Cỏ mực là vị thuốc quen thuộc, với công dụng chữa bệnh tuyệt vời trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, dầu chiết xuất từ loại thực vật này cũng mang đến đa dạng các lợi ích ấn tượng đối với sức khỏe. Có thể kể đến như thúc đẩy sự phát triển của tóc, kháng khuẩn, lợi làn da…Mời quý độc giả cùng Kobi khám phá loại dầu cỏ mực này nhé.

1. Tổng quan về thực vật

1.1 Thông tin chung

Người Việt Nam ta có lẽ cũng không còn xa lạ gì với cỏ mực hay cỏ nhọ nồi.

• Tên tiếng anh thường gọi là False Daisy hoặc Bhringraj;
• Tên khoa học: Eclipta prostrata hoặc Eclipta alba;
• Thuộc chi Eclipta L., họ Cúc/Hướng dương (Asteraceae).

Theo tài liệu, thực vật này có nguồn gốc từ vùng bản địa Ấn Độ và Tây Nam Mỹ. Đến ngày nay, quần thể loài đa dạng phân bố rộng rãi khắp thế giới như Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc, Nepal,…Ở Việt Nam, cây xuất hiện rải rác quen thuộc ở các tỉnh vùng đồng bằng, trung du, miền núi…với nhiều tên gọi khác nhau như cỏ nhọ nồi, lê trường, ban liên thảo…

Một số đặc điểm nổi bật của thực vật Eclipta alba/ Eclipta prostrata như:

• Thích nghi cao ở các khu vực nhiệt đới cũng như ôn đới ấm áp trên thế giới.
• Ưa sáng và ưa ẩm ướt; sinh trưởng mạnh mẽ ở đất mùn, ẩm, bùn lầy, ven ao, sông, ruộng, vườn…
• Ra hoa quả hằng năm, tái sinh và nhân giống chủ yếu bằng hạt.
• Bên cạnh đó, với khả năng mọc chồi từ gốc, và phân cành nhiều, cây dễ dàng phát triển, tạo thành đám bò lan trên mặt đất.

1.2 Mô tả thực vật

Thuộc thực vật thân thảo, mọc đứng, đôi khi bò lan rồi vươn thẳng, cao trung bình 30-40cm. Thân tròn, có lông cứng bao phủ, màu lục hoặc đỏ tía. Lá mọc đối, hình mác, gốc thuôn, đầu nhọn, mép có khía răng nhỏ, cuống lá ngắn.

Phần hoa mọc thành cụm ở ngọn thân hoặc kẽ lá, thường có màu trắng. Ở phía ngoài có hoa cái hình lưỡi, xếp thành một hàng; còn hoa lưỡng tính ở trong hình ống.

Quả dạng bế, có 3 cạnh, hơi dẹt, đầu bẹt, có 2 sừng nhỏ.

2. Đôi nét về dầu cỏ mực

2.1 Đặc tính chung của dầu cỏ mực

Dầu cỏ mực (Bhringraj Oil) thường được chiết xuất từ phần trên mặt đất của thực vật cùng tên (lá, thân, hoa). Sau quy trình sản xuất, thu được dầu nguyên chất có màu xanh đậm, trong suốt, mùi nồng đặc trưng. Tuy nhiên, thực tế khi sử dụng, chúng thường được pha chế bằng cách trộn với các loại dầu khác như dầu dừa, dầu mè…do đó màu sắc sản phẩm có thể thay đổi, ví dụ thành màu vàng xanh…

2.2 Các thành phần giá trị của dầu cỏ mực

Theo tài liệu thành phần hóa học của cỏ mực Eclipta Alba gồm tannin, tinh dầu, chất đắng, alkaloid, ecliptin…Cụ thể như thiophene, wedelolactone, dimethyl wedelolactone, desmethyl-wedelolactone-7 glucoside isoflavonoids, flavonoids, glycoside, triterpene, ß-amyrin, luteolin-7-O-glucoside, luteolin-methanol, luteolin, methanol , acid wedelic beta-amyrin, ecliptin, ancaloit và saponin…

Trong đó dầu cỏ mực Bhringraj giàu vitamin và khoáng chất, cũng như các chất chống oxy hóa như vitamin E, vitamin D, magiê, canxi,…

Ngoài ra, hoạt chất tạo mùi dễ bay hơi chính của thực vật này gồm α-Humulene, 6,9-heptadecadiene, (E) -β-farnesene, α-phellandrene…

2.3 Bảo quản

• Dầu cỏ mực nên được bảo quản ở nhiệt độ phòng; tránh nhiệt độ quá cao dễ hỏng sản phẩm.
• Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời bởi có thể làm dầu bị oxy hóa nhanh hơn. Ngừng sử dụng nếu chiết xuất bị biến đổi về tính chất so với ban đầu.
• Nếu được bảo quản trong phòng khô ráo, thoáng mát, dầu Bhringraj có thời hạn sử dụng đến 2 năm.

3. Lợi ích của dầu cỏ mực đối với sức khỏe

Dùng dầu cỏ mực (Bhringraj oil) trong liệu pháp hương thơm đã hình thành và phát triển từ lâu đời. Dưới đây là một số lợi ích của dầu thực vật này:

3.1 Cỏ mực trong y học cổ truyền

Từ xa xưa, kinh nghiệm dân gian đã biết sử dụng cỏ mực là phương thuốc tự nhiên:

• Theo đông y Trung Quốc và Việt Nam, dược liệu có vị ngọt, chua mặn, tính mát. Tác dụng bổ thận, mạnh xương cốt, đen tóc, mát huyết, cầm máu, giải độc…
• Trong y học cổ truyền Ấn Độ-Ayurveda, chúng thường được sử dụng để thúc đẩy sự phát triển của tóc, ngăn ngừa tóc bạc sớm và rụng…Ngoài ra, đây còn là vị thuốc chữa lành và cân bằng cơ thể thông qua dinh dưỡng.

3.2 Hỗ trợ sức khỏe của mái tóc và da đầu

Lợi ích ấn tượng của dầu cỏ mực và được ứng dụng nhiều trong sản xuất chính là khả năng hỗ trợ các vấn đề của tóc. Những minh chứng đánh giá hiệu quả của chiết xuất này nhờ:

• Đặc tính chống viêm giúp giảm và dịu da đầu đang ngứa, kích ứng;
• Đặc tính kháng khuẩn giúp ngăn ngừa nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm ở da đầu;
• Giàu vitamin E và chất chống oxy hóa giúp chống lại gốc tự do cản trở phát triển của tóc. Từ đó cung cấp dưỡng chất và nuôi dưỡng tóc khỏe mạnh hơn;
• Kích thích sự phát triển của tóc và cải thiện gàu;
• Năm 2008, trên tạp chí Archives of Dermatological Research, thí nghiệm thực hiện ở chuột cho thấy rằng dầu cỏ mực làm tăng số lượng nang lông và hiệu quả hơn thuốc minoxidil-loại thuốc bôi ngoài da được sử dụng để điều trị chứng hói đầu ở nam giới. Tuy vậy, nghiên cứu này cần được lặp lại ở người để có thể kết luận rõ ràng hơn.

3.3 Tiềm năng kháng khuẩn

Một ứng dụng lịch sử phổ biến nhất của cỏ mực là sử dụng để điều trị nhiễm trùng. Trong thời gian gần đây, vài nghiên cứu đã chỉ ra điều này có một số cơ sở khoa học. Theo đó, chiết xuất từ thực vật này được phát hiện có hiệu quả chống lại một số chủng vi khuẩn khác nhau được thử nghiệm. Có thể kể đến như Staphylococcus aureus, E. Coli…Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn đề nghị cần thêm thời gian để nghiên cứu chi tiết để có các tuyên bố rõ ràng hơn.

3.4 Dầu cỏ mực và sức khỏe làn da

Nhiều dữ liệu đã đề cập đến tác động của dầu cỏ mực đối với làn da của con người. Theo đó, sau khi được pha trộn với dầu nền khác như dầu dừa, dầu mè…chúng có tác dụng dưỡng ẩm và dịu da khô. Một số ý kiến cho rằng, chiết xuất này có thể hoạt động như chất chống viêm. Vì vậy, khi bôi ngoài da sẽ hỗ trợ các vấn đề như viêm da, mụn trứng cá, vẩy nến,…Tuy nhiên, có lẽ vẫn cần thêm nhiều bằng chứng đáng tin cậy hơn.

3.5 Hỗ trợ cho giấc ngủ ngon

Tiềm năng hỗ trợ giấc ngủ của dầu cỏ mực đang được nghiên cứu với nhiều tín hiệu khả quan. Trong đó, vài dữ liệu ghi nhận, khi sử dụng hỗn hợp dầu cỏ mực với dầu nền khác trong các thao tác massage, xoa bóp giúp cho con người bình tĩnh, giảm căng thẳng và thúc đẩy giấc ngủ hơn. Ngoài ra, báo cáo trong các thí nghiệm động vật cho thấy, các con chuột có triệu chứng Alzheimer do hóa chất gây ra, sau khi được điều trị bằng chiết xuất từ cỏ mực (E. alba) và tần bì (W. somnifera) sẽ cải thiện trí nhớ hơn đồng thời ít tổn thương ty thể trong tế bào não của chúng.

3.6 Hạn chế côn trùng “làm phiền”

Bên cạnh các lợi ích về sức khỏe, các chiết xuất từ thực vật Eclipta alba có công dụng thiết thực hơn đối với những người thường xuyên bị làm phiền bởi côn trùng. Năm 2011, một nghiên cứu công bố về tiềm năng chống lại côn trùng, sâu bọ…của cỏ mực, đặc biệt là loài muỗi. Hơn thế, báo cáo này còn nhận định, đây là giải pháp thay thế thân thiện với môi trường cho các sản phẩm hóa chất diệt côn trùng thường được sử dụng.

4. Cách sử dụng dầu cỏ mực hiệu quả

Bên cạnh các sản phẩm từ cỏ mực làm thuốc trị liệu ở dạng viên nang, cồn thuốc…thì dầu cỏ mực thường được dùng phổ biến ở ngoài cơ thể hơn. Đặc biệt, chúng sẽ được pha trộn một số loại dầu khác để tăng cường hiệu quả, với tỷ lệ thông thường là 1:1. Ví dụ dầu đàn hương, chiết xuất amla, dầu mè, dầu khus, chiết xuất chanh và long não…Dùng ngón tay xoa bóp hỗn hợp chứa dầu cỏ mực vị trí cần thiết như tóc, da. Sau đó 30 phút nên rửa sạch với nước, có thể thực hiện điều này 2-3 lần/ tuần.

Giới thiệu một vài loại dầu thực vật có thể kết hợp với dầu cỏ mực trong hỗ trợ các vấn đề về tóc:

• Dầu dừa: nuôi dưỡng từng sợi tóc từ bên trọng, giảm sự tiêu hao protein, bảo vệ tóc hư tổn…
• Dầu mè: ngăn ngừa rụng tóc do đặc tính chống oxy hóa, nuôi dưỡng tóc chắc khỏe.
• Dầu shikakai: duy trì độ pH của tóc, giàu vitamin C, giảm rụng tóc, giữ lại lượng dầu tự nhiên trên da đầu.
• Dầu thầu dầu: bảo vệ tóc chẻ ngọn, ngăn rụng tóc, giảm gàu…

5. Điều cần lưu ý khi sử dụng dầu cỏ mực

Cho đến nay, các kết quả nghiên cứu được thực hiện cho thấy Eclipta alba là an toàn. Đặc biệt sử dụng loại thảo mộc này ở tươi hay chiết xuất viên nang bằng đường ăn uống với liều lượng 3000mg vẫn chưa ghi nhận tác dụng phụ đáng kể. Thế nhưng, chú ý rằng không bao giờ dùng dầu cỏ mực nguyên chất bằng đường uống. Bởi điều này có thể gây ra các rủi ro bất ngờ.

Riêng đối với dầu cỏ mực, nếu bạn nghi ngờ hoặc là đối tượng nhạy cảm sau đây, nên nói chuyện với bác sĩ trước khi dùng:

• Phụ nữ mang thai, cho con bú, trẻ em nhỏ tuổi;
• Có tiền sử dị ứng với bất kỳ thành phần nào có trong cỏ mực;
• Đang sử dụng thuốc: lợi tiểu, chống đông máu…hay thuốc đặc trị nào.
• Trước khi phẫu thuật nên ngừng sử dụng dầu này.
• Làn da bị mụn, viêm nhiễm nặng nề, lở loét, mắc bệnh da liễu…

Để hạn chế các tác dụng phụ không mong muốn trên cơ thể, nhất là nếu bạn chưa từng sử dụng dầu cỏ mực trên da trước đây, hãy thử nghiệm một lượng nhỏ trước và đợi ít nhất 30 phút. Theo dõi các phản ứng như ngứa, châm chích, đỏ da, nôn, khó thở…Nếu có bất thường thì đây không phải sản phẩm dành cho bạn.

6. Tổng kết

Quả thực, từ xa xưa, kinh nghiệm dân gian đã minh chứng, cỏ mực là dược liệu nổi bật. Hơn thế, dầu cỏ mực được chiết xuất từ thảo mộc này cũng mang đến vô vàn lợi ích bất ngờ cho sức khỏe chúng ta. Mong rằng trong tương lai, các báo cáo khoa học sẽ đưa ra các bằng chứng đa dạng và rõ ràng hơn về các khía cạnh khác của dầu thực vật này. Mời mọi người đến với Kobi để tìm hiểu sâu hơn về kho tàng dầu thiên nhiên rộng lớn nhé.

Tài liệu tham khảo

1. 11 Proven Benefits of Eclipta Alba https://healthyfocus.org/11-proven-benefits-of-eclipta-alba/
2. What You Need to Know About the Health Benefits of Bhringraj Oil https://www.healthline.com/health/bhringraj-oil#What-is-bhringraj-oil?
3. How To Use Bhringraj Oil For Hair Growth https://www.stylecraze.com/articles/bhringraj-oil-for-hair-growth/
4. The Health Benefits of Bhringraj Oil https://www.verywellhealth.com/the-benefits-of-bhringaraj-oil-88825
5. False daisy (bhringraj) Health benefits and facts https://www.healthbenefitstimes.com/false-daisy/
6. This Ayurvedic Oil Could Help With Hair Loss, Dandruff, and Premature Greying https://www.byrdie.com/bhringraj-oil-5085069
7. Constituents of the Essential Oil from Eclipta prostrata L. https://www.semanticscholar.org/paper/Constituents-of-the-Essential-Oil-from-Eclipta-L.-Chang-Kim/348802d6582f8f99f8e8676df7047d5b72af071d
8. Đỗ Huy Bích và cộng sự (2006). Phần 1, Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt nam tập 2, NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội.