Tinh dầu Lá Mùi Tàu

Lá ngò tây, hay ngò tàu là loại lá gia vị thơm thân thuộc trong mọi gia đình người Việt Nam. Không những dùng trong ẩm thực ăn uống mà lá ngò tây còn có nhiều tác dụng trong y khoa, đặc biệt là tinh dầu. Bài viết dưới đây của Kobi sẽ giúp bạn tìm hiểu thêm một số thông tin về tinh dầu lá ngò tây.

1. Mô tả lá ngò tây

Lá ngò tây hay còn được dân gian gọi là rau mùi cần, ngò tàu, mùi tàu. Cây có tên khoa học là Eryngium foetidum L. thuộc họ hoa tán Apiaceae.

Lá ngò tây là loài cây thân cỏ mọc hàng năm, có thân nhẵn đơn độc. Cây chia cành ở đầu ngọn, có thể cao 15 cm đến nửa mét. Lá ở gốc mọc thành hình hoa thị, mỏng, có hình mác thuôn dài, mép có răng cưa, hơi có gai. Lá trên thân cao có nhiều răng cưa hơn, gai sắc hơn, chia thành 3 đến 7 thùy. Cụm hoa đầu hình bầu dục hay hình trụ, tổng cộng bao gồm 5 – 7 lá bắc có hình mác hẹp, mỗi bên có 1 – 2 răng nhọn, trên đầu có một gai nhọn. Quả hình cầu hơi dẹt, đường kính 2mm

Cây mọc hoang nhiều nơi ở nước ta, được người dân trong trong vườn làm rau ăn. Thường hái lá tươi về dùng, một số nơi hái về phơi trong bóng mát để dùng dần.

Ngò tây có nguồn gốc từ Trung và Mỹ Latinh. Sau đó xuất hiện ở các khu vực nhiệt đới, Bắc và Trung Mỹ, Nam Á, các đảo Thái Bình Dương, Châu Âu và Nam Phi.

2. Tinh dầu lá ngò tây là gì?

Hương vị và mùi thơm đặc biệt của lá ngò tây là do một thành phần hóa học có chủ yếu trong tinh dầu của lá. Lá sau khi thu hái về được sơ chế và chưng cất thu được tinh dầu có màu vàng nhẹ.

3. Thành phần hóa học của tinh dầu lá ngò tây

Trong rất nhiều báo cáo ghi nhận (E) – 2 – dodecen – 1 – al là thành phần hóa học chính trong tinh dầu lá ngò tây ở Malaysia, Bangladesh và Việt Nam. Một lượng nhỏ thành phần khác cũng tìm thấy như 2,3,6 – trimethylbezaldehyde, (E) – 2 – tetradecenal, (E) – 2 – dodecenal, 5 – dodecene, tetradecanal, tetradecenal, 2,3,5 – trimethylbenzaldehyde, trimethylphenol và eryngial

4. Công dụng của tinh dầu lá ngò tây

Theo y học bản địa Brasil và một số nước Nam Mỹ, lá ngò tây đã được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Như tiểu đường, bệnh thấp khớp, chống viêm, bệnh hô hấp (cảm lạnh, hen suyễn, ho, viêm xoang) và rối loạn dạ dày. Tuy nhiên, cần nghiên cứu để khẳng định tác dụng của ngò tây và tinh dầu.

4.1.  Chống gốc tự do

Một số hợp chất hoạt tính sinh học có trong tinh dầu từ tự nhiên có chức năng bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các loại phản ứng oxy hóa. Do đó được gọi là chất chống oxy hóa tự nhiên. Chúng trì hoãn các quá trình liên quan đến lão hóa và các bệnh như ung thư, bệnh tim mạch và thoái hóa thần kinh.

Hoạt động thu dọn gốc tự do của tinh dầu lá ngò tây đã được nghiên cứu. Tinh dầu này đã khử chất DPPH biến đổi chuyển sang màu vàng. Khả năng này phụ thuộc vào nồng độ khác nhau. Tinh dầu từ thân ngò tây có khả năng là 78,08%, tinh dầu từ lá là 56,76%.

Tuy nhiên, trong nghiên cứu khử sắt (Fe 3+) thành (Fe 2+) thì khả năng của tinh dầu lần lượt là tinh dầu lá, tinh dầu thân, tinh dầu rễ.

Khả năng chống oxy hóa của tinh dầu E. foetidum bị ảnh hưởng bởi giai đoạn sinh trưởng. Trong giai đoạn cây từ 90 đến 120 ngày sau khi nảy mầm thì lá chứa nhiều hơn các hợp chất hoạt tính chống oxy hóa như polyphenol và flavonoid.

4.2.  Hoạt tính kháng khuẩn

Trong phần này, sáu nghiên cứu được công bố từ năm 2011 đến năm 2021 đã được tìm thấy trong cơ sở dữ liệu.

Helicobacter pylori là một loại vi khuẩn ảnh hưởng đến dạ dày. Khoảng 50% số người có kết quả dương tính với vi khuẩn này và 20% phát triển các bệnh liên quan đến dạ dày tá tràng. Tác giả Mabeku đã tiến hành các thử nghiệm ở chuột để đo mức độ giảm tải lượng vi khuẩn bằng cách sử dụng chiết xuất tinh dầu ngò tây. Các chất chiết xuất tạo ra kháng sinh cả in vitro và in vivo, với hiệu quả tương tự như ciprofloxacin. Có thể thấy, nghiên cứu đã chứng minh lý thuyết dùng lá ngò tây điều trị bệnh lý dạ dày trong dân gian.

Tác giả Panda còn chỉ ra tác dụng kháng khuẩn của tinh dầu lá ngò tây chống lại các vi khuẩn gây bệnh cho người. Như là Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Salmonella typhimurium, Shigella sonnei, Shigella dysenteriae, Shigella flexneri và Vibrio cholerae.

4.3.  Hoạt động chống nấm

Bên cạnh khả năng kháng khuẩn, tinh dầu lá ngò tây cho thấy hoạt tính kháng nấm với tỉ lệ ức chế cao trên nấm gây bệnh Candida albicans. Điều này cho thấy tinh dầu có thể hữu ích để điều trị các bệnh do vi nấm này gây ra, phổ biến nhất là nhiễm trùng đường phụ khoa dai dẳng ở phụ nữ.

4.4.  Khả năng kháng viêm

Tác dụng chống viêm của tinh dầu lá ngò tây đã được ghi nhận. Nhiều dữ liệu cho thấy tinh dầu có vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn quá trình tiền viêm và các hóa chất trun gian. Đây là lý do quan trọng nhất để lá ngò tây sử dụng làm thực phẩm bổ sung hàng ngày để giảm nguy cơ ung thư.

Trong tinh dầu từ lá giàu stigmasterol cho thấy khả năng chống viêm, giảm đau tại chỗ trong trường hợp mạn tính và cấp tính trên các mô hình động vật. Cần phải xác định những tác động đối với con người, bởi vì trong y học dân gian truyền thống đã khẳng định việc sử dụng lá ngò tây trong điều trị bệnh hen suyễn và bệnh thấp khớp.

4.5.  Trừ giun sán

Ở Jamaica, chiết xuất tinh dầu lá ngò tây rất giàu E – 2 – dodecenal có tác dụng tẩy giun sán đáng kể. Đặc biệt là loài giun lươn Strongyloides stercoralis. Đây là một kết quả rất quan trọng. Bởi vì nhiễm giun lươn là bệnh ký sinh trùng nghiêm trọng nhất đối với người ở vùng nhiệt đới. Loại ký sinh trùng xâm nhập qua da, là nguyên nhân gây ra các bệnh nhiễm trùng cấp tính gây ảnh hưởng về lâu dài.

Kết quả nghiên cứu vào năm 2002 về tinh dầu lá ngò tây đã được xin cấp bằng sáng chế của Hoa Kỳ. Bằng sáng chế về các phương pháp mới để điều trị các bệnh truyền nhiễm ở người và các động vật có vú khác gây ra do trypanosomes, vi khuẩn, nấm ký sinh và giun tròn ký sinh. Những khám phá này cũng cho thấy vai trò  của tinh dầu có thể có trong ngành thú y.

4.6.  Trấn an, chống động kinh

Lá ngò tây đã được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền để chữa bệnh ở Jamaica. Đánh giá dược lý tinh dầu đã chứng minh hoạt tính chống co giật ở chuột. Trong một bài đánh giá khác có tựa đề “Phytotherapy in Epilepsy”, tác giả chỉ ra rằng các chất chiết xuất từ tinh dầu thu được bằng cách chưng cất hơi nước của lá và thân có hiệu quả trong điều trị động kinh. Hiệu quả này tương đương với kiểm soát bằng phenobarbitone.

Động kinh là một bệnh lý rối loạn của hệ thần kinh, tùy theo mức độ có thể dẫn đến tử vong cho người bệnh. Các kết quả đưa ra bằng chứng về khả năng chống động kinh của lá ngò tây đã từ năm 1986 cho đến nay. Tuy nhiên, cụ thể thành phần hóa học nào có khả năng này vẫn chưa được khám phá.

4.7.  Khả năng hạ đường huyết

Trong y học dân gian truyền thống có đề cập đến lá ngò tây trong việc điều trị bệnh tiểu đường.

Một hợp chất chống tiểu đường lý tưởng nên có cả đặc tính hạ đường huyết và chống oxy hóa, không có tác dụng phụ. Đối với một số loài thực vật nhiệt đới, khả năng này được hình thành bởi các hợp chất polyphenolic.

Tuy nhiên, theo đánh giá sơ bộ về tác dụng hạ đường huyết thì chiết xuất tinh dầu lá ngò tây không làm giảm đáng kể mức độ glucose của các mô hình được thử nghiệm. Ngoài ra, hàm lượng polyphenol của tinh dầu cũng không đáng kể.

Những kết quả này cho thấy rằng lá ngò tây không có khả năng trở thành một ứng cử viên trong giảm lượng đường trong máu của bệnh nhân đái tháo đường.

4.8.  Chăm sóc da

Tác giả Yagi đã nhận được bằng sáng chế của Nhật Bản vì đã phát triển một chất làm trắng da, trong đó chiết xuất tinh dầu E. foetidum là một trong bốn loại được sử dụng. Chế phẩm này được sử dụng cho các trường hợp cháy nắng, tàn nhang, nám da và các trường hợp liên quan cần làm trắng da.

5. Cách sử dụng tinh dầu lá ngò tây

Lá ngò tây được sử dụng trong ẩm thực thường ngày như rau thơm. Bạn có thể sử dụng hàng ngày.

Bạn có thể làm dầu bôi ngoài da tại nhà với rất nhiều công dụng đã kể trên. Bạn chỉ cần nhỏ vài giọt tinh dầu vào dầu nền như dầu hạt nho theo nồng độ tỉ lệ 1% thành dầu lá ngò tây. Hỗn hợp dầu lá ngò tây cũng có thể giúp bạn giảm đau trong một số trường hợp sau:

• Nếu đang đau viêm khớp thì bạn xoa lớp mỏng tại vị trí khớp đang bị bệnh. Có thể xoa 3 – 4 lần trong ngày.
• Nếu làn da đang có dấu hiệu như cháy nắng, sạm nám, tàn nhan hoặc lão hóa thì bạn có thể sử dụng dầu lá ngò tây để massage da mặt, da toàn thân.

Bạn cũng có thể pha loãng và sử dụng với máy khuếch tán tinh dầu trong một số trường hợp như:

• Cảm lạnh, viêm xoang khi thời tiết thay đổi: nhỏ một ít tinh dầu vào bát nước nóng để xông mũi họng khoảng 5 – 10 phút.
• Kháng khuẩn, làm sạch không khí bằng cách nhỏ vài giọt tinh dầu vào máy khuếch tán

6. Lưu ý an toàn khi sử dụng tinh dầu lá ngò tây

Hiện nay có rất ít nghiên cứu đã đánh giá khả năng gây độc của tinh dầu lá ngò tây. Do đó, cần thiết các nghiên cứu thêm để hỗ trợ xác nhận hiệu quả của việc sử dụng tinh dầu cây này trong điều trị các bệnh khác.

Vẫn có những lưu ý nhất định khi sử dụng tinh dầu lá ngò tây. Kobi sẽ nhắc bạn một số lưu ý sau:

• Giống như các loại tinh dầu khác, không được uống tinh dầu lá ngò, trừ khi đã được nhà sản xuất chế biến thành dạng viên uống. Vì uống trực tiếp tinh dầu “dạng thô” có thể gây tổn thương gan, thận.
• Tinh dầu nào cũng có thể gây ra viêm da tiếp xúc, lá ngò tây không ngoại lệ. Vì vậy, bạn nên pha loãng tinh dầu và thử trước ở vùng da nhỏ trên cẳng tay.
• Tránh tinh dầu lá ngò dính vào mắt.
• Không nên sử dụng tinh dầu cho trẻ nhỏ, phụ nữ có thai, đang cho con bú.
• Bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng tinh dầu lá ngò

7. Kết luận

Trên đây là bài viết về tinh dầu lá ngò tây và những tác dụng của nó. Tinh dầu lá ngò hứa hẹn nhiều triển vọng trong tương lai. Kobi hy vọng bài viết đã đem lại những thông tin hữu ích cho bạn cùng gia đình. Nếu bạn quan tâm đến chi tiết các loại tinh dầu khác, bạn có thể truy cập vào webiste chính thức của Kobi.

Tài liệu tham khảo

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5590060/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8938054/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21062639/#:~:text=Eryngium%20foetidum%20L.%20is%20a,documented%20procedures%20for%20maximum%20yield.
4. https://www.researchgate.net/publication/352973638_Essential_oils_and_uses_of_Eryngium_foetidum_L