Đã bao giờ bạn được đứng giữa vườn hoa hướng dương chưa? Ắt hẳn thời điểm ấy sẽ là một thời khắc vô cùng đáng nhớ. Những đóa hoa hướng dương không chỉ rực rỡ mà còn mang lại hiệu quả kinh tế cao. Thân cây hướng dương dùng để nuôi bò sữa ở những trang trại. Hoa hướng dương dùng để trưng bày. Và hạt hướng dương thì được sấy khô để làm hạt khô ngày tết. Ngoài ra, hạt hướng dương còn dùng để sản xuất dầu hướng dương. Đây là một loại dầu nền phổ biến. Tuy nhiên, hôm nay Kobi sẽ cùng bạn tìm hiểu thêm về loại dầu này nhé.

1. Mô tả về cây hướng dương

1.1. Cây hướng dương

Hướng dương thuộc nhóm cây thân thảo, cây trồng hằng năm, thuộc họ Cúc. Tên khoa học của cây là Helianthus annuus. Trong tự nhiên, cây thường được trồng để lấy hạt. Thân cây dày, chưa nhiều lông, thân mọc thẳng. Ngọn cây tạo ra một hoa lớn.

Các lá cây to, hình bầu dụng và xếp xen kẽ trên thân. Từ dưới lên trên, kích thước lá nhỏ dần, lá phía trên đính riêng lẻ vào thân.

Đầu hoa lớn như một cái đĩa, đường kính 10-30 cm, được tạo thành từ 16-30 bông hoa riêng lẻ có màu vàng. Các bông hoa bên ngoài không sinh sản được, tạo ra các cánh hoa. Trong khi đó, bông hoa bên trong sẽ trưởng thành, và hình thành hạt ở trung tâm đĩa.

Hằng năm, cây được thu hoạt sau 1 mùa sinh trưởng, thân được chiều cao từ 1-3.5m.

1.2. Hạt hướng dương

Như đã nói ở trên, hạt hướng đương được thu hoạch từ trung tâm của đĩa hoa. Mỗi đầu hoa có thể chứa tới 2000 hạt.

Cây hương dương có hai loại chính. Một loại được trồng để lấy hạt ăn. Loại này có vỏ sọc đen trắng bên ngoài, bên trong là hạt, ăn được. Một loại khác phần lớn trồng ở nông trại, dùng để lấy dầu. Loại này thì có vỏ màu đen đặc.

Hạt dướng dương có hương vị nhẹ, thơm, chắc hạt.

2. Dầu hướng dương là gì

2.1. Tổng quan

Dầu hướng dương là một trong những loại dầu thực vật có thể dùng để chiên ráng. Nó thường được sử dụng trong nấu nướng, như những món chiên, trong thức ăn nhanh và trong công nghiệp. Khi chiên trong dầu hướng dương, tạo ra thức ăn tốt cho tim mạch. Bởi vì làm tăng nồng độ linoleic acid trong thức ăn khi chiên cùng với dầu hướng dương. Hơn nữa, sau khi chiên, một số thành phần trong dầu tồn tại trong thức ăn chiên, như là tocopherols.

2.2. Quy trình sản xuất dầu

Cũng giống như đa số các dầu hạt khác. Qui trình sản xuất dầu hướng dương bắt đầu ở bước làm sạch hạt. Hạt hướng dương sau thu hoạt được đưa vào nam châm và lưới để loại bỏ kim loại và các tạp chất khác. Sau đó, qui trình tách hạt bằng máy xoay li tâm hoặc khí nén. Hạt sau khi đã được tách vỏ đưa vào làm nóng để hạt giòn. Khi đưa hạt này vào máy ép và tạo nên được hỗn hợp dầu thô. Để lọc ra dầu an toàn trong thực phẩm, cần loại bỏ bớt cặn lắng và những chất độc khác.

3. Thành phần hóa học của dầu hướng dương

Dầu hướng dương bao gồm 100% chất béo và chứa một lượng lớn vitamin E. Với thành phần chất béo tan trong dầu giúp bảo vệ cơ thể trong quá trình lão hóa. Dầu hướng dương không chưa protein, carbonhydrat, cholesterol hay muối.

Cứ một muỗng canh dầu hướng dương có chứa 120 calories, 14g chất béo, và một lượng lớn vitamin E, K.

4. Công dụng của dầu hướng dương trong cuộc sống

4.1. Dầu hướng dương giúp giảm cholesterol máu

Hầu hết mọi tác dụng của hướng dương là nhờ vào hàm lượng cao oleic. (Trong dầu có chứa đến 80% acid oleic). Trong đó, acid oleic là một acid béo không bão hòa có thể giúp giảm lượng cholesterol máu. Vì vậy, giảm yếu tố nguy cơ tim mạch.

Một nghiên cứu tiến hành trên 15 người lớn khỏe mạnh. Chia làm hai nhóm, một nhóm ăn dầu hướng hướng và một nhóm ăn uống một lượng dầu có chất béo bão hòa khác trong 10 tuần. Nhận thấy rằng, nhóm ăn dầu hướng dương giảm LDL và triglyceride máu một cách đáng kể.

Một nghiên cứu khác trên 24 người có nồng độ lipid máu tăng cao. Họ được cho ăn dầu hướng dương trong 8 tuần. Thấy rằng HDL (lipid tốt) tăng rõ rệt so với nhóm không ăn dầu hướng dương.

Và nhiều nghiên cứu khác nữa cũng cho ra kết quả tương tự. Điều này khiến FDA công nhận dầu hướng dương có lợi cho sức khỏe và giúp giảm nguy cơ tim mạch.

4.2. Điều hòa quá trình gây viêm.

Phản ứng viêm là một cách phản hồi của hệ miễn dịch cơ thể, nhưng viêm mạn có thể là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lí khác. Ví dụ rằng, tăng nồng độ của hóa chất gây viêm C-reactive protein liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đái tháo đường.

Một nghiên cứu tiến hành trên 6000 người lớn ăn hạt hướng dương ít nhất 5 lần/tuần. Họ có nồng độ C-reactive protein thấp hơn 32% nhóm người không ăn hạt.

Ngoài ra, trong hạt có chứa vitamin E, chất này giúp giảm nồng độ C-reactive protein.

Hơn nữa, cũng như các loại dầu thực vật khác, hướng dương cung cấp những thành phần cho bữa ăn khỏe mạnh. Dầu hướng dương giàu linoleic acid – một acid béo không bão hòa. Tác dụng sinh học của acid béo này liên quan đến prostagladin và leukotriene. Đây là những hormone ảnh hưởng ở nhiều quá trình điều hòa khác nhau, đặc biệt là phản ứng viêm.

4.3. Dầu hướng dương giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch

Được biết rằng tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ tim mạch nguy hiểm nhất có thể gây ra đột quỵ

Trong hạt hướng dương có chứa thành phần giúp ngăn chặn hiện tượng co mạch. Điều này giúp huyết áp hạ. Ngoài ra, Magie trong dầu hạt hướng dương cũng giúp giảm huyết áp.

Một nghiên cứu tiến hành trên những người đái tháo đường type 2 trong 3 tuần. Họ ăn 30 gram hạt hướng dương mỗi ngày, điều này giúp làm giảm 5% huyết áp tâm thu. Và những người tham gia cũng lần lượt giảm LDL, triglyceride xuống dưới 9 và 12%.

Hơn nữa, trong 1 nghiên cứu tổng quan 13 nghiên cứu. Những người ăn linoleic acid trong khẩu phần ăn cao nhất, giảm nguy cơ đau thắt ngực dưới 15%. Và giảm 21% nguy cơ chết do bệnh tim mạch, so với nhóm ăn ít linoleic acid nhất.

4.4. Dầu hướng dương giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Những năm gần đây, tác dụng của dầu hướng dương trong việc hạ được huyết đã được chứng minh. Kết quả nghiên cứu cho ra đầy hứa hẹn.

Một nghiên cứu chỉ ra rằng, người ăn 30g hạt hướng dương mỗi ngày có thể giảm đường huyết đói 10% trong 6 tháng.

Tác dụng hạ đường huyết của hạt hướng dương có thể bởi vì chlorogenic acid có trong hạt.

Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng thêm hạt hướng dương vào bữa ăn làm giảm lượng carbonhydrate. Protein và chất béo trong hạt làm chậm quá trình làm trống dạ dày. Cho phép giải phóng từ từ đường vào máu.

5. Cách sử dụng dầu hướng dương

5.1. Sử dụng trong chế biến món ăn

Dầu hướng dương là một loại dầu nấu ăn phổ biến. Bên cạnh dùng để chiên xào, chúng ta có thể trộn salad với dầu hướng dương. Linoleic acid trong dầu có lợi trong việc hòa tan các vitamin khác từ rau, củ, quả. Nhờ vào nấu ăn với dầu hướng dương mà thức ăn chiên xào trở nên tốt cho sức khỏe hơn.

5.2. Dùng để dưỡng tóc và massage đầu

• Da đầu dùng dầu hướng dương có thể giữ được độ ẩm, nhờ vậy giúp tóc khỏe mạnh hơn. Xoa bóp dầu hướng dương trước khi gội để giảm khô da đầu và bong tróc.
• Vitamin E trong dầu được biết là có lợi cho tóc. Trong dầu có chứa cả chất chống oxy hóa. Và giúp cân bằng các gốc tự do có thể làm hỏng tóc và da đầu.
• Dầu hướng dương cũng chứa các acid oleic. Acid này giúp ngăn ngừa tóc gãy rụng và có thể giúp tóc mọc nhanh hơn.
• Ngoài ra các chất kháng viêm trong dầu còn giúp làm dịu đầu và giảm ngứa da đầu.
• Khảo sát những người sử dụng dầu hướng dương lên tóc hư tổn. Họ thấy rằng tóc đỡ khô hơn và giúp dưỡng ẩm. Sử dụng dầu trên tóc có thể giúp mềm mượt và dễ chải hơn.

6. Tác dụng phụ của dầu hướng dương

Mặc dù dầu hướng dương khá tốt cho sức khỏe, nhưng nó có nhiều tác dụng phụ như

6.1 Giàu omega-6

Trong dầu hướng dương chứa rất nhiều dầu omega-6. Mặc dù omega-6 là một loại axid béo thiết yếu cần thiết cho con người. Nhưng tiêu thụ quá nhiều omega 6 dẫn đến tình trạng viêm trong cơ thể, và liên quan nhiều vấn đề sức khỏe khác.

Cụ thể là do, linoleic acid chuyển thành arachidonic acid, loại này có thể giải phóng các hóa chất gây viêm.

Việc tiêu thụ quá nhiều linoleic acid từ dầu thực vật sẽ làm mất cân bằng dinh dưỡng trong cơ thể.

Đặc biệt hơn, một nghiên cứu trên động vật chỉ ra rằng arachidonic acid do omega-6 tạo ra có thể làm tăng marker viêm. Hơn nữa, còn gia tăng tín hiệu làm tăng cân và béo phì.

6.2 Oxi hóa và aldehyde

Một tác dụng phụ khác của dầu hướng dương là tiết ra độc tố khi được nấu ở nhiệt độ 180°C nhiều lần.

Dầu hướng dương thường dùng trong việc nấu nướng dưới nhiệt độ cao. Vì nó có điểm bay hơi khá cao. Tuy nhiên, điểm sôi cao này không đảm bảo cho tính ổn định của dầu dưới nhiệt độ trên 180oC

Một nghiên cứu khác chỉ ra rằng dầu hướng dương giải phóng một lượng lớn aldehyde, khi so sánh với các loại dầu khác.

Aldehydes là một chất độc hóa học có thể phá hủy DNA và tế bào. Vì vậy, nó góp phần gây ra bệnh tim mạch và  Alzheimer’s.

Dầu hướng dương càng ở nhiệt cao lâu, càng nhiều độc tố aldehyde được giải phóng. Vì vậy, nấu chín ở nồi chiên không dầu có thể là cách sử dụng an toàn hơn cho dầu hướng dương.

6.3 Dị ứng

Mặc dù dị ứng dầu hướng dương thì hiếm khi xảy ra, nhưng đã ghi nhận một số trường hợp. Phản ứng dị ứng bao gồm hen, sưng miệng, ngứa miệng hay sốt, nổi ban.

6.4 Táo bón

Ăn một lượng lớn hạt hướng dương có thể dẫn đến táo bón ở cả trẻ em và người lớn.

Điều này sẽ gây nên tình trạng ăn uống không tiêu, đầy hơi và táo bón tạm thời.

7. Lưu ý khi sử dụng dầu hướng dương

• Không nên chiên đi chiên lại dầu hướng dương nhiều lần ở nhiệt độ cao, có thể sản sinh ra độc tố aldehyde
• Ăn dầu với một lượng vừa phải, không nên ăn quá nhiều, có thể gây ra táo bón và tăng cân.
• Nhìn chung, dầu hướng dương an toàn với sức khỏe, nên phối hợp nó với bữa ăn một cách hợp lý để có tốt cho sức khỏe

Như vậy, dầu hướng dương đóng góp nhiều những lợi ích bất ngờ cho sức khỏe. Dù vậy, để phát huy tối đa các tác dụng của sản phẩm này, bạn đừng ngần ngại liên hệ với Kobi để được tư vấn nhiều hơn nhé.

Tài liệu tham khảo

1. https://grainvest.co.za/2020/05/11/how-is-sunflower-oil-extracted/
2. https://www.healthline.com/nutrition/is-sunflower-oil-healthy#downsides
3. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780123849472006747
4. https://www.healthline.com/nutrition/sunflower-seeds#downsides
5. https://grainvest.co.za/2020/05/11/how-is-sunflower-oil-extracted/
6. https://www.webmd.com/diet/sunflower-oil-good-for-you#1
7. https://www.healthline.com/health/sunflower-oil-for-hair#benefits