Bạc hà mèo (catnip) là loài cây quen thuộc với những người yêu thích loài mèo. Bạc hà mèo có vẻ ngoài gần giống cây bạc hà thường (peppermint). Tuy nhiên, cây có đặc điểm khác biệt cùng với thành phần hóa học đặc trưng riêng có. Tinh dầu bạc hà mèo được chiết xuất từ cây bạc hà mèo. Cùng Kobi tìm hiểu một số thông tin về tinh dầu bạc hà mèo trong bài viết dưới đây.

1. Mô tả cây bạc hà mèo

Cây bạc hà mèo có tên khoa học là Nepeta cataria. Bạc hà mèo thường được gọi là catnip, catwort và catmint. Bạc hà mèo là một loài thuộc chi Nepeta, trong họ Hoa môi Lamiaceae. Cây này có nguồn gốc ở nam – đông Âu, Trung Đông, Trung Á và các vùng của Trung Quốc. Nó được du nhập và trồng rộng rãi ở Bắc Âu, New Zealand và Bắc Mỹ. Tên thông thường Catmint cũng có thể được gọi chung cho chi Nepeta.

Cây bạc hà mèo là một loại cây thân thảo, sống hàng năm. Cây này có chiều cao từ 50 – 100 cm. Cây thường nở hoa từ cuối mùa xuân đến mùa thu. Về ngoại hình, bạc hà mèo rất giống một thành viên điển hình của họ thực vật là bạc hà (peppermint). Bạc hà mèo có tán lá màu xanh nâu với thân vuông đặc trưng của họ thực vật Lamiaceae. Các lá bạc hà mèo có hình dạng từ hình tam giác đến hình elip, phiến lá có răng cưa lớn. Hoa của bạc hà mèo nhỏ, kép, có mùi thơm. Hoa có màu hồng, trắng hoặc màu tím nhạt.

Tên bạc hà mèo (catnip và catmint) có nguồn gốc từ sức hút mãnh liệt đối với khoảng 2/3 số loài mèo trên thế giới dành cho nó. Ngoài công dụng với mèo, cây bạc hà mèo là một thành phần trong một số loại trà thảo mộc và được đánh giá cao với sức khỏe con người.

2. Đặc điểm sinh trưởng của cây bạc hà mèo

Cây bạc hà mèo thường được trồng làm cảnh trong vườn. Nó cũng được trồng để thu hút mèo và bướm, nhưng cũng là cây có thể xua đuổi một số loại côn trùng, bao gồm cả rệp và bọ bí.

Cây bạc hà mèo chịu hạn tốt và các loài ăn cỏ như hươu nai thì không ăn nó. Cây phát triển mạnh mẽ khi được trồng ở nơi có ánh sáng mặt trời đầy đủ, đất thoát nước tốt.

3. Cách thu hoạch cây bạc hà mèo

Giống như những cây trong họ hoa môi có mùi thơm, cây bạc hà mèo cũng được thu hái toàn bộ cây khi lúc còn sáng sớm, chưa có nhiều ánh nắng. Vì nắng gắt sẽ làm suy giảm lượng tinh dầu của cây.

Khi phơi sấy, người ta cũng chọn sấy nhiệt độ thấp, hoặc phơi trong bóng râm để bảo toàn tinh dầu. Khi chế biến cũng không đun nóng bạc hà mèo quá lâu, thông thường chỉ trong khoảng 3 – 5 phút. Vì vậy, cây phù hợp để làm các loại trà thảo mộc.

4. Tinh dầu bạc hà mèo là gì?

Toàn bộ cây sau khi thu hái được đưa đến nhà máy để chưng cất tinh dầu. Phương pháp chủ yếu vẫn là chưng cất hơi nước. Ở mỗi giai đoạn sinh trưởng khác nhau thì cây cho sản lượng tinh dầu khác nhau. Sản lượng cao nhất là khi cây ra hoa hoàn toàn.

5. Thành phần hóa học của tinh dầu bạc hà mèo

Thành phần hóa học trong tinh dầu bạc hà mèo vô cùng phong phú. Số lượng cao nhất của các thành phần như α – pinen (4,6%), β – pinen (1,64%), thymol và nepetalactone (31,2%) được phát hiện ở giai đoạn ra hoa hoàn toàn. Nepetalactone là thành phần đặc trưng riêng biệt của tinh dầu bạc hà mèo. Các nepetalactone bao gồm 4a-α, 7-α, 7a-β -nepetalactone (55 – 58%) và 4a-α, 7-β, 7a-α -nepetalactone (30 – 31,2%).

6. Những công dụng của tinh dầu bạc hà mèo

6.1. Kháng vi nấm gây bệnh ở người

Vi nấm là một trong những loại nấm gây bệnh phổ biến nhất ở người. Nấm gây nhiễm trùng toàn thân, xâm lấn vào nhiều cơ quan nội tạng. Do cấu tạo có vỏ bao dày nên vi nấm luôn khiến thế giới phải tìm kiếm nhiều loại thuốc điều trị khác nhau.

Bạc hà mèo là một loại dược liệu quan trọng thuộc họ Lamiaceae. Các thành phần hóa học chính trong tinh dầu thể hiện hoạt tính chống lại 11 loại vi khuẩn, 12 loại nấm và một loại nấm men. Trong đó có những loại vi khuẩn vi nấm “cứng đầu” như Candida albicans, …

6.2. Kháng vi khuẩn ở miệng

Các tác nhân gây bệnh ở miệng thường tích tụ trên răng và niêm mạc khoang miệng. Nhưng chúng lại được cấu tạo từ hệ vi khuẩn thường trú ở miệng. Khoảng 25 loài liên cầu khuẩn sống trong khoang miệng. Một số loại liên cầu khuẩn có thể vô hại với con người nhưng cũng có loài như Streptococcus mutans và S. sobrinus gây nên sâu răng.

Tinh dầu bạc hà mèo đã được chứng minh có hoạt tính ức chế sự phát triển, sản xuất enzyme và bám dính của một số vi khuẩn. Tương tự như báo cáo trước, sự tăng trưởng của các chủng liên cầu khuẩn được nghiên cứu bị tinh dầu ức chế với nồng độ 1 đến 4 μL / mL.

Bên cạnh đó, nhu cầu giảm sử dụng hóa chất bảo quản trong các sản phẩm vệ sinh răng miệng là rất lớn. Ngoài ra, vị và mùi của tinh dầu bạc hà mèo là một lợi thế bổ sung trong các sản phẩm chăm sóc răng miệng. Vì vậy, Tinh dầu catnip với các đặc tính kháng khuẩn tích cực có thể được coi là một ứng cử viên để sử dụng trong nước súc miệng kháng khuẩn.

6.3. Chống oxy hóa

Gốc tự do là những phân tử có thể làm tổn hại tế bào cơ thể. Khi con người tiếp xúc với ô nhiễm, khói bụi, khói thuốc lá và ánh nắng mặt trời đều có thể hình thành quá mức các gốc tự do. Từ đó, có thể dẫn đến các bệnh lý mạn tính như là lão hóa sớm, bệnh tim mạch, viêm và một số bệnh ung thư. Chất chống oxy hóa giúp tế bào trong cơ thể chống lại tổn thương tế bào do các gốc tự do gây ra.

Trong tinh dầu bạc hà mèo chứa các hợp chất chống oxy hóa. Các thử nghiệm thu dọn gốc tự do như thu dọn sắt tự do, DPPH, ABTS đều chứng minh tinh dầu bạc hà mèo là chất chống oxy hóa mạnh. Đây là những chất chống oxy hóa có tác động tốt đến sức khỏe con người.

6.4. Giảm tổn thương gan

Tổn thương gan do thuốc đã trở thành một chủ đề chính trong lĩnh vực gan mật và tiêu hóa. Quá liều thuốc là nguyên nhân hàng đầu của suy gan cấp do thuốc. Ngộ độc thuốc thường gặp nhất là thuốc acetaminophen (tên của paracetamol, panadol, …). Vì đây là thuốc thường được sử dụng, giảm đau hạ sốt không cần bác sĩ kê đơn.

Khi quá liều thuốc, stress oxy hóa được coi là sự kiện chính gây ra tổn thương tế bà gan. Quá liều thuốc làm cho hệ thống giải độc của gan bị suy yếu, các men chuyển hóa bị cạn kiệt. Từ đó, tế bào gan trở nên ốm yếu.

Trong nghiên cứu người ta đã phát hiện ra rằng tinh dầu từ cây bạc hà mèo có khả năng bảo vệ gan đối với tổn thương gan do thuốc acetaminophen gây ra. Tinh dầu có khả năng hoạt động với gan như sau:

• Có chức năng chống oxy hóa và loại bỏ các gốc oxy tự do.
• Ngăn ngừa tổn thương DNA, điều hòa hoạt động trao đổi chất của tế bào, điều chỉnh biểu hiện gen và truyền tín hiệu.
• Ức chế sản xuất các chất trung gian gây viêm trong cơ thể.

Kết quả nhận thấy tinh dầu bạc hà mèo có khả năng trên, hiệu quả tương đương với N – Acetylcysteine. Đây là một thuốc giải độc cho ngộ độc acetaminophen đã được FDA phê duyệt.

6.5. Giảm căng thẳng, đau đầu

• Lá bạc hà mèo từ lâu đã được sử dụng làm trà thảo mộc với hiệu quả làm dịu hệ thần kinh, dễ vào giấc ngủ. Tinh dầu bạc hà mèo cũng có khả năng tương tự như vậy. Tinh dầu là chất thư giãn cơ thể và an thần tuyệt vời. Tinh dầu catnip giúp cơ thể chống lại các vấn đề liên quan đến căng thẳng, lo lắng, thay đổi tâm trạng, mất ngủ, …
• Một thành phần hóa học quan trọng của tinh dầu bạc hà mèo là thymol. Thymol có khả năng giảm đau vượt trội. Nhờ đặc tính này, loại tinh dầu đặc biệt này có thể được sử dụng trong việc kiểm soát cơn đau đầu.
• Ngoài ra, tinh dầu catnip hoạt động như một loại thuốc bổ cho hệ thần kinh. Nó sẽ giúp ngăn ngừa nhiều vấn đề về thần kinh liên quan đến lão hóa. Như là run tay hoặc thậm chí cả chân tay, chóng mặt, bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, chậm chạp cùng với phản xạ không đủ. Về cơ bản, tinh dầu có khả năng chống oxy hóa, dọn gốc tự do, ổn định tế bào thần kinh.

6.6. Điều trị Cúm và Cảm lạnh

Giống như những loại tinh dầu chiết xuất từ cây họ Hoa môi như bạc hà, hương nhu, kinh giới, tía tô, … tinh dầu bạc hà mèo cũng có thể giúp bạn giảm các triệu chứng của cảm lạnh. Như là nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, ớn lạnh, … Ngoài ra,tinh dầu catnip nổi tiếng vì đặc tính chống lại vi khuẩn. Do đó, loại tinh dầu này có thể được sử dụng để chống lại với các bệnh như cúm và cảm lạnh thông thường.

6.7. Đuổi muỗi và côn trùng

6.7.1. Khả năng của tinh dầu

Gần đây, tinh dầu bạc hà mèo đã được báo cáo là một chất chống muỗi và côn trùng hiệu quả.

• Tinh dầu có thể chống lại một số loài muỗi Aedes, Anopheles gambiae s.s. và muỗi nhà phương Nam, Culex quinquefasciatus. Hiệu quả chống muỗi có thể cả tại chỗ và không gian lớn.
• Tinh dầu bạc hà mèo catnip (với liều lượng 20 mg) có thể đuổi được 96% đối với ruồi chuồng trại Stomoxys calcitrans (L.). Loài ruồi chuồng trại cắn và hút máu vật nuôi như chó, trâu, bò, …
• Tinh dầu tác động lên 79% đối với ruồi nhà, Musca domestica, loài này mang rất nhiều mầm bệnh gây hại cho con người. Phát hiện này cho thấy rằng tinh dầu là chất xua đuổi có thể được sử dụng trong việc quản lý loài ruồi bẩn.
• Ngoài ra, tinh dầu catnip còn được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phê duyệt để diệt một số con trùng khác. Như là ve tai nâu Rhipicephalus appendiculatus mang kí sinh trùng gây bệnh ở châ Phi; ve gia cầm đỏ (hay mạt gà) Dermanyssus gallinae gây bệnh cho loài gia cầm.

Khả năng này của tinh dầu bạc hà mèo chủ yếu dựa vào các nepetalactone. Nepetalactone là thành phần đặc trưng riêng biệt của tinh dầu catnip.

6.7.2. Tính an toàn của tinh dầu

Các thử nghiệm độc tính cấp qua đường miệng, da, hít, kích ứng da ban đầu và kích ứng mắt đã được thực hiện. Thử nghiệm trên thỏ cho thấy tinh dầu catnip là một chất gây kích ứng trên da mức độ nhẹ. Đồng thời, tinh dầu catnip được xếp vào loại không gây kích ứng cho mắt.

So với các chất chống muỗi khác được Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ phê duyệt (như DEET, picaridin và p- menthane -3,8 -diol), tinh dầu bạc hà mèo có thể được coi là một chất chống muỗi tương đối an toàn, có thể gây kích ứng da nhẹ. Các đánh giá nghiên cứu đã cung cấp hồ sơ an toàn sử dụng tinh dầu catnip là chất từ tự nhiên chống côn trùng cắn trong môi trường đô thị.

7. Cách sử dụng tinh dầu bạc hà mèo

7.1. Làm dầu xoa bóp ngoài da

• Bạn có thể tạo hỗn hợp tinh dầu – dầu nền để xoa bóp giúp nhanh chóng thư giãn, dễ dàng thực hiện tại nhà. Bạn hãy thêm từ 2 đến 6 giọt tinh dầu bạc hà mèo trộn với hai thìa cà phê dầu nền ưa thích. Bạn có thể tham khảo thêm cách chọn dầu nền của Kobi.
• Xoa hỗn hợp tinh dầu catnip pha loãng lên các vùng của cơ thể và tận hưởng mùi thơm. Nó có thể giúp làn da chống lão hóa, giảm cảm cúm, giảm đau đầu, …
• Hỗn hợp tinh dầu bạc hà mèo bạn cũng có thể thêm vào sữa tắm, kem tẩy tế bào chết, … Cách này có thể giúp bạn giải cảm cúm vào những ngày mùa đông, thời tiết chuyển mùa, …

7.2. Xông tinh dầu, nến thơm

• Bạn có thể sử dụng tinh dầu bạc hà mèo trong nhà để đuổi côn trùng, khử mùi hôi và giảm căng thẳng stress.
• Bạn có thể cho một vài giọt tinh dầu bạc hà mèo vào máy khuếch tán cùng với lượng nước nhất định. Như vậy, máy khuếch tán giúp cho tinh dầu này được lan tỏa khắp không gian phòng.
• Bạn cũng có thể tìm mua hoặc tự làm nến thơm có mùi tinh dầu bạc hà mèo tại nhà. Mùi thơm của bạc hà mèo cũng sẽ lan tỏa dưới tác dụng nhiệt của nến đốt. Tuy nhiên, bạn cần cẩn trọng khi sử dụng nến nếu trong gia đình có trẻ nhỏ hoặc vật nuôi.

7.3. Khử trùng

• Lợi ích kháng nấm, kháng khuẩn của tinh dầu bạc hà mèo làm cho nó trở thành hợp chất tự nhiên tuyệt vời cho việc dọn dẹp nhà cửa. Thêm một vài giọt tinh dầu vào chất tẩy rửa, nước lau nhà để tăng hiệu quả làm sạch, đuổi côn trùng và không gây độc hại cho các bề mặt trong nhà.
• Bạn cũng có thể thêm 1 – 2 giọt tinh dầu bạc hà mèo vào cốc nước ấm để súc miệng sau khi đánh răng. Điều này giúp cho răng chắc khỏe và hơi thở thơm tho.

7.4. Các sản phẩm thương mại

Tinh dầu bạc hà mèo còn là thành phần không thể thiếu trong nhiều sản phẩm thương mại hiện nay. Bạn có thể tìm thấy thành phần Catnip essential oil trong một số sản phẩm. Như là nước súc miệng, kem đánh răng, kem bôi – thuốc xịt đuổi muỗi côn trùng, … Trong tương lai, các sản phẩm liên quan đến bảo vệ gan từ bạc hà mèo chắc chắn được phát triển.

8. Lưu ý khi sử dụng tinh dầu bạc hà mèo

8.1. Tính an toàn

Tinh dầu chiết xuất từ cây bạc hà mèo khá an toàn. Tuy nhiên, bạn cần nhớ những điểm lưu ý dưới đây đề sử dụng an toàn:

• Kích ứng da. Giống như nhiều loại tinh dầu khác, khi thoa tinh dầu bạc hà mèo lên da có một số người da bị đỏ và kích ứng. Cho dù ngay cả khi bạn không bị dị ứng với cây bạc hà mèo. Vì vậy, hãy bôi thử một ít tinh dầu catnip đã pha loãng lên một vùng da nhỏ, đợi trong vài giờ rồi mới thoa lên vùng da rộng hơn.
• Người dị ứng với bạc hà mèo và các cây khác trong họ như bạc hà, kinh giới, … thì không nên sử dụng tinh dầu này để giảm nguy cơ có thể xảy ra phản ứng dị ứng.
• Không được uống tinh dầu bất kì bao gồm cả tinh dầu bạc hà mèo. Vì uống tinh dầu có thể khiến bạn ngộ độc, buồn nôn, ói mửa, …
• Tránh ngửi trực tiếp tinh dầu trong chai lọ chứa, vì tinh dầu bạc hà mèo đậm đặc có thể gây kích ứng đường hô hấp.
• Phụ nữ có thai, cho con bú, trẻ nhỏ, người đang có các bệnh mạn tính về tim, gan, thận, … khi sử dụng tinh dầu bạc hà mèo cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.

8.2. Bảo quản tinh dầu bạc hà mèo

• Bạn nên đọc kĩ hướng dẫn sử dụng, thời hạn dùng sau khi mở nắp đã được in trên bao bì của nhà sản xuất tinh dầu bạc hà mèo.
• Bạn nên bảo quản tinh dầu trong chai lọ thủy tinh tối màu, bảo quản ở nơi thoáng mát. Tinh dầu nên tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ cao.
• Bạn nên để tinh dầu bạc hà mèo tránh xa tầm tay của trẻ em và vật nuôi.
• Trong quá trình sử dụng, nếu tinh dầu có màu khác lạ, mùi bất thường thì tốt nhất, bạn không nên sử dụng nữa.

9. Quy cách đóng gói

10. Kết luận

Trên đây là bài viết về tinh dầu bạc hà mèo của Kobi. Kobi hiện đang kinh doanh các sản phẩm về tinh dầu thiên nhiên, dầu nền và các nguyên liệu sản xuất dược, mỹ phẩm. Bạn đọc quan tâm, có nhu cầu sử dụng tinh dầu bạc hà mèo thì đừng ngần ngại liên hệ với Kobi để được tư vấn cụ thể. Những bài viết khác, bạn đọc có thể tìm hiểu bằng cách truy cập vào trang web của chúng tôi.

11. Tại sao chọn Kobi?

Kobi tự hào là nhà nhập khẩu và phân phối các loại tinh dầu thiên nhiên, dầu thực vật chất lượng cao với giá cả cạnh tranh tại Việt Nam từ 2011. Đối tác của chúng tôi là các nhà sản xuất, nhà xuất khẩu cung cấp nguồn thực vật bền vững từ hơn 10 quốc gia, thu mua cây trồng từ nơi chúng phát triển tự nhiên và dồi dào. Mỗi đơn hàng đều đi kèm với GC-MS, COA và SDS để chứng minh dầu của chúng tôi là 100% nguyên chất và tự nhiên. Sự hài lòng của khách hàng là ưu tiên hàng đầu của chúng tôi và chúng tôi luôn sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc của bạn. Hãy liên hệ ngay hôm nay để tìm hiểu cách chúng tôi có thể giúp công việc của bạn phát triển như thế nào nhé!

12. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6684950/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19469289/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3875507/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19712151/https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21056438/