrata (Ehrh.) Briq.) cũng thuộc họ Lamiaceae, chi Mentha, sống lâu năm, có mùi thơm đặc trưng.

Mentha citrata có nhiều tên gọi khác nhau như:

• Bạc hà chanh (lemon mint);
• Bạc hà cam bergamot (bergamot mint);
• Bạc hà oải hương (lavender mint);
• Bạc hà Eau-de-cologne;

Ngày nay, Mentha citrata được trồng thương mại ở Trung Quốc, Đài Loan và Ấn Độ (Bhat et al., 2002).

Nó được trồng thương mại ở Trung Quốc, Đài Loan và Ấn Độ (Bhat et al., 2002).

1.2 Mô tả thực vật

Cũng gần như tương tự các thực vật có trong chi Mentha, bạc hà chanh có những chi tiết như:

Cây thân thảo, thân chắc, cứng, sống lâu năm.

Có thể được trồng cả dưới đất và trong chậu, vì chiều cao phát triển khoảng 40 đến 60 cm.

Phiến lá hình elip, viền lá có răng cưa xung quanh, mang lại mùi thơm bạc hà đặc biệt.

Hoa màu tím nhạt, mọc thành chùm chặt chẽ ở các gai cuối.

1.3 Thành phần hóa học và ứng dụng của bạc hà chanh

Lamiaceae (Labiatae) là một họ thực vật quan trọng đã được nghiên cứu về tính chất dược liệu do chứa một lượng lớn axit phenolic, flavonoid và tinh dầu.

Nhờ hàng loạt hợp chất ấn tượng mà, bạc hà nói chung và bạc hà chanh nói riêng được ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp thực phẩm, hương liệu, mỹ phẩm và dược phẩm. Cụ thể như:

• Ẩm thực: bạc hà chanh được sử dụng như một chất tạo hương vị trong các món ăn khác nhau bởi hương thơm tuyệt vời của nó. Thêm vào đó, vị thanh mát của thực vật còn kích thích vị giác và cảm giác thèm ăn. Chúng mang đến hương vị tươi ngon, thơm mát hơn cho món tráng miệng, đồ nướng, nước sốt, gia vị…
• Dùng trong pha chế rượu, cocktail và các loại đồ uống khác.
• Sản phẩm làm đẹp: Nước hoa, sản phẩm dưỡng da, mỹ phẩm trang điểm…
• Liệu pháp hương thơm;
• Chăm sóc sức khỏe: xà phòng, dầu gội, nước súc miệng, kem đánh răng,…;
• Hỗ trợ trị liệu bệnh lý;
• Trà thảo dược;

2. Tinh dầu bạc hà chanh là gì?

2.1 Thông tin chung

Tương tự như hầu hết thực vật thuộc chi Mentha, Mentha citrata cũng là loài nổi bật trong lĩnh vực chiết xuất tinh dầu. Theo đó, tinh dầu bạc hà chanh (Citrata Essential Oil) có nguồn gốc bằng cách chiết xuất các hợp chất, thành phần hoạt tính và axit dễ bay hơi chủ yếu từ phần trên mặt đất (thường là lá) của thực vật Mentha citrata. Bằng quá trình chủ yếu là chưng cất hơi nước, đã tinh chế ra được dung dịch mang đặc tính như:

• Kết cấu lỏng;
• Độ lan tỏa mùi hương mạnh mẽ;
• Từ không màu đến màu vàng nhạt, trong suốt, đẹp mắt;
• Hương bạc hà tươi mát, hòa cùng hương hoa ngọt ngào như oải hương, cam bergamot…Có ý kiến cho rằng nồng độ hương bạc hà trong Citrata thấp hơn nên chúng có mùi ngọt ngào hơn những gì mà bạn tưởng tượng về cây bạc hà thông thường.

Ngoài chưng cất bằng hơi nước truyền thống (hydro distillation), còn có một số phương thức khác để chiết xuất tinh dầu bạc hà chanh như:

• Chưng cất thủy lực (steam distillation);
• Chưng cất có sự hỗ trợ của vi sóng (microwave-assisted distillation);

2.2 Thành phần hóa học

Trên thực tế, tinh dầu bạc hà chanh được ứng dụng rộng rãi trong các sản phẩm hương liệu nhờ những thành phần hóa học nổi bật như:

• Monoterpene;
• Hydrocacbon monoterpene;
• Hydrocacbon sesquiterpenes;

Cụ thể hơn là:

• Linalool và linalyl axetat: là thành phần đặc trưng của tinh dầu Citrata, luôn chiếm tỷ trọng cao. Có thể nói rằng, tinh dầu của M. citrata là nguồn cung cấp linalyl axetat và linalool tự nhiên.
• Β-terpineol, caryophyllene, nerol, geranyl axetat, menthol, myrcene, 1,8-cineole, n-octanol, elemol;
• Limonene, isopinocamphone, neryl axetat, muurolene;
• …;

Mặc dù nó thuộc họ Mentha nhưng bạc hà chanh dường như chỉ sở hữu khoảng 1-2% tinh dầu bạc hà và chỉ một lượng nhỏ cineole. Hàm lượng này nhẹ nhàng hơn nhiều so với các loại khác với hàm lượng thông thường là 40-45% tinh dầu bạc hà và khoảng 5% (hoặc hơn) hàm lượng cineole.

Thực tế, tinh dầu bạc hà chanh có khác biệt về số lượng và hàm lượng các thành phần chính. Tùy thuộc vào:

• Thời gian thu hoạch;
• Môi trường sống mà cây Citrata sinh trưởng;
• Giai đoạn phát triển
• Điều kiện khí hậu của khu vực trồng trọt Mentha citrata;
• Quá trình thu hoạch , chiết xuất, bảo quản tinh dầu bạc hà chanh;

2.3 Bảo quản tinh dầu bạc hà chanh

• Bảo quản tinh dầu bạc hà chanh trong lọ thủy tinh có nắp và giữ kín sau khi dùng. Thời hạn sử dụng sản phẩm tốt nhất là khoảng 6 tháng sau mở nắp. Chú ý các khuyến cáo của nhà sản xuất thường đã được in ấn cụ thể trên nhãn sản phẩm.
• Với mục đích kéo dài tuổi thọ của sản phẩm, tinh dầu bạc hà chanh Citrata có thể được đem cất trong ngăn mát tủ lạnh hay đặt tại vị trí thoáng mát…
• Trong quá trình sử dụng, nếu tinh dầu từ Mentha Citrata xuất hiện tình trạng mùi lạ, bị oxy hóa…thì hãy loại bỏ chúng ngay.
• Tránh xa tầm tay trẻ em với mục đích ngăn chặn rủi ro không đáng có.

3. Lợi ích từ tinh dầu bạc hà chanh

3.1 Bạc hà chanh trong y học dân gian

Theo ghi chép, loài bạc hà và bạc hà chanh nói riêng là thảo dược đa năng, đa công dụng. Có thể sử dụng dưới dạng tươi hoặc khô, sau đó tùy theo mục đích mà điều chế thuốc khác nhau như thuốc sắc uống, thuốc xông, bôi ngoài da…Những vấn đề mà dược liệu này có thể hỗ trợ trị liệu như:

• Rối loạn tiêu hóa: khó tiêu, chán ăn, đau bụng, buồn nôn, nôn…;
• Giảm đau: đau đầu, mỏi cơ, đau nhức xương khớp…;
• Sát trùng, rối loạn hô hấp: ho, nghẹt mũi, khó thở, sốt,…;

3.2 Kháng khuẩn

Hoạt tính kháng khuẩn của tinh dầu bạc hà chanh được xác định bằng cách sử dụng thí nghiệm khuếch tán đĩa giấy ghi nhận tín hiệu tích cực. Cụ thể trên những vi khuẩn như:

• Staphylococcus aureus;
• Staphylococcus epidermidis;
• Streptococcus mutans;
• Klebsiella pneumoniae;
• Escherichia coli;
• Salmonella Typhimurium;
• Pseudomonas aeruginosa;

Đây là những cơ sở y học quan trọng, đặt nền móng cho tương lai lợi ích này sẽ được nghiên cứu và phát triển sâu rộng hơn.

3.3 Chống oxy hóa

Không thể phủ nhận rằng, hầu hết những thực vật thuộc chi Mentha nói chung và bạc hà chanh nói riêng là nguồn cung cấp lượng lớn chất chống oxy hóa. Theo đó, chất chống oxy hóa là nhóm hoạt chất có thể ngăn chặn hình thành tác động tiêu cực từ gốc tự do có hại đối với cơ thể con người. Dựa vào đó, mà có thể hạn chế nguy cơ mắc bệnh ung thư, cũng như những bệnh lý mạn tính khác.

Theo nghiên cứu hoạt động chống ung thư và chống oxy hóa của chiết xuất điều chế từ bộ phận trên không của Mentha citrata ghi nhận:

• Sự ức chế ba tế bào ung thư được thử nghiệm gồm ung thư biểu mô gan, cổ tử cung và ruột kết. Bởi các chất dinh dưỡng được thử nghiệm với các mức độ khác nhau.
• Hoạt động chống oxy hóa mạnh mẽ từ Mentha citrata;
• Nguyên nhân được cho là do tinh dầu chứa đựng những hợp chất phenolic, axit béo không bão hòa và các thành phần dễ bay hơi…có giá trị sinh học cao.

Đây cũng là một trong những cơ sở để chiết từ cây Citrata thường được sử dụng làm chất phụ gia tạo hương vị an toàn cho thực phẩm. Đồng thời, bảo vệ thực phẩm chống lại tác của quá trình oxy hóa, hư hỏng.

3.4 Hoạt tính diệt côn trùng

Bên cạnh các đặc tính y học của chúng, tinh dầu bạc hà chanh và các thành phần của chúng cũng được báo cáo về đặc tính kháng khuẩn, kháng nấm và diệt côn trùng. (Theo Bakkali và cộng sự, 2008). Cụ thể hơn:

• Hoạt động diệt côn trùng của cả loài Mentha citrata đã được nghiên cứu rộng rãi để chống lại muỗi. (Theo Ansari và cộng sự, 2000, Yang và Ma, 2005).
• Bên cạnh đó, công dụng xua đuổi vecto gây bệnh khác là ruồi nhà (Musca domestica) của tinh dầu cũng nhận được nhiều sự chú ý. Theo đó, ruồi nhà là trung gian truyền bệnh của hơn 100 bệnh đường ruột ở người và động vật, cũng như ẩn chứa mầm bệnh nhiễm trùng vi khuẩn, giun sán khác nhau.
• Bước đầu xác định hiệu quả kể trên là nhờ thành phần như linalool, linalool acetat,…Ngoài ra, còn có một số monoterpen khác thay đổi tùy theo vị trí địa lý, thực hành hóa chất nông nghiệp và quy trình chiết xuất (Kumar và cộng sự, 2011),

Như vậy, tiềm năng của tinh dầu bạc hà chanh đã được chứng minh như một tác nhân tự nhiên giúp kiểm soát côn trùng phiền phức như ruồi nhà, muỗi…mà bạn có thể cân nhắc lựa chọn. Bên cạnh bạc hà chanh Mentha citrata, bạc hà Mentha piperita cũng có tác dụng tương tự.

3.5 Tinh dầu bạc hà chanh và liệu pháp hương thơm

Hương thơm thư giãn của tinh dầu bạc hà chanh làm cho nó trở thành một ứng cử viên sáng giá trong liệu pháp mùi hương. Những hiệu quả được công nhận từ cây Citrata như:

• Chúng góp mặt trong hỗn hợp khuếch tán tinh dầu nhằm làm dịu tinh thần, hạn chế tình trạng lo âu, trầm cảm, thư giãn tâm trí.
• Ngoài ra, hương thơm của sự hòa quyện tuyệt vời này còn truyền tải nguồn năng lượng tích cực. Chúng mang đến cảm giác lạc quan hơn và yên bình hơn.
• Thực tế có thể dễ dàng ứng dụng liệu pháp này, hằng ngày, thông qua những hoạt động cụ thể. Ví dụ như tập thể dục, yoga, viết nhật ký, thiền định…

3.6 Lợi tiêu hóa

Nhờ hàm lượng tinh dầu dồi dào mà từ xa xưa bạc hà chanh được được sử dụng trong điều trị rối loạn tiêu hóa khác nhau. Chẳng hạn như đau bụng, buồn nôn, ký sinh trùng, nôn, khó tiêu…(Seidemann, 2005). Kinh nghiệm nhân dân thường sử dụng tinh dầu này thông qua việc lan tỏa mùi hương trong không khí hoặc góp mặt trong hỗn hợp dầu massage xoa vùng bụng.

3.7 Tinh dầu bạc hà chanh có lợi hô hấp

Không chỉ cải thiện tình trạng tiêu hóa đã nêu trên, tinh dầu bạc hà chanh còn mang đến những tác động tích cực khác cho hệ hô hấp. Chẳng hạn như:

• Tinh dầu từ Mentha citrata thể hiện các đặc tính chống co thắt, loãng đờm, ức chế phản xạ ho, thông mũi, sát khuẩn…
• Do vậy mà đa số người tiêu dùng tin rằng, chiết xuất từ cây Citrata có lợi việc xây dựng hệ thống miễn dịch và ngăn ngừa vấn đề như sổ mũi, cảm lạnh, cúm, đờm tích tụ…

3.3 Giảm đau

Những cơn đau nhức không chỉ gây khó chịu cho người bệnh mà còn có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh lý mạn tính khác nhau. Ý thức được điều này, từ lâu nhân dân đã biết dùng chiết xuất bạc hà để giảm đau cơ xương, đau đầu, chống viêm…Ngày nay, tinh dầu đã được ứng dụng rộng rãi hơn dưới nhiều hình thức khác nhau như hỗn hợp dầu xoa bóp bấm huyệt ngoài da, dược phẩm, xông hơi trị liệu…

4. Gợi ý một số cách sử dụng tinh dầu bạc hà chanh

Trong thực tế, tinh dầu bạc hà chanh có thể được sử dụng với nhiều cách thức khác nhau. Tuy nhiên, 2 phương thức chủ yếu là thoa tại chỗ và khuếch tán tinh dầu trong không khí. Nhờ vào tính linh hoạt của sản phẩm tinh dầu này nên tinh dầu Citrata (Citrata essential oil) được ưa chuộng trong đời sống và trị liệu các vấn đề sức khỏe khác nhau. Dưới đây là một số gợi ý nhằm sử dụng tinh dầu này:

4.1 Tinh dầu bạc hà chanh dùng qua đường hô hấp

• Lan tỏa vào không khí tinh dầu bạc hà chanh thông qua máy hỗ trợ như máy xông, máy khuếch tán tinh dầu…
• Nhỏ vài giọt tinh dầu bạc hà chanh vào trong bồn tắm, vật dụng gần nơi thư giãn, nghỉ ngơi. Bên cạnh đó, có thể dùng 1 giọt tinh dầu Citrata vào bàn tay rồi xoa tròn, hít thở sâu. Cách này sẽ giúp chúng ta ngay lập tức khôi phục lại tinh thần, ức chế căng thẳng, điều chỉnh tâm trạng,…
• Liệu pháp xông hơi tinh dầu bạc hà chanh có hiệu quả trực tiếp đến nhiều vấn đề sức khỏe. Ví dụ làm loãng đờm, giảm ho, dịu cơn đau đầu, rối loạn hô hấp,…tương tự như thực vật bạc hà khác.
• Cho 1-2 giọt tinh dầu bạc hà chanh vào túi thơm, rồi treo trong phòng khách, phòng ngủ, phòng tắm…Như vậy dù bất cứ nơi nào trong nhà bạn cũng có thể thưởng thức hương thơm tươi mát này.
• Thêm 1-2 giọt tinh dầu Citrata vào nước sạch rồi súc miệng để sát khuẩn và chăm sóc răng miệng. Điều này giúp hơi thở thơm tho và răng chắc khỏe hơn.

4.2 Tinh dầu bạc hà chanh dùng bên ngoài da

• Hỗn hợp dầu massage: Pha loãng từ 1 đến 2 giọt tinh dầu từ Mentha Citrata vào dầu nền. Chẳng hạn như dầu thực vật thường gặp như dầu hạnh nhân, dầu dừa, dầu oliu, dầu jojoba,…để tạo nên hỗn hợp massage phù hợp với nhu cầu trị liệu. Tiếp theo dùng hỗn hợp này trong massage, xoa bóp bấm huyệt nhằm mục đích là hạn chế ma sát khi thao tác. Đồng thời thúc đẩy quá trình giảm đau, thư giãn cơ, tăng tuần hoàn lưu hành.
• Thêm 1 giọt tinh dầu Mentha Citrata vào kem dưỡng da để nuôi dưỡng làn da khỏe mạnh hơn.

5. Lưu ý gì khi sử dụng tinh dầu bạc hà chanh

5.1 Lưu ý chung

Từ xưa đến nay, sản phẩm từ bạc hà chanh nói chung và tinh dầu nói riêng đều được ghi nhận là an toàn khi sử dụng. Tuy nhiên vẫn cần phải chú ý các điều sau:

• Uống tinh dầu bạc hà chanh nguyên chất, đậm đặc bằng miệng trực tiếp không được ủng hộ. Bởi rủi ro về sức khỏe và tác hại đến bộ phận như gan, thận, dạ dày…đã được ghi nhận.
• Không nên sử dụng tinh dầu bạc hà chanh theo cách không được nhà sản xuất khuyến nghị. Như đã trình bày ở trên, hai cách sử dụng đơn giản và an toàn hơn cả là đường hô hấp và thoa bên ngoài da.
• Bên cạnh đó, hãy kiểm tra tinh dầu bạc hà chanh lên vùng da nhỏ trước, và quan sát có phản ứng tiêu cực nào xảy ra hay không. Mặt khác, cũng cần tránh những khu vực nhạy cảm trên cơ thể như vết thương hở, lở loét, mắt, tai trong, niêm mạc …
• Vì tinh dầu bạc hà chanh càng đậm đặc, nồng độ càng cao thì tình trạng kích ứng, phỏng da,…sẽ dễ xảy ra. Vì vậy, đừng thoa lên da tinh dầu Citrata đậm đặc không pha loãng mà chưa am hiểu tường tận.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng sản phẩm được chiết xuất từ bạc hà chanh (Mentha Citrata), nếu đang gặp vấn đề sức khỏe nhạy cảm.

5.2 Đối tượng nào nên thận trọng khi sử dụng tinh dầu bạc hà chanh

Thực tế, không phải bất cứ ai cũng dùng được tinh dầu từ nhóm thực bạc hà, hay bạc hà chanh (Mentha Citrata). Cần lưu ý cẩn thận khi có ý định dùng chiết xuất từ cây Citrata trên những đối tượng sau:

• Trẻ em;
• Phụ nữ có thai;
• Phụ nữ đang cho con bú;
• Đối tượng từng dị ứng với sản phẩm chiết xuất từ thực vật thuộc chi Mentha nói chung và loài Mentha Citrata nói riêng trước đây.
• Ngừng sử dụng loại tinh dầu thảo mộc bạc hà chanh 2 tuần trước phẫu thuật theo lịch trình.

6. Quy cách đóng gói

7. Tổng kết

Như vậy, những chiết xuất từ bạc hà nói chung và tinh dầu bạc hà chanh nói riêng là một trong ứng cử sáng giá cần có trong kho tàng tinh dầu nhà bạn. Quả thực, chúng đã đóng góp tích cực vào sự toàn vẹn của kết nối tâm trí và cơ thể. Đồng thời mang lại quá trình trải nghiệm hương thơm tuyệt vời, cùng lợi ích sức sức khỏe đáng tin cậy. Mời bạn ghé thăm Kobi để khám phá nhiều hơn về thế giới tinh dầu thiên nhiên đa dạng cùng nhiều sản phẩm tự nhiên độc đáo khác nhé.

8. Tại sao chọn Kobi?

Kobi tự hào là nhà nhập khẩu và phân phối các loại tinh dầu thiên nhiên, dầu thực vật chất lượng cao với giá cả cạnh tranh tại Việt Nam từ 2011. Đối tác của chúng tôi là các nhà sản xuất, nhà xuất khẩu cung cấp nguồn thực vật bền vững từ hơn 10 quốc gia, thu mua cây trồng từ nơi chúng phát triển tự nhiên và dồi dào. Mỗi đơn hàng đều đi kèm với GC-MS, COA và SDS để chứng minh dầu của chúng tôi là 100% nguyên chất và tự nhiên. Sự hài lòng của khách hàng là ưu tiên hàng đầu của chúng tôi và chúng tôi luôn sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc của bạn. Hãy liên hệ ngay hôm nay để tìm hiểu cách chúng tôi có thể giúp công việc của bạn phát triển như thế nào nhé!

9. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. Chemical composition and biological activity of Mentha citrata Ehrh., essential oils growing in southern Algeria https://link.springer.com/article/10.1007/s13197-019-04005-z
2. Efficacy of Mentha × piperita and Mentha citrata essential oils against housefly, Musca domestica L. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0926669012001008
3. Bergamot Mint Essential Oil https://www.aromaweb.com/essential-oils/bergamot-mint-oil.asp 
4. Chemical composition and biological activity of Mentha citrata Ehrh., essential oils growing in southern Algeria https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6838280/