Có lẽ đa số chúng ta đều đã quen thuộc với những sản phẩm có nguồn gốc từ dược liệu kỷ tử (Lycium barbarum). Trong đó, dầu hạt chiết xuất từ loài này đã và đang được chứng minh đem lại đa dạng lợi ích sức khỏe cho con người. Nếu bạn còn đang băn khoăn về việc lựa chọn loại dầu thực vật sử dụng hằng ngày, có thể tham khảo gợi ý sau đây của Kobi về dầu hạt kỷ tử (Goji Seed Carrier Oil) nhé.

1. Đôi nét về thực vật

1.1 Thông tin chung

Lycium barbarum (L. barbarum) thuộc chi Lycium, họ thực vật Cà-Solanaceae, là một vị thuốc y học cổ truyền quý giá. Theo tài liệu, loại quả có màu sắc rực rỡ này có nguồn gốc từ châu Á, việc sử dụng chúng lần đầu tiên được mô tả vào thế kỷ đầu tiên sau Công nguyên, trong tài liệu Trung Quốc. Cho đến nay, quần thể loài phát triển và phân bố phổ biến từ phía đông nam của Châu Âu đến Trung Quốc. Với nhiều tên gọi khác nữa như câu kỷ tử, Goji, khởi tử…

Có nhiều cách mà mọi người tiêu thụ và sử dụng Lycium barbarum như:

• Thực phẩm chức năng;
• Sử dụng trực tiếp;
• Sấy khô để dùng trong ngũ cốc, đồ ngọt, soup,…
• Trà thảo mộc;
• Dược liệu thuốc đông y;
• …

1.2 Giá trị dinh dưỡng

Theo Kulczyński, & Gramza-Michałowska, năm 2016, Lycium barbarum là một vị thuốc nam quý, giàu giá trị dinh dưỡng như:

• Acid amin;
• Protein;
• Carotenoids;
• Flavonoid;
• Betaine;
• Taurine;
• Vitamin B1, B2, B6, vitamin E;
• Khoáng chất vi lượng như selen, phốt pho, canxi, kẽm, sắt và đồng
• …;

Quả kỷ tử được coi là “siêu thực phẩm” vì hàm lượng trong polysaccharide và các hợp chất chống oxy hóa mang lại giá trị đặc biệt. Những năm gần đây, nghiên cứu thực nghiệm đã đã chỉ ra một loạt các hoạt động hỗ trợ của thảo dược trong điều trị dinh dưỡng bổ sung và cải thiện sức khỏe.

• Có lợi đối với sức khỏe tim mạch (cholesterol, đái tháo đường, tăng huyết áp…);
• Ổn định chất lượng giấc ngủ;
• Hỗ trợ vấn đề về mắt, sinh lý thần kinh;
• Bảo vệ da khỏi bức xạ UV và tổn thương từ môi trường;
• …;

1.3 Hạt kỷ tử

Hạt L. barbarum là bộ phận thu được chủ yếu bằng quá trình tách cơ học, hình thận dẹt. Ngoài ra, cũng có một số nơi sử dụng dung môi như hexan trong việc thu hoạch nhưng điều này được cho là có thể không tốt cho sức khỏe con người và môi trường. Ngoài dùng để nhân giống thì cho đến nay, ứng dụng nổi bật nhất từ hạt kỷ tử chính là sản phẩm dầu thực vật.

Bên cạnh đó, theo tài liệu, loại hạt này chứa nhiều sterol như gramisterol, citrostadienol, lophenol…

2. Dầu hạt kỷ tử là gì?

2.1 Thông tin chung

Dầu hạt kỷ tử hay Goji Seed Carrier Oil là sản phẩm được chiết xuất từ bộ phận hạt của loài Lycium barbarum. Có thể thông qua nhiều phương pháp khác nhau hơn thu được dung dịch màu vàng nhạt đến trong suốt, có độ nhớt. Chẳng hạn như:

• Ép lạnh: là một trong những phương pháp thông dụng;
• Ép nóng: là một phương pháp hiệu quả để sản xuất dầu hạt và cũng có thể dễ dàng thực hiện ở quy mô công nghiệp.
• Chiết xuất dung môi;
• Chiết xuất CO₂: đây là một trong những công nghệ chế biến thực phẩm đầy hứa hẹn. Chúng cung cấp nhiều lợi thế tiềm năng so với các quy trình chiết xuất thông thường bao gồm:
  • Không độc hại;
  • Không gây nổ;
  • Thân thiện với môi trường;
  • Tiết kiệm chi phí;
  • Giảm thể tích dung môi hữu cơ;
  • Tiết kiệm thời gian;
  • Chiết xuất chọn lọc hơn (Araújo & Sandi, 2007).
• …;

2.2 Giá trị dinh dưỡng của dầu hạt kỷ tử

Sản phẩm dầu hạt kỷ tử được nhận xét là chiết xuất độc đáo khi tập trung một số dưỡng chất từ thực vật như:

• Acid béo thiết yếu: người ta đã phát hiện một tỷ lệ lớn acid béo không bão hòa, đặc biệt là omega 3 và omega-6;
• carotenoid zeaxanthin: đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ thống miễn dịch.
• β-cryptoxanthin;
• β-carotene: chịu trách nhiệm về sắc tố màu đỏ cam. Chúng quan trọng đối với sức khoẻ của mắt, xương, làn da và sự phát triển của tế bào;
• β-elemen;
• Vitamin E;
• Cùng đa dạng khoáng chất vi lượng khác.
• Tocopherols, phytosterol, polyphenol…Cụ thể, hàm lượng phytosterol được ghi nhận là có thể cao hơn so với các loại dầu thông thường khác.

Ngoài ra, cũng cần phải lưu ý rằng, dầu hạt L. barbarum được chiết xuất bằng các kỹ thuật khác nhau sẽ cho thấy các đặc điểm khác nhau. Ví dụ như số lượng tocopherols, phenol và phytosterol trong dầu ép nóng cao hơn so với trong dầu chiết xuất từ ​​các phương pháp khác, và do đó nó có độ ổn định oxy hóa tốt nhất.

2.3 Ứng dụng của dầu hạt kỷ tử

Trong thực tiễn, dầu hạt kỷ tử là nguồn cung cấp tiềm năng lượng acid béo thiết yếu và phytosterol dồi dào. Sản phẩm này có giá trị ứng dụng lớn trong lĩnh vực:

• Dinh dưỡng;
• Mỹ phẩm;
• Thực phẩm chức năng;

2.4 Bảo quản dầu hạt kỷ tử như thế nào?

• Nên cất giữ dầu hạt kỷ tử ở nơi thoáng mát, kín đáo, tránh ánh sáng trực tiếp chiếu vào.
• Lưu ý rằng không nên để côn trùng, bụi bẩn rơi vào sản phẩm của dầu hạt kỷ tử, bởi có thể sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của chúng.
• Thời hạn sử dụng trung bình của sản phẩm dầu hạt Lycium barbarum là khoảng 1 năm sau mở nắp hoặc đã được nhà sản xuất ghi chi tiết trên nhãn.

3. Lợi ích của dầu hạt kỷ tử

3.1 Chống oxy hóa

Vì dầu hạt của cây Goji có chứa chất chống oxy hóa mạnh mẽ, mà giúp bảo vệ cơ thể chống lại tác hại của các gốc tự do cũng như hạn chế xuất hiện dấu hiệu lão hóa. Hơn nữa, chất chống oxy hóa còn được biết đến với đặc tính tăng cường miễn dịch và khả năng chống lại chứng viêm.

3.2  Lợi cho mắt và thị lực

Dù công dụng này vẫn còn chưa có nhiều báo cáo chi tiết, nhưng bước đầu, dầu hạt Goji vẫn được cho là có lợi cho mắt và thị lực. Điều này được giải thích là do chúng chứa hàm lượng cao chất chống oxy hóa lành mạnh, đặc biệt là zeaxanthin. Chẳng hạn như:

• Có tác dụng bảo vệ chống lại các bệnh về mắt do tuổi tác.
• Giảm nguy cơ mắc bệnh tăng nhãn áp;
• Caroten hay vitamin A từ lâu cũng đã được chứng minh là mang lại sự bổ trợ tuyệt vời cho “cửa sổ tâm hồn”.
• Hợp chất Zeaxanthin có thể là sự bổ sung tuyệt vời cho sự ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng. Đây là chứng suy giảm thị lực tiến triển xảy ra khi phần trung tâm của võng mạc, hoặc điểm vàng bị suy yếu.

3.3 Hỗ trợ trí nhớ và tinh thần

Dầu hạt Goji tự nhiên có nhiều chất chống oxy hóa, axit béo thiết yếu, vitamin, axit amin và khoáng chất vi lượng. Đặc biệt với tryptophan hỗ trợ quá trình tạo ra serotonin và phenylalanin giúp giữ cho tâm trạng của bạn hạnh phúc và vui vẻ hơn.

Ngoài ra, nhờ đa dạng chất béo không bão hòa có liên quan đến việc giảm các bệnh thoái hóa thần kinh và tăng cường nhận thức. Ví dụ như chứng giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, hay quên, mất tập trung…

3.4 Lợi ích của nhóm omega có trong dầu hạt kỷ tử

Lợi ích của nhóm omega như omega 3 và omega 6 có trong dầu từ hạt Lycium barbarum được đánh giá tích cực:

• Omega-3: hạn chế tình trạng đông máu và chứng viêm trong cơ thể, đồng thời hỗ trợ cân bằng huyết áp, lợi tim mạch.
• Omega-6: sau khi được tiêu thụ đã được chứng minh cải thiện chức năng của trí não, tăng cường sức đề kháng, hạn chế nguy cơ mắc bệnh lý về tim mạch…

3.5 Lợi làn da

Dầu hạt kỷ tử đem lại lợi ích cho làn da đáng ghi nhận:

• Bảo vệ và tái tạo da bằng cách kích thích oxy hóa nội bào. Từ đó, giúp khôi phục sự cân bằng cho lớp vỏ hydrolipid của da, cung cấp độ sáng, độ săn chắc và độ đàn hồi cần thiết để duy trì làn da khỏe đẹp.
• Dầu này cũng có tác dụng làm sáng da và bảo vệ da, lý tưởng để ngăn ngừa quá trình hình thành đốm nâu, đốm đồi mồi…
• Với tính chất không gây mụn, vì vậy, sản phẩm này sẽ ít có thể tích tụ hay làm tắc nghẽn lỗ chân lông.
• Beta-carotene được biết đến với khả năng thúc đẩy làn da khỏe mạnh, giảm kích ứng da,…
• Vitamin E là hoạt chất hỗ trợ chống lại tác động của lão hóa, tia UV…làm tổn thương da;

4. Gợi ý sử dụng dầu hạt kỷ tử thông dụng

Một điều được ưa thích ở dầu hạt kỷ tử là bởi có thể sử dụng chúng cho nhiều mục đích khác nhau:

Ẩm thực:

• Tương tự như hầu hết loại dầu thực vật khác, đa số các chuyên gia khuyến khích nên sử dụng dầu từ hạt Goji khoảng 1-2 thìa cafe mỗi ngày.
• Dầu này là sự lựa chọn phù hợp cho các món ăn quen thuộc như:
  • Trộn salad;
  • Mayonnaise;
  • Bơ thực vật;
  • Làm bánh nướng hay đồ ngọt;
  • Nước sốt;
  • Những món chiên, xào như cá chiên, thịt chiên, khoai tây chiên, rau xào…
  • Bổ sung độ ẩm và hương vị cho món nướng;
  • Tạo độ sánh và sệt cho kem đánh bông.
• Lưu ý rằng, không nên sử dụng dầu hạt Goji đã qua chế biến chiên, xào nhiều lần.

Dùng ngoài da, tóc:

• Sử dụng như dầu hạt kỷ tử như thành phần nền trong liệu pháp hương thơm hay trị liệu bệnh lý. Nghĩa là kết hợp chúng với tinh dầu bay hơi tạo thành hỗn hợp massage lên cơ thể, hiệu quả sẽ được nâng cao hơn.
• Nhờ đặc tính phục hồi, đây còn là chiết xuất có mặt trong dầu dưỡng da mặt, kem dưỡng ẩm,…
• Công dụng dưỡng tóc dù chưa được công bố khoa học rộng rãi nhưng trong thực tế bạn vẫn có thể chọn dầu hạt này với mục đích thúc đẩy tóc phát triển bóng mượt hơn.

5. Lưu ý gì khi sử dụng dầu hạt kỷ tử

Dù được đánh giá là an toàn khi sử dụng, tuy nhiên bạn vẫn cần phải lưu ý những điều sau đối với dầu từ hạt kỷ tử:

• Nếu bạn lần đầu tiên dùng sản phẩm này, hãy thoa thử 1 ít lên vùng da nhỏ để kiểm tra hay theo dõi kích ứng.
• Không được bôi dầu Lycium barbarum trực tiếp vào vùng mắt và những vùng nhạy cảm khác.
• Tham khảo ý kiến ​​của bác sĩ để sử dụng nếu bạn có cơ địa hay tình trạng sức khỏe đặc biệt, nhất là đã từng có tiền sử dị ứng với sản phẩm từ cây Goji- Lycium barbarum.
• Không phải lúc nào càng nhiều là càng tốt, hãy sử dụng dầu với lượng vừa đủ và đừng lạm dụng chúng.
• Omega-6: chứa nhiều trong dầu hạt này, không phải là chất độc. Tuy nhiên cần chú ý điều chỉnh tỷ lệ cung cấp chúng với lượng omega 3 để tránh xảy ra sự mất cân đối dinh dưỡng. Cụ thể là chế độ ăn nhiều chất béo omega 6 mà lại ít omega-3 có thể dẫn đến tình trạng viêm nhiễm.

6. Tổng kết

Dù vẫn chưa thực sự phổ biến rộng rãi trong đời sống, nhưng với tiềm năng và lợi ích giá trị, dầu hạt kỷ tử đã dần có được chỗ đứng vững chắc cũng như cảm tình của người tiêu dùng. Hãy thường xuyên theo dõi Kobi để cập nhật thông tin hữu ích về sản phẩm từ thiên nhiên tuyệt vời nhé.

Tài liệu tham khảo

1. What are the health benefits of goji berries? https://www.medicalnewstoday.com/articles/322693#who-should-avoid-them
2. SeabuckthornOil Sea-buckthorn & Goji seeds oil https://www.newrootsherbal.eu/products/english/medical/FE1789-Informationsheet.pdf
3. Goji Seed Oil https://www.puredia.com/product/goji/seed-oil
4. Comparison of chemical characterization and oxidative stability of Lycium barbarum seed oils: A comprehensive study based on processing methods https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35984101/
5. Supercritical CO2 cell breaking extraction of Lycium barbarum seed oil and determination of its chemical composition by HPLC/APCI/MS and antioxidant activity https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0023643810003683?via%3Dihub
6. Physicochemical and antioxidant properties of Lycium barbarum seed dreg polysaccharides prepared by continuous extraction https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590157522000803
7. Đỗ Huy Bích và cộng sự. .Cây thuốc và động vật làm thuốc.