Cây Hoa Đỗ Quyên – Vẻ Đẹp Tự Nhiên Trong Y Học Đông Y và Hiện Đại

Cây hoa đỗ quyên, một loại cây cảnh với những bông hoa tuyệt vời, không chỉ là niềm đam mê của người yêu cây cảnh ở Việt Nam mà còn được đánh giá cao trên toàn thế giới. Việc trồng và chăm sóc cây đỗ quyên không chỉ mang lại vẻ đẹp tinh khôi cho không gian xanh, mà còn mang theo những giá trị dược liệu quý giá.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tác dụng của cây đỗ quyên trong việc chữa trị nhiều căn bệnh một cách hiệu quả. Hãy cùng khám phá những ứng dụng y học và vẻ đẹp độc đáo của đỗ quyên qua nội dung dưới đây!

1. Mô tả cây đỗ quyên

1.1. Tên gọi, danh pháp

• Tên tiếng Việt: Báo xuân hoa, Thanh minh hoa, Sơn trà hoa, Sơn thạch lựu, mãn sơn hồng, …
• Tên khoa học: Rhododendron.
• Họ:  Thạch nam (Ericaceae)

1.2. Đặc điểm tự nhiên cây hoa đỗ quyên

• Đỗ quyên thuộc nhóm cây thân bụi lâu năm, với khả năng phát triển thành cổ thụ, tuy hiện nay số lượng đỗ quyên cổ thụ còn khá hiếm. Chiều cao của cây có thể đạt từ 5-7m, với vanh nở rộ lên đến 150cm.
• Hệ thống rễ của cây thuộc loại rễ cọc, với nhiều rễ nhánh phụ xung quanh rễ chính, giúp cây cố định chặt vào đất và phát triển mạnh mẽ.
• Lá cây hoa đỗ quyên mọc đặc trưng, hình dạng xoắn ốc tinh tế. Màu sắc của lá cây đậm, hình dáng bầu dục, sắp xếp so le và có độ dài từ 1-2cm.
• Hoa đỗ quyên tỏa hương thơm nhẹ nhàng, có cánh hoa xoăn chồng lên nhau, mang đến một diện mạo đẹp mắt và phong cách. Đồng thời, đây cũng là loại hoa với nhiều màu sắc đa dạng như tím, đỏ, hồng, trắng, phù hợp cho việc trang trí trong các dịp lễ tết hoặc làm điểm nhấn trước nhà, sân vườn.
• Đỗ quyên thích ánh sáng, thường mọc trong các khu rừng kín thường xanh từ chân núi lên tới đỉnh, đặc biệt ở những vùng đá vôi hay granite. Môi trường này thường có sương mù, độ ẩm và thời tiết lạnh kéo dài suốt mùa đông. Đỗ quyên có tốc độ sinh trưởng chậm, phân cành và ra hoa, quả mỗi năm. Thời gian ra hoa có thể kéo dài khoảng một tháng.

1.3. Phân bố, thu hái, chế biến, bảo quản

Đỗ quyên có phân bố rộng rãi tại nhiều quốc gia như Triều Tiên, Nhật Bản, Trung Quốc và Bắc Việt Nam. Ở Việt Nam, cây đỗ quyên tự nhiên mọc nhiều ở các tỉnh như Lào Cai (dãy Hoàng Liên Sơn), Hà Giang, Lai Châu, Vĩnh Phúc (núi Tam Đảo)……

1.4. Bộ phận dùng cây hoa đỗ quyên

Hoa, lá, rễ và quả.

2. Tác dụng dược lý cây hoa đỗ quyên

• Trong Đông y, mọi phần của cây đỗ quyên đều được sử dụng với tác dụng dược lý. Hoa và lá có vị chua ngọt, tính ấm, được sử dụng để hoạt huyết, điều kinh, trừ đờm, giảm ho, khử phong thấp, ngứa da, và chăm sóc phần mềm của cơ thể. Rễ, mặc dù có tính độc, nhưng lại có tác dụng hoạt huyết, trừ phong thấp, và cầm máu.
• Trong y học hiện đại, các nghiên cứu đã chứng minh một số công dụng chữa bệnh của đỗ quyên. Trong hoa và quả, chất andromedotoxin giúp hạ huyết áp và giảm nhịp tim, nhưng cũng cần cẩn trọng vì có thể gây ngộ độc. Đỗ quyên cũng được biết đến với khả năng giảm đau, với quả được đánh giá là hiệu quả hơn hoa trong việc giảm đau.
• Hoa đỗ quyên và quả cũng được sử dụng để tiêu diệt côn trùng nhờ chất độc tiền tiến qua đường tiêu hóa hoặc tiếp xúc trực tiếp.
• Cây đỗ quyên còn có tác dụng trong chữa trị phong hàn, viêm đau khớp xương, đau dây thần kinh, và viêm phế quản mãn tính. Dịch chiết từ hoa cũng được sử dụng trong các thủ phạm nhằm gây tê hoặc tăng cường tác dụng gây tê trong tiểu phẫu, đặc biệt ở vùng đầu mặt, cổ, ngực, và bụng.
• Cây đỗ quyên trở thành một phương thuốc dân gian hiệu quả trong việc chữa trị dị ứng da, ngứa da. Ngoài ra, loại cây này còn được ưa chuộng trong chăm sóc các chấn thương phần mềm trên cơ thể.

3. Một số bài thuốc từ cây hoa đỗ quyên

Trong Đông y, hoa đỗ quyên đã được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Dưới đây là một số công thức có thể tham khảo:

3.1. Chữa đau dây thần kinh tọa:

• Sắc 3g rễ đỗ quyên, 60g thổ ngưu tất, 30g uy linh tiên, 30g rễ lục nguyệt sương.
• Uống nhiều ngày, mỗi ngày 2 lần trước bữa chính.

3.2. Chữa bệnh thấp khớp, đau xương khớp:

• Ngâm 12g hoa đỗ quyên tươi với 3g rễ kim anh trong 1 lít rượu trắng 40 độ.
• Dùng 10 – 20ml/lần trước khi đi ngủ sau 1 tháng.

3.3. Chữa chứng rụng tóc:

• Ngâm 15g bông đỗ quyên, 15g cốt toái bổ, 30g xuyên hoa tiên, 25g cao lương với 1 lít rượu trắng trong 7 ngày.
• Dùng trước mỗi lần gội đầu, sau đó sử dụng rượu trên da đầu.

3.4. Chữa viêm phế quản mãn tính:

• Sắc 30g lá đỗ quyên, 15g lá nhót, 24g rau diếp cá lấy nước uống.
• Hoặc ngâm 60g bông đỗ quyên với 500ml rượu trắng trong 10 ngày, uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 10ml.

3.5. Cây đỗ quyên chữa chảy máu cam:

• Dùng 30g hoa hoặc lá đỗ quyên tươi sắc nước uống.

3.6. Chữa mụn nhọt:

• Giã nát lá đỗ quyên non và đắp vào vị trí sưng đau.

3.7. Chữa dị ứng, mẩn ngứa:

• Nấu nước lá đỗ quyên tươi để tắm hàng ngày.

3.8. Đỗ quyên chữa viêm loét dạ dày:

• Sắc 12g rễ đỗ quyên với 15g cành lá mộc hương, 12g quất bì lấy nước uống.

3.9. Chữa viêm ruột, kiết lỵ:

• Sắc 10g rễ đỗ quyên với nước uống trong ngày.

3.10. Chữa áp xe vú ở phụ nữ đang cho con bú:

• Sắc 30g rễ đỗ quyên với nước uống trong ngày.

3.11. Cây đỗ quyên điều hòa kinh nguyệt ở nữ giới:

• Sắc uống 15g hoa đỗ quyên, 15g rễ đỗ quyên, 15g cây hàm ếch cho đến khi khỏi.

3.12. Phụ nữ sau sinh bị đau bụng hậu sản:

• Dùng 30g rễ đỗ quyên tươi uống hàng ngày.

3.13. Người bị bệnh trĩ:

• Dùng 60g rễ đỗ quyên tươi sắc cùng 1 đoạn ruột già heo uống trong ngày.

3.14. Đỗ quyên chăm sóc vết thương:

• Dùng bột lá đỗ quyên khô rắc lên vết thương để cầm máu.

3.15. Chữa các vết thương bầm tím:

• Giã nát lá đỗ quyên tươi và đắp vào vùng bị tổn thương.

4. Kết luận

Đông y đã lưu truyền nhiều bài thuốc chữa bệnh sử dụng các thành phần từ rễ, thân, lá tươi, lá khô, quả và hoa của cây hoa đỗ quyên. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tối đa và tránh tác dụng phụ, việc tuân thủ liều lượng là quan trọng. Việc tham khảo ý kiến của các thầy thuốc Đông y trước khi sử dụng là cực kỳ quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị. Nếu có thêm câu hỏi, vui lòng liên hệ lại Kobi nhé.

Xem thêm:

• >>> Tinh dầu đỗ quyên
• >>> Bảng giá tinh dầu thơm (fragrance oil)
• >>> Bảng giá tinh dầu thiên nhiên
• >>> Bảng giá dầu massage

Tài liệu tham khảo

• https://www.britannica.com/plant/rhododendron
• https://www.thespruce.com/rhododendron-growing-guide-7109537