Tinh dầu Nhuỵ Hoa Nghệ Tây

Khi nghe đến cái tên nhụy hoa nghệ tây có lẽ không ai trong chúng ta xa lạ với loại dược liệu được ví như “vàng đỏ” này. Tinh dầu nhụy hoa nghệ tây được chiết xuất từ nhụy hoa nghệ tây khô từ lâu đã được ứng dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp mỹ phẩm và thực phẩm. Tuy nhiên có thể bạn vẫn chưa biết về những công dụng tuyệt vời của loại tinh dầu đặc biệt này. Hãy cùng Kobi tìm hiểu về tinh dầu nhụy hoa nghệ tây qua bài viết dưới đây nhé.

1. Nguồn gốc của tinh dầu nhụy hoa nghệ tây

Tinh dầu hoa nghệ tây là loại tinh dầu đặc biệt được chiết xuất từ cây nghệ tây (còn gọi là saffron), có tên khoa học là Crocus sativus L., thuộc chi Crocus, họ Lay ơn (hay còn gọi là họ Diên vĩ) với danh pháp là Iridaceae.

Nghệ tây là một loại thảo mộc không có thân sống lâu nằm được trồng rộng rãi ở Iran và một số nước khác như Ấn Độ và Hy Lạp. Saffron thương mại bao gồm nhụy hoa màu đỏ khô kèm màu vàng. Tài liệu tham khảo sớm nhất ghi nhận về việc trồng trọt saffron có từ khoảng 2300 năm trước Công nguyên. Theo đó, Sargon, người sáng lập ra đế chế Aceadian, được sinh ra tại một ngôi làng ở vùng Euphrate có tên là Azupirano – với tên gọi mang hàm ý là “thành phố saffron”. Sự xác định chắc chắn về nghệ tây có niên đại từ khoảng 1700 – 1600 năm trước Công nguyên, dưới dạng một bức tranh bích họa trong cung điện Minos tại Knossos, đảo Crete (Hy Lạp).

Tiền thân hoang dã của cây nghệ tây đã được thuần hóa là Crocus cartwrightianus. Các chuyên gia tin rằng nghệ tây lần đầu tiên được đề cập trong một tài liệu tham khảo về thực vật học tên là Assyrian vào thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, được biên soạn dưới thời vua Ashurbanipal. Kể từ đó, tài liệu về công dụng của nghệ tây đã ngày càng được mở rộng trong suốt 4000 năm trong điều trị khoảng 90 bệnh đã được ghi nhận.

Nghệ tây được đặt tên khoa học chính thức là Crocus sativus bởi Linnaeus vào năm 1762. Ngày nay, nghệ tây được trồng chủ yếu ở Iran, Tây Ban Nha, Ấn Độ, Hy Lạp, Morocco, Ý, Thổ Nhĩ Kỳ, Pháp, Israel, Pakistan, Ai Cập, các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất, Trung Quốc và Nhật Bản. Trong đó, Iran là quốc gia xuất khẩu nhụy hoa nghệ tây có chất lượng tốt nhất, với gần 80% sản lượng thế giới là đến từ Iran.

Nghệ tây thường ra hoa vào mùa thu (từ tháng 9 – tháng 11), hoa lưỡng tính (có cả cơ quan đực và cái) và được thụ phấn bởi ong và bướm. Cây ưa thất thịt nhẹ (cát pha) và đất mùn, thoát nước tốt, cũng có thể phát triển ở đất nghèo dinh dưỡng.  Hoa có 3 nhụy, là những đầu xa của lá noãn. Cùng với vòi nhụy, phần cuống nối các đầu nhụy với phần còn lại của cây thường được phơi khô và dùng trong nấu nướng như một loại gia vị và chất tạo màu.

Nghệ tây chỉ nở hoa một lần trong năm và phải được thu hái trong thời gian rất ngắn. Nó được hái trong 3 – 4 tuần vào tháng 10 – 11. Quá trình nảy mầm từ hạt có thể mất từ 1 – 6 tháng ở nhiệt độ 18^oC, và phải mất 3 năm mới ra hoa từ hạt. Nghệ tây có vị đắng đặc trưng và mùi thơm giống mùi cỏ khô hay iodoform, do picrocrocin và safranal tạo ra. Giá trị của nhụy hoa nghệ tây được xác định bởi sự tồn tại của 3 chất chuyển hóa thứ cấp chính: crocin, picrocrocin và safranal. Cần phải thu hoạch khoảng 60.000 bông hoa bằng tay mới thu được 1 kg nhụy hoa nghệ tây (khoảng 80 kg hoa mới thu được 1kg nhụy hoa khô). Mỗi bông hoa thường chỉ có 3 nhụy cần phải tách thủ công, sau đó sấy khô.

Nhụy hoa nghệ tây thương mại là nhụy hoa khô màu đỏ với vòi nhụy màu vàng đính kèm, kích thước từ 2 – 3.2 cm. Nhụy hoa nghệ tây còn được gọi là “vàng đỏ” vì giá thành của nó khá cao, từ 40 – 50 đô la Mỹ cho mỗi gam nhụy hoa.

2. Đặc điểm và thành phần hóa học của tinh dầu nhụy hoa nghệ tây

Tinh dầu hoa nghệ tây được chiết xuất từ nhụy hoa nghệ tây, hàm lượng tinh dầu có trong nhụy hoa khô là 0.4 – 1.3%, chiếm từ 1 – 13% trọng lượng khô. Tinh dầu nhụy hoa nghệ tây thường có màu vàng nhạt, vị hơi đắng. Người ta đã ghi nhận có ít nhất 50 thành phần hóa học có trong tinh dầu nhụy hoa nghệ tây. Trong đó picrocrocin và safranal là hoạt chất chính chiếm phần lớn thành phần của tinh dầu với tỉ lệ từ 30.72% – 40.31% tùy vào phương pháp chiết xuất. Một số thành phần khác bao gồm Linalool 5.36%; trans-β-lonol 8.68%; 6,10,14-Trimethylpentadecan-2-one 3.16%…

3. Tác dụng của tinh dầu nhụy hoa nghệ tây

3.1 Chống oxy hóa

Người ta đã chứng minh rằng safranal có khả năng phân cắt các gốc oxy hóa tự do, do đó có khả năng chống oxy hóa mạnh.

3.2 Hiệu quả trong bảo vệ làn da khỏe mạnh

Một nghiên cứu tiến hành đánh giá hiệu quả dưỡng ẩm và chống nắng của sản phẩm chứa nhụy hoa nghệ tây ở nồng độ 2, 4 và 8% so với lotion chứa homosalate 8% (là một thành phần thường được sử dụng rất nhiều trong các sản phẩm chống nắng), sử dụng phương pháp phân tích quang phổ khối. Độ ẩm của da cũng được đánh giá tại các thời điểm khác nhau. Kết quả cho thấy chế phẩm chứa saffron 4% có chỉ số SPF (là chỉ số chống nắng) tương đương với homosalate 8%, nhưng chế phẩm chứa saffron 8% có chỉ số SPF cao hơn đáng kể so với homosalate 8%. Hiệu quả giữ ẩm của 2 chế phẩm không có sự khác biệt. Người ta cũng đã chứng minh rằng saffron có thể hấp thụ các tia UVA và UVB gây hại cho da, giảm lão hóa, với hoạt chất chính mang lại tác dụng này là safranal, giúp mở ra tiềm năng sử dụng saffron như là một chất chống nắng tự nhiên thậm chí ở cả nồng độ thấp hơn homosalate.

Ngoài ra, tinh dầu nhụy hoa nghệ tây còn cho thấy hiệu quả làm lành vết thương nhanh chóng, thúc đẩy tái sinh tế bào mới. Không những thế, một nghiên cứu khác cho thấy crocin có trong tinh dầu nhụy hoa nghệ tây còn có thể làm sáng da do khả năng làm giảm sắc tố melanin thông qua việc ức chế enzym tyrosinase – là enzym chịu trách nhiệm sản xuất melanin.

3.3 Hiệu quả trên chức năng sinh lý

Một nghiên cứu được tiến hành trên 20 bệnh nhân rối loạn cương dương, được sử dụng viên saffron (mỗi viên chứa 200mg saffron sấy khô) trong thời gian 10 ngày, kết quả cho thấy có sự cải thiện đáng kể có ý nghĩa thống kê về khả năng cương dương, duy trì khả năng cương cứng của dương vật. Tác giả cũng đều xuất cơ chế này có thể là do khả năng chống oxy hóa và cắt các gốc tự do của crocin và safranal, có liên quan đến tác dụng bảo vệ khỏi thiếu máu cục bộ. Một nghiên cứu khác trên động vật cho thấy safranal hoạt động như một chất ức chế tái hấp thu serotonin, làm chậm phóng tinh và cực khoái.

Một nghiên cứu lâm sàng khác trên nam giới vô sinh nguyên phát cho thấy rằng việc bổ sung saffron 50mg 3 lần/tuần trong 3 tháng có thể cải thiện khả năng di động và hình thái học của tinh trùng có ý nghĩa thống kê.

3.4 Tác động trên đường hô hấp

Người ta đã chứng minh rằng safranal có hiệu quả làm giãn cơ trơn đường hô hấp, làm giảm co thắt, giảm ho, giảm khó thở thông qua cơ chế đối kháng thụ thể histamine H1 ở hệ hô hấp.

3.5 Hiệu quả làm giảm huyết áp

Các nghiên cứu trên động vật cho thấy rằng safranal ở mọi liều thử nghiệm đều có khả năng làm giảm đáng kể huyết áp động mạch trung bình ở mô hình chuột bị tăng huyết áp. Người ta đã đề cập đến cơ chế bao gồm khả năng giãn cơ trơn mạch máu của safranal thông qua tương tác với phức hợp thụ thể GABA, do đó làm giảm huyết áp do làm giảm cung lượng tim và kháng lực mạch máu ngoại biên, điều này độc lập với chức năng của tế bào nội mô mạch máu.

3.6 Bảo vệ tim mạch

Safranal, một hoạt chất chính có trong tinh dầu nhụy hoa nghệ tây, có tác dụng bảo vệ tế bào cơ tim khỏi thiếu máu cục bộ. Các nghiên cứu trên mô hình động vật cho thấy safranal có khả năng giảm hoạt tính của các enzym như creatinin kinase, lactate dehydrogenase, malondialdehyde, tăng hoạt tính của chất chống oxy hóa superoxide dismutase, giảm nồng độ calci nội bào và giảm sản xuất các stress oxy hóa. Ngoài ra còn có thể cải thiện các thay đổi trong tái cấu trúc cơ tim. Cơ chế khác đã được ghi nhận bao gồm giảm hình thành mảng xơ vữa động mạch, ngăn ngừa suy giảm chức năng tế bào nội mô mạch máu, tăng cường tổng hợp nitric oxide (NO).

3.7 Hiệu quả chống lo âu, chống trầm cảm và an thần

Rất nhiều các nghiên cứu đã chứng minh rằng tinh dầu hoa nghệ tây có khả năng điều hòa cảm xúc, an thần, giảm lo âu, chống stress thông qua tác dụng giãn cơ và điều hòa các hóa chất trung gian dẫn truyền thần kinh như serotonin, noradrenaline, dopamin…

3.8 Bảo vệ mắt

Một nghiên cứu cho thấy bổ sung safranal có thể bảo vệ tính toàn vẹn của sợi thần kinh thị giác và hình thái võng mạc trên mô hình chuột gây tổn thương võng mạc do ánh sáng. Người ta đã đề xuất các cơ chế trong điều trị các bệnh võng mạc có liên quan đến sự ngăn chặn tổn thương xoy hóa và ức chế chết tế bào theo chương trình (apoptosis) gây ra bởi stress oxy hóa của safranal.

Trong một thử nghiệm lâm sàng trên những bệnh nhân có thoái hóa điểm vàng do lão hóa, việc bổ sung saffron đã cho thấy sự cải thiện làm chậm diễn tiến bệnh khi soi đáy mắt.

3.9 Bảo vệ chức năng hệ thống thần kinh

Người ta đã chứng minh được rằng saffron có thể ức chế sự tích tụ các mảng beta amyloid, là yếu tố quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của bệnh sa sút trí tuệ (Alzheimer). Đồng thời các thử nghiệm dược lý cho thấy safranal và crocetin có hiệu quả ức chế acetylcholinesterase, tương tự với cơ chế của các thuốc tân dược trong điều trị sa sút trí tuệ, chẳng hạn như denepezil.

4. Cách sử dụng của tinh dầu nhụy hoa nghệ tây

Bạn có thể sử dụng làm mặt nạ đắp tại nhà với một công thức cực kỳ đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả như sau: dùng 2 giọt tinh dầu nhụy hoa nghệ tây hòa với 1 thìa cà phê mật ong nguyên chất, trộn đều, sau đó thoa đều lên mặt và giữ yên trong 10 phút. Sau đó rửa mặt lại bằng nước sạch và lau khô. Cách này giúp se khít lỗ chân lông, giúp da mịn màng hơn.

Một công thức khác giúp bạn giảm bớt triệu chứng bỏng rát do cháy nắng, làm dịu da tức thì như sau: bạn sử dụng 5 giọt tinh dầu nhụy hoa nghệ tây, 2 thìa cà phê gel lô hội (aloe vera) và 2 thìa nước hoa hồng. Trộn đều để các nguyên liệu hòa lẫn với nhau sau đó thoa lên vùng da bị ảnh hưởng.

Bạn cũng có thể tự làm dầu nhụy hoa nghệ tây với nhiều công dụng như sau: sử dụng 100 ml dầu hạnh nhân và 15 giọt tinh dầu nhụy hoa nghệ tây cho vào một lọ thủy tinh sẫm màu, có nắp đậy kín. Sau đó trộn đều hỗn hợp trên và thế là bạn đã có một hỗn hợp dầu nhụy hoa nghệ tây sẵn sàng sử dụng. Nếu không có sẵn tinh dầu, bạn có thể thay thế bằng 10 – 15 sợi nhụy hoa cho vào bình chứa 100 ml dầu hạnh nhân, để yên ở nơi thoáng mát trong vòng 7 ngày là có thể sử dụng. Bạn có thể sử dụng dầu nhụy hoa nghệ tây thoa lên tóc và da đầu giúp ngăn ngừa rụng tóc, giúp tóc luôn bóng mượt chắc khỏe. Bạn cũng có thể sử dụng ở dạng toner giúp ngăn ngừa lão hóa, làm sáng da, dưỡng ẩm giúp da luôn khỏe mạnh.

Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng tinh dầu nhụy hoa nghệ tây như liệu pháp mùi hương (aromatherapy) để giảm các triệu chứng lo âu, trầm cảm, xua tan căng thẳng, giúp mang lại cảm giác thư giãn, bình tĩnh. Hãy dùng từ 3 – 4 giọt tinh dầu nhụy hoa nghệ tây nhỏ vào máy khuếch tán hoặc đèn xông tinh dầu trong phòng có diện tích khoảng 20 – 25 mét vuông và xông trong thời gian khoảng 15 phút.

5. Tính an toàn của tinh dầu nhụy hoa nghệ tây và những lưu ý khi sử dụng

Một nghiên cứu tiến hành thử nghiệm tính an toàn của viên saffron 200mg và 400mg uống trên người tình nguyện khỏe mạnh, kết quả cho thấy viên uống ở liều 400mg có sự giảm đáng kể huyết áp tâm thu, giảm nhẹ các chỉ số về hồng cầu trong công thức máu, không làm thay đổi các chỉ số đông cầm máu. Tuy nhiên, những thay đổi quan sát được về mặt lâm sàng là không đáng kể. Trong một thử nghiệm lâm sàng khác tiến hành đánh giá tính an toàn của viên uống chứa crocin hàm lượng 20mg ở những người tình nguyện khỏe mạnh trong 30 ngày. Kết quả cho thấy crocin an toàn với sức khỏe con người, không ghi nhận tác dụng phụ nào nguy hiểm.

Hiện nghiên cứu về tính an toàn của tinh dầu nhụy hoa nghệ tây vẫn còn hạn chế. Tuy nhiên, một số trường hợp hiếm xảy ra các tác dụng phụ đã được báo cáo chẳng hạn như giảm bạch cầu, gây phản ứng dị ứng, viêm kết mạc, đỏ da, mày đay, viêm da tiếp xúc… Do đó, mặc dù khá an toàn nhưng khuyến cáo bạn nên thực hiện test áp da trước để kiểm tra xem cơ thể bạn có nhạy cảm với sản phẩm có chứa tinh dầu nhụy hoa nghệ tây hay không để tránh các tác dụng phụ có thể xảy ra. Đồng thời nên pha loãng tinh dầu trong dầu nền trước khi thoa lên da cũng là một cách để tránh da bị kích ứng.

Phụ nữ có thai không khuyến cáo sử dụng tinh dầu nhụy hoa nghệ tây vì một nghiên cứu cho thấy saffron có thể thúc đẩy co thắt cơ trơn tử cung làm tăng nguy cơ sẩy thai.

Một số tài liệu ghi nhận có thể sử dụng từ 1 – 2 giọt tinh dầu nhụy hoa nghệ tây hòa với nước để uống mỗi ngày hoặc dùng trong thực phẩm. Tuy nhiên, bạn cần phải chắc chắn rằng nguồn gốc tinh dầu bạn mua là từ nhà sản xuất đáng tin cậy vì có thể có lẫn tạp chất trong tinh dầu hoặc mua phải hàng giả. Do đó, nếu bạn muốn uống tốt nhất nên mua saffron dạng sợi nhụy hoa khô nhé.

6. Các chứng chỉ/chứng nhận

• GC/MS Test.
• Food Safety and Standards Authority of India
• GMP
• Halal
• ISO 9001: 2015

Tài liệu tham khảo

1. Broadhead, G. K., Chang, A., Grigg, J., & McCluskey, P. (2016). Efficacy and Safety of Saffron Supplementation: Current Clinical Findings. Critical reviews in food science and nutrition, 56(16), 2767–2776. https://doi.org/10.1080/10408398.2013.879467.
2. Srivastava, R., Ahmed, H., Dixit, R. K., Dharamveer, & Saraf, S. A. (2010). Crocus sativus L.: A comprehensive review. Pharmacognosy reviews, 4(8), 200–208. https://doi.org/10.4103/0973-7847.70919.
3. Pandita, D. (2021). Saffron (Crocus sativus L.): phytochemistry, therapeutic significance and omics-based biology. Medicinal and Aromatic Plants, 325–396. doi:10.1016/b978-0-12-819590-1.00014-8.
4. Abu-Izneid, T., Rauf, A., Khalil, A. A., Olatunde, A., Khalid, A., Alhumaydhi, F. A., … Rengasamy, K. R. R. (2020). Nutritional and health beneficial properties of saffron (Crocus sativus L): a comprehensive review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 1–24. doi:10.1080/10408398.2020.1857682.
5. Xue, Y., Jin, W., Xue, Y., Zhang, Y., Wang, H., Zhang, Y., Guan, S., Chu, X., & Zhang, J. (2020). Safranal, an active constituent of saffron, ameliorates myocardial ischemia via reduction of oxidative stress and regulation of Ca2+ homeostasis. Journal of pharmacological sciences, 143(3), 156–164. https://doi.org/10.1016/j.jphs.2020.03.005.
6. Ahmed, N., Anwar, S., Al-Sokari, S. S., Ansari, S. Y., & Wagih, M. E. (2016). Saffron Crocus (Crocus sativus) Oils. Essential Oils in Food Preservation, Flavor and Safety, 705–713. doi:10.1016/b978-0-12-416641-7.00080-8.