Từ xa xưa, Địa Liền đã là loại dược liệu cổ truyền giá trị, bởi những lợi ích về sức khỏe mà chúng mang lại. Tuyệt vời hơn, với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, chiết xuất từ thảo dược này còn được yêu thích và ưa chuộng, vì đã mang đến những trải nghiệm hương thơm thư giãn, thoải mái, đầy ấn tượng…Nếu bạn vẫn còn đang băn khoăn về sản phẩm tinh dầu Địa Liền (Kaempferia Galanga Essential Oil), hãy cùng Kobi khám phá nhiều điều bổ ích qua bài viết sau đây nhé.

1. Đôi nét về thảo mộc Địa Liền

1.1 Thông tin chung

• Theo ghi chép Địa Liền (tên khoa học Kaempferia galanga L.), là loài thực vật thuộc họ Gừng (Zingiberaceae).
• Ngoài ra, dược liệu này còn có tên gọi khác là củ Thiền liền, sơn nại, tam nại, sa khương hay tên tiếng anh thường gọi là kencur…
• Cho đến nay, có hơn 70 loài được biết đến thuộc chi ‘Kaempferia’, tuy nhiên, K. galanga là một trong những loại gia vị làm thuốc phổ biến nhất được công nhận vì các đặc tính chức năng sinh học tuyệt vời của nó.

Ngày nay, loài này xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới đặc biệt là châu Á như Việt Nam, Ấn Độ, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Lào, Philipine, Trung Quốc…Ở Việt Nam, loài Địa Liền lá hẹp mọc tự nhiên dưới các rừng thưa, rừng rụng lá hoặc nửa rụng lá ở Đắc Lắc, Đồng Nai và ngoại ô TP Hồ Chí Minh. Ngoài ra, cây còn được tìm thấy ở Tây Nguyên, đồng bằng sông Hồng, Hà Giang, Yên Bái, Thanh Hóa…

1.2 Đặc điểm sinh trưởng

• Kaempferia galanga được xếp vào nhóm cây ưa sáng, ưa ẩm và có khả năng chịu hạn.
• Hàng năm, cây mọc lá non vào tháng 4 đến tháng 5, sinh trưởng nhanh trong mùa hè và sau đó ra hoa.
• Địa liền được đánh giá là có khả năng phân nhánh khỏe. Cụ thể từ 01 củ non ban đầu lúc mới trồng sau một năm chúng sẽ phát triển thành 01 khóm thân rễ lớn, chắc.
• Là loài cây quen thuộc, thường được trồng ở nhiều nơi để làm thuốc, với khả năng tái sinh mạnh mẽ bằng thân rễ.
• Cây sinh trưởng được trên nhiều loại đất, nhưng phải tơi xốp, cao ráo, thoát nước, đủ ánh sáng…

1.3 Mô tả thực vật Địa Liền

Kaempferia galanga là loài thực vật thân thảo sống lâu năm. Cây có thân rễ gồm nhiều củ nhỏ, hình trứng móc nối tiếp nhau và có nhiều vân ngang. Lá gồm 2 đến 3 cái hình trứng, xòe rộng sát mặt đất, đầu tù rồi thuôn nhọn, gốc thuôn hẹp thành 1 cuốn ngắn. Phiến lá có mép lá nguyên, kèm mặt trên nhẵn bóng, mặt dưới hơi có lông mịn. Hai mặt lá có nhiều chấm hình vòng, kích thước dài 8-10cm và rộng 6-7cm.

Cụm hoa địa liền không cuống, nằm ẩn trong bẹ lá, lá bắc hình mũi mác nhọn. Cụm hoa xếp thành hình bánh xe, màu trắng có đốm tím ở giữa. Đài hoa có 3 răng dài, hẹp và nhọn; tràng có ống dài, mang 3 thùy. Nhị hoa không có chỉ nhị, bao phấn có 2 ô song song. Toàn cây nhất là thân rễ gây ấn tượng bởi vị cay và mùi thơm từ tinh dầu Địa Liền.

1.4 Bộ phận dùng làm thuốc

Bộ phận dùng làm thuốc từ cây Kaempferia galanga là thân rễ (hay còn gọi là củ). Vào khoảng tháng 12 hoặc tháng giêng,  cây bắt đầu tàn lụi, lúc này có thể thu hoạch củ. Củ địa liền đào về, rửa sạch thái nhỏ. Sau đó, đem sản phẩm sấy một đêm rồi phơi khô.

Theo ghi chép, thân rễ khô chứa 2,4-3,9% tinh dầu Địa Liền. Ngoài ra còn các thành phần hóa học khác như acid p-methoxycinamic, ethyl cinamat, p-methoxy ethyl cinamat, borneol, cineol, n-pentadecan, kaempferol…

Dựa vào kinh nghiệm sử dụng dược liệu trong nhân dân, tại Việt Nam, chiết xuất từ thảo dược này đã được tiến hành nghiên cứu với những tác dụng như:

• Tác dụng giảm đau
• Tác dụng chống viêm
• Tác dụng hạ sốt
• Theo Y học cổ truyền: Địa Liền có vị cay, tính ấm, vào các kinh Tỳ, Tâm, Vị. Tác dụng ôn trung, tán hàn, trừ thấp, tiêu thực…Chủ trị rối loạn:
  • Rối loạn tiêu hóa: chữa tiêu chảy, ăn uống khó tiêu, đau dạ dày, nôn mửa…
  • Rối loạn hô hấp: cảm cúm, nghẹt mũi, ho, hen suyễn
  • Bệnh ngoài da
  • Ổn định huyết áp

Bên cạnh dùng là vị thuốc, đây còn là gia vị được ưa chuộng sử dụng để cải thiện các đặc tính cảm quan và hương vị, đã được chứng minh qua lịch sử lâu dài.

2. Tinh dầu Địa Liền là gì?

2.1 Thông tin chung về tinh dầu Địa Liền

Thực tế cho thấy rằng, chiết xuất thực vật, đặc biệt là tinh dầu luôn là sản phẩm được đánh giá cao và ưa thích ứng dụng. Chúng được thực hiện thông qua các kỹ thuật khác nhau, chẳng hạn như:

• Chưng cất bằng nước;
• Khuếch tán bằng nước
• Dùng dung môi chiết xuất
• …

Tinh dầu Địa Liền được chiết xuất từ phương pháp phổ biến là chưng cất bằng hơi nước từ bộ phận thân rễ (củ) của thực vật Kaempferia galanga. Sau quá trình này thu nhận được sản phẩm có đặc tính cơ bản như:

• Dung dịch tinh dầu Kaempferia galanga màu vàng nhạt, kết cấu lỏng;
• Mô tả: hương thơm ấm áp, dễ chịu, xen lẫn sự ngọt cay sảng khoái gần giống như mùi gừng.
• Độ tỏa hương của tinh dầu Địa Liền tốt và lưu hương bền lâu.

2.2 Thành phần hóa học của tinh dầu Địa Liền

Tinh dầu (EO) là một nhóm hợp chất quan trọng với các hoạt tính dược lý đa dạng, bao gồm các hoạt tính chống oxy hóa, kháng khuẩn và chống viêm. Chúng được chiết xuất từ nguyên liệu thực vật và có thành phần chủ yếu là monoterpen và sesquiterpen. Cụ thể với tinh dầu từ Kaempferia Galanga, báo cáo đã ghi nhận các thành phần chính gồm:

• Hai mươi tám thành phần đã được tìm thấy, chiếm 95,18% tổng tỷ lệ tinh dầu.
• Trong đó, Phenylpropanoids (53,60%) là nhóm chiếm ưu thế, tiếp theo là hydrocarbon (33,18%), monoterpenoids (4,07%) và sesquiterpenoids (2,20%).
• Rõ ràng hơn, các hợp chất hóa học phong phú nhất được xác định là trans ethyl p-methoxycinnamate (32,01%), n-pentadecane (29,14%) và trans ethyl cinnamate (19,50%), cùng chiếm 80,65% tổng tỷ lệ.
• Ngoài ra, một số chất khác cũng được ghi nhận chi tiết như:
  • Eucalyptol, p-Mentha-1,5-dien-8-ol, Borneol, p-Cymen-8-ol, Eucarvone, Benzaldehyde, 4-methoxy-3-Caren-5-one, 3-Carene-2,5-dione, Anisaldehyde dimethyl acetal…
  • Cyperene, Tetradecane, trans ethyl cinnamate, n-Pentadecane, γ-cadinene, Germacrene B, Humulene 6,7-epoxide, Ethyl 4-methoxycinnamate, 6,9-Heptadecadiene,
  • 8-Heptadecene, Heptadecane, trans ethyl p-methoxycinnamate, n-Pentadecanol, Dibutyl phthalate,…

Tuy nhiên, một vài yếu tố sẽ gây ra sự thay đổi thành phần hóa học trong tinh dầu Địa liền, bao gồm

• Khí hậu và thời tiết
• Đặc điểm môi trường
• Phương pháp canh tác
• Phương thức thu hoạch
• Cách thức bảo quản
• …

2.3 Bảo quản tinh dầu Địa liền

Bảo quản tinh dầu Kencur đúng cách sẽ kéo dài chất lượng và thời hạn dùng sản phẩm.

• Cẩn trọng chứa tinh dầu Địa liền trong vật chứa tối màu. Bên cạnh đó, phải chú ý đậy nắp kín để duy trì độ tươi và thời hạn sử dụng tối đa.
• Tinh dầu Kencur nên để ở vị trí cách xa tầm tay trẻ nhỏ và không nên để ánh sáng mặt trời trực tiếp chiếu vào sản phẩm.
• Trong quá trình sử dụng, nếu tinh dầu từ Kaempferia Galanga bị biến chất thì không nên tiếp xúc nữa

3. Một số lợi ích nổi bật của tinh dầu Địa Liền

3.1 Theo Y học cổ truyền

Chiết xuất từ Địa Liền là thành phần quen thuộc trong các sản phẩm đông y điều trị chứng đau nhức xương khớp, căng cơ, bong gân, khó tiêu, ho, phục hồi vết thương…Điều này hoàn toàn phù hợp với các nghiên cứu dược lý về lợi ích của thảo dược với hoạt tính kháng khuẩn, chống oxy hóa, giảm đau, giãn mạch, chống viêm…

3.2 Tinh dầu Địa Liền trong liệu pháp an thần

Từ truyền thống xa xưa, hương thơm từ thân rễ Kaempferia Galanga được ứng dụng trong những triệu chứng rối loạn giấc ngủ, nhức đầu, kiệt quệ về tinh thần, cảm xúc tiêu cực…Thực sự mùi hương này được đánh giá cao để dịu sự lo lắng, cải thiện giấc ngủ, cung cấp nguồn năng lượng tích cực dồi dào…

3.3 Lợi hô hấp, thanh lọc không khí và xua đuổi côn trùng

Tương tự một số loại tinh dầu khác, chiết xuất từ Địa Liền cũng có thể đóng góp trong việc xua đuổi một số loài côn trùng khó chịu. Đặc biệt là loài muỗi, loài vật trung gian gây bệnh sốt xuất huyết, sốt rét…Bên cạnh đó, với mùi hương cay ấm, mạnh mẽ đặc trưng, sản phẩm còn là sự lựa chọn tuyệt vời để đánh tan mùi ẩm mốc và thanh lọc không khí trong lành hơn cho không gian sống của bạn.

Hơn nữa, sản phẩm này còn khá hữu ích khi giúp cải thiện triệu chứng khó chịu về đường hô hấp khi được khuếch tán trong không khí. Điều này được lý giải là nhờ các thành phần kháng viêm sát khuẩn, chống oxy hóa mạnh mẽ…mà đẩy lùi triệu chứng cảm lạnh, nghẹt mũi, tăng tiết chất nhầy…

3.4 Tinh dầu Địa Liền và khả năng chống oxy hóa

Hầu hết những nghiên cứu đều khẳng định rằng, stress oxy hóa có liên quan chặt chẽ đến sự hình thành và phát triển của nhiều bệnh lý khác nhau. May mắn, tinh dầu là sản phẩm tự nhiên đầy hứa hẹn, cho thấy hoạt động chống oxy hóa mạnh. Cụ thể, chúng giúp thu dọn gốc tự do, từ đó có thể ngăn ngừa nhiều loại tổn thương khác nhau đối với cơ thể do yếu tố này gây nên.

Kaempferia galanga L. là dược liệu quan trọng chứa nhiều thành phần tinh dầu giá trị cao. Tuy nhiên, hoạt động chống oxy hóa cũng như tính ứng dụng trong ngành dược phẩm, thực phẩm, mỹ phẩm…của tinh dầu Địa Liền vẫn cần được nghiên cứu sâu và chi tiết hơn. Bước đầu, báo cáo đã đánh giá tích cực khả năng chống oxy hóa của sản phẩm nhờ các hoạt chất sinh học như monoterpenoid, sesquiterpenoid, phenylpropanoid, hydrocarbon…

3.5 Tinh dầu Địa Liền trong lĩnh vực thực phẩm

Ngày nay, việc ứng dụng các chất hóa học thực vật có hoạt tính sinh học của Kaempferia đã được báo cáo trong lĩnh vực thực phẩm dược phẩm, nông nghiệp, sức khỏe…Bên cạnh là gia vị, chất phụ gia với hương thơm ấn tượng, thành phần này còn có đóng góp hiệu quả trong quá trình bảo quản thực phẩm như bánh, kẹo, thức uống, socola…

Một nghiên cứu về sự kết hợp của tinh dầu Địa Liền với socola đen ghi nhận, chúng khiến mùi hương của thực phẩm này trở nên hấp dẫn hơn. Đồng thời vẫn không ảnh hưởng đáng kể đến các thuộc tính khác như màu sắc, độ bóng, kết cấu…

3.6 Tín hiệu khả quan về hoạt động kháng khuẩn và giảm chất béo

Tinh dầu của Kaempferia galanga đã được báo cáo có khả năng kháng khuẩn bởi nhà nghiên cứu Tewtrakul và cộng sự (2005). Hơn nữa, tinh dầu còn được chứng minh là hiệu quả đối với các mầm bệnh thực phẩm khác nhau. Ví dụ như ngũ cốc, trái cây, rau quả…hạn chế bị hư hỏng theo thời gian. Tuy nhiên, vẫn cần thêm thời gian để ý tưởng này được thực nghiệm và vận dụng rộng rãi trong đời sống.

Ngoài ra, Ethyl-p-methoxycinnamate, một trong thành phần chính của tinh dầu Địa Liền cho thấy tác dụng giảm béo trên động vật chuột. Thí nghiệm ghi nhận sau khi hít sản phẩm này, chuột sẽ giảm tổng lượng cholesterol và chất béo trung tính so với nhóm đối chứng. Nguyên nhân là bởi ethyl-p-methoxycinnamate có thể liên quan đến hoạt động kích thích dây thần kinh giao cảm, dẫn đến thúc đẩy thủy phân chất béo trung tính.

3.7 Tinh dầu Địa liền hỗ trợ giảm đau

Từ truyền thống y học cổ truyền, tinh dầu Địa Liền đã được nhân dân tin tưởng với mục đích trị liệu giảm đau, hạn chế căng cơ, cải thiện bong gân, thấp khớp…Để tận dụng tối đa khả năng hỗ trợ cơ xương khớp của sản phẩm, Kobi khuyến khích kết hợp chúng cùng thao tác massage, xoa bóp bấm huyệt…nhằm giúp hoạt chất có lợi thấm sâu vào mô cơ nhanh chóng hơn.

4. Gợi ý một số cách sử dụng tinh dầu Địa Liền

Trong thực tế, giá trị sử dụng của tinh dầu Địa Liền khá đa dạng như điều chế nước hoa, thành phần trong mỹ phẩm, điều hương trong thực phẩm…Dựa vào nhu cầu khác nhau mà ta linh hoạt sử dụng tinh dầu từ thân rễ Kaempferia Galanga. Dưới đây là vài gợi ý từ Kobi:

• Khuếch tán: Đây là cách thức dễ dàng và nhanh chóng để hình thành không gian tràn ngập hương thơm. Đặc biệt để gia tăng hiệu quả trị liệu ở những khu vực rộng lớn hãy cân nhắc dùng đèn xông hoặc máy khuếch tán. Cho khoảng 3-5 giọt tinh dầu Kaempferia Galanga vào thiết bị/ dụng cụ sẵn có rồi làm theo hướng dẫn sử dụng. Quá trình thưởng thức sản phẩm này sẽ khiến bạn ngạc nhiên bởi vừa mang lại lợi ích sức khỏe vừa khử mùi, xua đuổi côn trùng….
• Dùng tinh dầu Địa Liền tại chỗ, chăm sóc cơ thể:
  • Pha trộn tinh dầu với dung dịch gồm dầu nền (như jojoba, dừa, hạnh nhân, argan…);
  • Sau đó, áp dụng thao tác massage, xoa bóp bấm huyệt trực tiếp lên vùng cơ xương khó chịu.
• Nhỏ vài giọt tinh dầu Địa Liền (khoảng 3-10 giọt) rồi hòa tan với nước tắm, nước ngâm chân…phục vụ mục đích thư giãn, kích thích tuần hoàn máu lưu thông, làm dịu da…
• Nhỏ/xịt vài giọt tinh dầu Kaempferia Galanga vào dụng cụ quanh nhà nhằm lưu mùi hương độc đáo này. Ví dụ ở các vật gần gũi như bàn ghế, gối, túi vải, quần áo, khăn…
• Lan tỏa tinh dầu Địa Liền từ nến thơm nếu bạn yêu thích mùi hương này.

5. Lưu ý gì khi sử dụng tinh dầu Địa Liền

5.1 Lưu ý chung

Ở hầu hết các phương thức sử dụng, khuyến khích nên pha loãng tinh dầu từ thực vật Kaempferia Galanga với dầu vận chuyển. Bởi nếu dùng dưới dạng đậm đặc, nguyên chất, nguy cơ gây kích ứng và mẫn cảm có thể xảy ra ở một số đối tượng. Ví dụ như:

• Dầu hạt nho
• Dầu dừa,
• Dầu hạnh nhân
• Dầu jojoba

Tuyệt đối không được uống trực tiếp tinh dầu Địa Liền nguyên chất vì tiềm ẩn nhiều rủi ro có hại.

Ngoài ra, nếu các vấn đề hay phản ứng bất thường xảy ra, hãy ngừng tiếp xúc ngay lập tức. Chẳng hạn như:

• Phát ban, mề đay, mụn nhọt…
• Choáng, chóng mặt, nhức đầu
• Nôn ói, buồn nôn
• …

Chiết xuất từ Địa Liền không phù hợp tiếp xúc tại khu vực nhạy cảm của cơ thể như niêm mạc, mũi trong, mắt, vết thương hở…

5.2 Đối tượng nào không nên sử dụng tinh dầu Địa Liền

Các trường hợp sau cần nhận được sự tư vấn và hướng dẫn thích hợp từ nhân viên y tế khi sử dụng tinh dầu từ Kaempferia Galanga:

• Phụ nữ đang mai thai;
• Phụ nữ cho con bú;
• Trẻ em: cho đến nay, chưa có nhiều báo cáo khoa học về việc sử dụng tinh dầu Địa Liền trên đối tượng này. Do vậy, để tránh rủi ro không đáng có xảy ra, hạn chế để trẻ nhỏ tiếp xúc với chúng.
• Trường hợp đang mắc bệnh lý cấp tính nguy hiểm;
• Ung thư hoặc bất kỳ vấn đề y tế khó khăn nào;
• Tiền sử từng bị kích ứng, dị ứng với bất kỳ thành phần chứa trong chiết xuất của Kaempferia Galanga

6. Quy cách đóng gói

7. Tổng kết

Cho đến hiện tại, có thể nói rằng, tinh dầu Địa Liền mang đến đa dạng sự hứa hẹn về mặt lợi ích khi phát triển chúng trong ngành dược phẩm, thực phẩm, mỹ phẩm…Chúng thực sự là sản phẩm đa năng vừa mang đến trải nghiệm hương thơm tuyệt vời, vừa hữu ích cho các vấn đề rối loạn sức khỏe khác nhau. Đừng quên ghé thăm Kobi để khám phá thêm bộ sưu tập tinh dầu thiên nhiên, dầu nền, dầu massage thú vị khác nhé.

8. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. Địa liền-Kaempferia galanga, Zingiberaceae https://mplant.ump.edu.vn/index.php/dia-lien-kaempferia-galanga-zingiberaceae/
2. Cây địa liền https://bvnguyentriphuong.com.vn/duoc-lieu/cay-dia-lien
3. Chemical composition of the Kaempferia galanga L. essential oil and its in vitro and in vivo antioxidant activities https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36819689/
4. Nanoemulsification of Kaempferia galanga essential oil: Characterizations and molecular interactions explaining fungal growth suppression https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1359511322002483 
5. Effects of Kaempferia galanga L. essential oil incorporation on sensory and physical properties of dark chocolate bar https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/633/1/012036/pdf
6. Effect of sniffing of kencur (Kaemferia galangal) essential oils in rats https://www.researchgate.net/publication/284256031_Effect_of_sniffing_of_kencur_Kaemferia_galangal_essential_oils_in_rats
7. Đỗ Huy Bích và cộng sự (2006). Phần 1, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt nam tập 1, NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội.