Tinh dầu Thì Là

Từ hàng trăm năm, thì là dần trở nên quen thuộc trong ẩm thực của con người. Không chỉ gây ấn tượng bởi hương vị mạnh mẽ, chiết xuất từ thì là còn được biết đến với đặc tính y học cũng như lợi ích cho sức khỏe phong phú. Bài viết sau, mời bạn cùng Kobi khám phá thêm nhiều thông tin về tinh dầu thì là nhé.

1. Tổng quan về thì là

1.1 Thông tin chung

Thì là (Anethum graveolens/ Anethum Tombolens) là thực vật thuộc chi Anethum, họ Hoa tán (Apiaceae). Theo tài liệu, loài có nguồn gốc ở vùng Địa Trung Hải đến Nam và Tây-Nam Á. Ngày nay, quần thể loài đa dạng khắp thế giới như Nga, Hungary, Ai Cập, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ,…Tại Việt Nam, cây xuất hiện rải rác tại nhiều địa phương, chủ yếu ở phía Bắc, còn có tên gọi khác là “thìa là”.

Đặc điểm sinh trưởng:

• Thuộc thực vật thích nghi cao vùng ôn đới ấm và cận nhiệt đới.
• Cây ưa sáng, ưa ẩm mát, với nhiệt độ thích hợp trong khoảng 15-20^o
• Cây có khả năng sinh trưởng, phát triển mạnh mẽ, thường nhân giống bằng hạt.

1.2 Mô tả thực vật

Thì là thuộc nhóm thực vật thân thảo, sống hằng năm, chiều cao trung bình 0,8-1m, có khi cao hơn. Thân mọc thẳng đứng, phân nhánh ít, bề mặt nhẵn, có khía dọc.

Lá mọc so le, cuống dài kèm bẹ lá to, phát triển. Phiến lá xẻ lông chim 3 lần, tạo thành những thùy nhỏ hơn có hình sợi kích thước rộng khoảng 0,5 mm, dài 10-20mm.

Hoa mọc thành cụm, tụ ở ngọn thân và đầu cành thành những tán kép có cuống chung. Chúng chia thành 10-15 nhánh, mỗi tán nhỏ có khoảng 20-40 nhánh con. Sắc hoa màu vàng, có tràng hoa cong gập vào trong, nhị nằm xen kẽ các cánh hoa.

Phần quả có dạng trứng dài, dẹt ở lưng, có thể tách dễ dàng.

2. Đôi nét về tinh dầu thì là

2.1 Đặc tính chung của tinh dầu thì là

Có thể nói, đặc tính y học và giá trị của thì là đóng góp phần lớn bởi tinh dầu. Theo đó, tinh dầu thì là (Dill Essential Oil) được chiết xuất từ phần thân, lá hoặc hạt đã chín của thực vật cùng tên. Hai loại chiết xuất này có thể khác nhau đôi chút về màu sắc, hoạt chất…nhưng tổng quan chúng đều có các lợi ích tương đồng nhau. Bằng phương pháp chưng bằng cất hơi nước thu được dung dịch trong suốt ánh vàng, cùng với hương thơm thảo mộc xen lẫn chút hơi đất, vừa tươi mát vừa ngọt ngào.

Bảo quản:

• Thận trọng chứa tinh dầu thì là trong lọ kín tối màu và luôn đậy chặt sau khi sử dụng.
• Không nên đặt nơi có ánh sáng mặt trời trực tiếp cũng như tránh xa tầm tay trẻ nhỏ.
• Nếu chất trong lọ có mùi lạ, biến chất thì không nên sử dụng tiếp tục.

2.2 Các hoạt chất giá trị của tinh dầu thì là

Những thành phần cơ bản chứa trong dầu thì là như carvone, d-limonene, α-phellandrene, dihydrocarvone, eugenol, β-phellandrene, α-pinene, anethole, dillapiole, myristicin, carveol, arginine, β-caryophyllene, apiole,…cùng nhiều flavonoid, khoáng chất và acid amin khác.

Một số hoạt chất nổi bật như:

• Carvone: chất dễ bay hơi, giúp điều chỉnh các hormone kiểm soát căng thẳng, lo lắng, hỗ trợ giấc ngủ…
• Limonene: được nghiên cứu như một chất chống viêm, kháng khuẩn, chống oxy hóa mạnh mẽ…
• α-pinen: hợp chất tự nhiên mang đến công dụng như sát khuẩn, chống viêm, chống oxy hóa…
• Eugenol: là hợp chất tự nhiên, gây ấn tượng ở loài thực vật như quế, đinh hương…tác dụng khử trùng, kháng nấm, chống viêm, chống oxy hóa,…
• Dillapiole: thành phần chính của tinh dầu lá thì là, cung cấp các đặc tính chống viêm, giảm đau…
• Caryophyllene: hoạt chất có mặt trong nhiều loại tinh dầu thiết yếu, tạo mùi hương đặc trưng.

3. Lợi ích của tinh dầu thì là đối với sức khỏe

3.1 Tinh dầu thì là trong các thời kỳ lịch sử

Từ lâu, các tài liệu cổ xưa đã ghi chép lại những thông tin có ích của thì là như:

• Người La Mã và Hy Lạp cổ đại coi thực vật này tượng trưng cho sức khỏe và giàu sang. Đồng thời, chúng có tính chất thanh tẩy, sẽ bảo vệ họ khỏi những lời nguyền
• Các chiến binh cổ đại thoa chiết xuất hạt và cành thì là để chữa lành vết bỏng nhanh chóng.
• “Ông Tổ của ngành Y” Hippocrates đã sử dụng hạt thì là cho các loại thuốc làm sạch răng miệng.
• Theo Y học Ayurveda (Ấn Độ) xem thì là và chiết xuất của chúng có giàu tiềm năng chữa bệnh.
• Trong Đông y, thảo mộc có vị cay, tính ấm, công dụng ôn ấm tiêu hóa, chữa nôn, kích thích trung tiện…

3.2 Thì là và ẩm thực

Từ thời cổ đại ở Ai Cập và Hy Lạp đã biết phát huy giá trị hương liệu ở thực vật này:

• Thì là và chiết xuất của chúng, bao gồm tinh dầu làm tăng thêm hương vị cho món ăn.
• Ngoài ra, ở một số quốc gia, người ta sử dụng dầu hạt thì là để bảo quản, khử mùi của dưa chuột, dưa chua…Điều này được lý giải là do thực vật chứa một loạt hợp chất kháng khuẩn, chống nấm…

3.3 An thần

Tương tự như các loại tinh dầu thiên nhiên, chiết xuất thì là được nhận xét có tác dụng an thần, làm dịu thần kinh và não bộ. Bên cạnh đó, nhờ nhóm flavonoid và vitamin nhóm B giúp điều tiết hormone và enzyme trong cơ thể. Tuyệt vời hơn, các chuyên gia tại Green Med Info bước đầu công bố nghiên cứu về lợi ích chống trầm cảm của tinh dầu thì là. Với thành phần ấn tượng carvone, hỗ trợ thư giãn thần kinh, giải tỏa lo lắng, tức giận. Đây thực sự là lựa chọn hoàn hảo cho người gặp vấn đề về mất ngủ, rối loạn thần kinh…

3.4 Chống co thắt

Tùy vào vị trí tổn thương mà sự co thắt bất thường ở các cơ quan sẽ tạo nên những biểu hiện khác nhau như hô hấp (ho, khó thở…), tiêu hóa (nấc cụt, đau bụng…), cơ (chuột rút, căng cơ…). May mắn thay, tinh dầu thì là mang lại nhiều tiềm năng xoa dịu sự khó chịu này. Chúng hỗ trợ thư giãn, xoa dịu các cơn co thắt từ đó triệu chứng được cải thiện nhanh chóng.

3.5 Kháng khuẩn

Đặc tính kháng khuẩn của thì là và chiết xuất của chúng đều nhận được sự đồng tình cao từ nhiều nguồn dữ liệu:

• Gần đây, nghiên cứu về dược chất trong tinh dầu thì là chứa α-pinen, cineole và limonene. Đây đều là những hợp chất được chứng minh có hiệu quả chống lại những mầm bệnh tiềm ẩn, truyền qua thực phẩm chẳng hạn như Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Escherichia coli…Ngoài ra, thí nghiệm trên một số vi sinh vật gây hại khác như khuẩn Aspergillus niger và nấm men Saccharomyces cerevisiae và Candida albicans…cũng thu được kết quả khả quan.
• Dầu này cũng hoạt động như một chất khử trùng, chống oxy hóa và làm thơm miệng. Với cách thức là ức chế vi khuẩn và chống lại gốc tự do ảnh hưởng đến nướu và răng.
• Bên cạnh đó, một số công nhận về chất lượng chống vi khuẩn của chiết xuất này còn được thể hiện trong các vết thương nhiễm trùng nhanh chóng được phục hồi.

3.6 Phương thuốc quý đối với đường hô hấp

Tinh dầu thì là mang lại nhiều giá trị, bảo vệ bạn trước sự tấn công của các yếu tố nguy cơ gây nên tổn thương hô hấp như cảm lạnh, ho, cúm, sốt, đau họng…Nhờ đặc tính chống viêm và kháng dị ứng của nhóm chất monoterpenes cũng như flavonoid hỗ trợ làm sạch hệ thống hô hấp, cải thiện triệu chứng viêm.

3.7 Phục hồi hệ vận động

Tinh dầu thì là bổ trợ tuyệt vời cho đối tượng gặp vấn đề tổn thương ở hệ vận động. Đặc biệt nếu người sử dụng biết kết hợp với massage, xoa bóp đúng cách. Bởi lẽ chiết xuất cung cấp nguồn hợp chất làm dịu và ngăn ngừa những cơn chuột rút, căng cơ. Bên cạnh đó, chúng còn được biết đến như loại thảo mộc chống viêm, giảm các cơn đau liên quan đến viêm khớp, gout…

3.8 Nguồn cung cấp chất chống oxy hóa và phòng tránh bệnh tật

Đặc tính chống oxy hóa và đẩy lùi nguy cơ mắc bệnh của dầu thì là được chứng minh qua nhiều kết quả nghiên cứu:

• Việc tiêu thụ và sử dụng thực phẩm, chiết xuất giàu chất chống oxy hóa có thể giúp giảm viêm mãn tính và ngăn ngừa một số bệnh lý như tim mạch, Alzheimer, viêm khớp, ung thư, mỡ máu…
• Terpenoid, flavonoid…những hợp chất thực vật được tìm thấy trong tinh dầu được đề cập nhiều với tiềm năng bảo vệ cơ thể chống lại bệnh gan, thận, não, tim…

3.9 Lợi tiêu hóa

Tính bổ trợ hệ tiêu hóa của thì là dường như bắt nguồn từ tinh dầu của chúng.

• Nhờ những thành phần đặc biệt như β-phellandrene, α-pinen…điều hòa khí trong ruột, cũng như hỗ trợ hoạt động của nhu động ruột.
• Tạo sự cân bằng tiết dịch vị, dịch mật và cung cấp năng lượng cho các tuyến nước bọt tiêu hóa thức ăn thuận lợi hơn.
• Khả năng kháng khuẩn, chống co thắt, bảo vệ hệ đường ruột trước tác nhân viêm nhiễm…
• Tất cả những điều này sẽ hạn chế tình trạng táo bón, đầy hơi, nấc cụt, rối loạn tiêu hóa…

3.10 “Chiến binh” chống lại côn trùng

Dầu thì là được nhận xét là “chiến binh” mạnh mẽ bảo vệ cơ thể trước côn trùng, sâu bọ. Người ta ứng dụng điều này rộng rãi trong các loại thuốc trừ sâu, chất bảo quản thực phẩm…Vì vậy, nếu bạn bị làm phiền bởi những loài sâu bọ, côn trùng…thì tinh dầu này là sự lựa chọn nên cân nhắc thông qua việc sử dụng máy khuếch tán, xông hơi để giữ không gian sống trong lành hơn.

3.11 Tiềm năng trong việc ngăn chặn mức lipid cao

Gần đây, nghiên cứu về hạt thì là đã chứng minh tác dụng chống tăng lipid máu cũng như hạ nồng độ cholesterol trong máu. Nhìn chung, khả năng này được lý giải là do các chất chống oxy hóa trong chiết xuất này mang lại điều tích cực cho sức khỏe tim mạch tổng thể. Thế nhưng vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn ở người để đánh giá hiệu quả của thì là đối với mức cholesterol và chất béo.

3.12 Tín hiệu mới trong điều trị ung thư của tinh dầu thì là

Hiện nay, báo cáo về vấn đề hỗ trợ điều trị ung thư của thì là còn khá hạn chế và mới mẻ. Tuy nhiên, bước đầu, các nhà khoa học đã khám phá ra những hợp chất thực vật đầy hứa hẹn. Theo đó, monoterpenes, đặc biệt là limonene có khả năng kích hoạt sự bài tiết enzyme hỗ trợ ngăn chặn sự hình thành tế bào ung thư. Bên cạnh đó, nó cũng là một thành phần trung hòa của những chất gây ung thư như benzopyrene có trong khói thuốc lá, khói bếp nướng than và khói do lò đốt rác thải ra.

4. Cách sử dụng tinh dầu thì là hiệu quả

Kết hợp xoa bóp với tinh dầu pha loãng cùng nước hoặc dầu nền (jojoba, dầu dừa…) tại các vị trí:

• Vùng trán đến thái dương để giảm đau đầu, thư giãn.
• Vị trí cơ, xương khớp bị đau nhức, căng cơ, chuột rút.
• Vùng bụng nhẹ nhàng để cải thiện triệu chứng tiêu hóa.

Xông hơi: cho khoảng 2-3 giọt tinh dầu vào dụng cụ tạo hơi nước truyền thống hoặc máy xông hơi. Với cách này, hơi nước sẽ phát huy tác dụng làm sạch, sát khuẩn đường hô hấp.

Chăm sóc răng miệng bằng cách thêm 1 giọt dầu thì là vào cốc nước ấm và súc miệng.

Khuếch tán tinh dầu khắp không gian sống nhằm thanh lọc không khí và xua đuổi côn trùng. Để tiện lợi bạn hãy dùng đèn xông hoặc máy khuếch tán tinh dầu.

Xịt tinh dầu đã được pha loãng vào các vật dụng tiếp xúc thường xuyên để lưu giữ hương thơm và thư giãn như gối, túi vải, quần áo,…

5. Điều cần lưu ý khi sử dụng tinh dầu thì là

• Tinh dầu thì là khá quen thuộc và an toàn đối với hầu hết mọi người. Ngoại trừ vài trường hợp dị ứng với hoạt chất có trong thảo dược và chiết xuất của chúng.
• Phụ nữ mang thai, đang cho con bú nên tránh sử dụng tinh dầu thì là.
• Không được uống cũng như tiếp xúc tinh dầu ở vị trí nhạy cảm như niêm mạc, mũi trong, mắt…
• Luôn luôn sử dụng tinh dầu bên ngoài ở dạng pha loãng và thử trước trên vùng da nhỏ. Bởi tinh dầu nguyên chất sẽ có nồng độ đậm đặc và có thể gây ra tác dụng phụ nếu sử dụng trực tiếp trên da.
• Không nên lạm dụng tinh dầu thì là quá nhiều. Chú ý, nếu có các dấu hiệu dị ứng như choáng, nôn ói, nổi mề đay, phát ban, mụn,…khi sử dụng tinh dầu thì hãy ngừng ngay lập tức.
• Sử dụng tinh dầu thì là không thể thay thế cho phương pháp hay thuốc điều trị nào.

6. Tổng kết

Quả thực, thì là và chiết xuất của chúng không chỉ là hương liệu ẩm thực độc đáo mà còn mang đến vô vàng lợi ích và đặc tính bất ngờ cho sức khỏe. Hi vọng các tiềm năng của tinh dầu thì là sẽ được khám phá, phát triển rộng mở thêm cũng như ứng dụng phổ biến hơn trong tương lai gần. Mời bạn cùng Kobi sẵn sàng khám phá kho tàng tinh dầu thiên nhiên phong phú và tuyệt vời nhé.

Tài liệu tham khảo

1. Dill Seed Essential Oil https://www.aromaweb.com/essential-oils/dill-oil.asp
2. Health benefits of Dill Seed Oil https://www.healthbenefitstimes.com/health-benefits-of-dill-seed-oil/
3. 11 Health Benefits Of Dill https://www.organicfacts.net/health-benefits/seed-and-nut/dill.html
4. All You Need to Know About Dill https://www.healthline.com/nutrition/dill#benefits
5. Đỗ Huy Bích và cộng sự. Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội.