Cây bạc hà – Loài thảo mộc được yêu thích trong ngày hè

Nhắc đến cây bạc hà, có lẽ bạn đã quá quen thuộc với chúng phải không nhỉ! Chúng ta dễ dàng “bắt gặp” sự xuất hiện của chúng trong các món ăn, thức uống và ngay cả trong các sản phẩm chăm sóc sức khỏe.

Với những lợi ích nổi bật phía trên, Kobi tin rằng bạn sẽ cảm thấy thích thú khi tự tay trồng một chậu bạc hà trong ngôi nhà của mình. Chúng tôi sẽ dẫn dắt bạn khám phá tất tần tật mọi điều thú vị về cây bạc hà, ngay cả cách trồng và bí quyết chăm sóc cây cực hiệu quả và dễ dàng vô cùng.

Cây bạc hà là gì?

Ngay phần đầu giới thiệu về cây bạc hà, chúng tôi sẽ đi chuyên sâu hơn về khoa học, tuy khó hiểu nhưng nó sẽ cần thiết nếu bạn muốn biết tường tận mọi điều về cây bạc hà.

Cây bạc hà có tên khoa học là Mentha piperita, thuộc họ Hoa môi. Nó là một loài cây thảo mộc được lai tạo tự nhiên giữa hai giống bạc hà M aquatica và M. spicata. Chẳng phải một loài khó chiều hay bướng bỉnh, vì nó mọc rải rác khắp các châu lục như: Châu Âu, Bắc Mỹ hay Châu Úc. 

Có lẽ không riêng gì Kobi mà tất cả chúng ta luôn bị ấn tượng bởi vị cay nồng đi kèm hậu vị mát lạnh của cây bạc hà. Còn gì tuyệt vời hơn vào những ngày hè tiết trời oi bức, cái hương vị ấy cũng đủ khiến tiết trời dễ chịu và mát mẻ hơn.

Đặc điểm của cây bạc hà

Đây chẳng phải là một loài cây xa lạ với bạn, nhưng chúng tôi vẫn muốn mô tả hình ảnh đặc trưng của cây bạc hà để bạn nắm rõ về nó, tránh trường hợp nhầm lẫn không đáng có.

• Kích thước: Nhìn chung cây bạc hà có kích thước tương đối hạn chế. Tùy thuộc vào điều kiện trồng trọt, nó có thể đạt được độ cao tối đa gần 1m và rộng hơn 0,5m;
• Hình dáng đặc trưng: Thân cây bạc hà có màu đo đỏ đặc trưng, nhẵn và có nhiều lông. Tuy nhiên, vẫn có nhiều cây bạc hà có thân màu xanh lục đồng nhất với màu của lá cây bạc hà;
• Lá: Lá bạc hà có hình bầu dục với các mép lá có răng thô, và đôi khi có thể có lông;
• Hoa: Điểm thu hút của cây bạc hà chính là tạo hình của những bông hoa. Hoa bạc hà xếp thành vòng tụ họp dày đặc ở ngọn thân, đượm sắc tím hoặc hồng khá đẹp mắt;

Giải mã nguồn gốc của cây bạc hà

Thật khó để truy tìm ra nguồn gốc thật sự của cây bạc hà bởi chúng được tìm thấy mọc hoang tại nhiều quốc gia trên thế giới. Vì thế, các nhà khoa học vẫn khá khó khăn trong việc truy xuất nguồn gốc chính xác của loài cây này. Có nhiều lý thuyết đưa ra cho rằng cây bạc hà ra đời đầu tiên tại vùng Địa Trung Hải.

Trải qua nhiều thế kỷ, công dụng của cây bạc hà chẳng thể xem thường. Người ta đã khám phá ra phương pháp đặc biệt để ứng dụng bạc hà vào đời sống đó chính là việc sản xuất ra tinh dầu bạc hà. 

Sản phẩm của quá trình chưng cất này được sử dụng để làm hương liệu và xem như liệu pháp thảo dược hữu hiệu. Điển hình như người ta hay dùng tinh dầu bạc hà để tạo hương vị cho kem đánh răng, nước súc miệng, bánh kẹo và cả mỹ phẩm.

Chính những văn bản được lưu truyền từ thời Ai Cập cổ đại Ebers Papyrus đã chứng thực công dụng làm thuốc chữa bệnh của cây bạc hà.

Đối với cuộc sống hiện đại ngày nay, tinh dầu bạc hà cũng được ứng dụng nhiều trong việc chăm sóc sức khỏe như giảm đau đầu, đau cơ hay điều trị các bệnh liên quan đến đường ruột…

Mặc dù cây bạc hà mọc hoang ở Bắc Mỹ nhưng gốc rễ của nó đã được đưa vào trồng trọt bởi chính những người định cư tại Anh. Vào năm 1812, cây bạc hà đã được trồng phổ biến tại Massachusetts với mục đích lấy tinh dầu.

Xem ngay: Tinh dầu Bạc hà

Phân biệt các giống cây bạc hà

Kobi chắc chắn rằng bạn cũng không ít lần bối rối khi nhận thấy có quá nhiều sự xuất hiện của những giống cây được gắn mác là “cây bạc hà”. Chúng tôi đã tổng hợp 11 giống cây bạc hà phổ biến mà bạn sẽ thường xuyên bắt gặp trong cuộc sống hàng ngày:

Cây bạc hà Mentha × piperita

Mentha x piperita có hoa màu hồng và lá tròn (đôi khi có hình mũi mác hơn). Tán lá có răng dọc theo mép và có màu xanh đậm. Một cách sử dụng phổ biến của loại thảo mộc này là để tạo hương vị cho trà, nhưng, như với hầu hết các loại bạc hà. Hương thơm của bạc hà rất dễ chịu và cũng có thể làm dịu cơn đau bụng khi ăn vào.

Cây bạc hà Mentha × piperita f. citrata ‘Chocolate’

Nghe đến Chocolate e rằng bạn sẽ nghĩ đây là giống bạc hà có mùi hoặc vị giống socola. Nhưng không! Nó có vị giống bạc hà hơn đấy!

Nếu bạn đang tìm kiếm hương vị đa dạng để dùng trong các món tráng miệng thay vì socola đơn thuần thì chocolate mint là một gợi ý không tồi đâu nhé!

Bạc hà Spearmint (Mentha spicata)

Trong khi cây bạc hà spearmint có tên thông thường từ hình dạng của lá, tên thực vật của nó có thể đề cập đến tán lá hoặc hoa của nó, xuất hiện trên những chiếc gai nhọn. Hoa có màu hồng đến tím nhạt. Bạc hà spearmint là một chất tạo hương vị phổ biến cho kẹo cao su và cũng được sử dụng trong món salad và để tạo hương vị cho các loại trà.

Cây bạc hà Pennyroyal (Mentha pulegium)

Cho dù pennyroyal cũng là một loại bạc hà, tuy nhiên nó khác với hầu hết các loại còn lại ở một số khía cạnh quan trọng. Một trong số đó phải kể đến việc sử dụng phổ nó trong việc ngăn chặn sâu bệnh hơn là một loại thảo mộc ẩm thực. Bạc hà này độc và không nên dùng trong thực phẩm. Thân của nó ngắn hơn và không có sự lây lan nhanh chóng như nhiều loại bạc hà khác. Điều này làm cho nó hiệu quả ở những nơi mong muốn có lớp phủ khắp mặt đất ở mức thấp.

Bạc hà Corsican Mint (Mentha requienii)

Giống như pennyroyal, bạc hà Corsican là một lựa chọn tuyệt vời khi bạn cần một loại cây ngắn (trên thực tế, nó được coi là một loại cây thu nhỏ); ví dụ, cả hai đều có thể được trồng tại các cạnh của chậu cảnh. Nó tạo thành những thảm lá nhỏ dày đặc. Do kích thước, xu hướng lan tỏa, hương thơm (được giải phóng khi nghiền nát) và khả năng giữ lưu lượng chân,  Corsican mint là một sự lựa chọn tuyệt vời để trồng giữa các vùng đệm.

Cây bạc hà Watermint (Mentha aquatica)

Cây bạc hà watermint có hoa màu oải hương nhạt và lá có màu xanh đậm với đường vân tía. Nhưng điều làm nên sự khác biệt của loại bạc hà này so với hầu hết những loại khác là nó có thể được trồng ở vùng nước nông. Lá của watermint có thể được thu hoạch để sử dụng như một loại dầu dưỡng hoặc cho các ứng dụng ẩm thực thông thường (salad, hương liệu trà, v.v.).

Bạc hà Apple Mint (Mentha suaveolens)

Bạc hà táo (Apple mint) thường có lá màu xanh nhạt hơn nhiều loại bạc hà. Nó có những bông hoa màu trắng hoặc hồng nhạt. Các lá có thể thuôn dài hoặc hình trứng. Nó được dùng nhiều trong ẩm thực (ví dụ như trà hương vị) và như một lớp phủ mặt đất, tên chung của nó bắt nguồn từ mùi và vị của nó, cả hai đều là trái cây và bạc hà.

Cây bạc hà dứa (Mentha suaveolens ‘Variegata’)

Bạc hà dứa là một giống bạc hà táo. Nó được đánh giá cao vì những chiếc lá loang lổ. Trên thực tế, nó có nhiều khả năng được trồng làm cảnh hơn nhờ vẻ đẹp của lá. Nhưng bạn vẫn có thể sử dụng nó như một loại gia vị, tạo hương vị cho món salad trái cây (nó có hương thơm trái cây, cũng như bạc hà táo), thạch và trà. Nó cũng có thể là lựa chọn tốt nhất của bạn nếu bạn đang tìm kiếm một loại bạc hà để sử dụng làm đồ trang trí với những tán lá nổi bật.

Bạc hà American Wild Mint (Mentha canadensis)

Những người đam mê thực vật bản địa luôn tìm kiếm những lựa chọn thay thế cho cây nhập khẩu nước ngoài. Mentha canadensis có nguồn gốc ở phần lớn Hoa Kỳ và Canada. Trong ẩm thực, nó được sử dụng trong bánh kẹo, thạch và trà. Sử dụng y học cổ truyền bao gồm chữa đau răng đến điều trị nấc cụt.

Cây bạc hà Cuban, or “Mojito” Mint (Mentha x villosa)

Loại bạc hà này được đặt tên chung vì nó là loại bạc hà đích thực được sử dụng khi pha chế cocktail rum được gọi là “mojito” và rất nổi tiếng ở Cuba. Hương thơm và hương vị mạnh mẽ của nó đã khiến nhiều người yêu thích.

Cây bạc hà Margarita Mint (Mentha ‘Margarita’)

Nếu bạn thích ý tưởng trồng bạc hà của riêng mình để tạo hương vị hoặc trang trí cho một ly cocktail, nhưng mojito không phải là sở thích của bạn, bạn có thể muốn trồng Mentha ‘Margarita.’ Margarita là một tên đặc biệt thu hút đối với những người yêu thích thức uống này ở Mexico.

Margarita cũng là loại bạc hà nổi bật trong vườn. Những bông hoa Margarita, mặc dù nhỏ, có màu tím hoa cà hoặc tím rất đẹp. Không giống như hầu hết các loại bạc hà, nó lây lan qua các thân rễ trên mặt đất (rễ nơi chúng tiếp xúc với mặt đất), không phải thân rễ dưới đất, làm cho cây có phần ít xâm lấn hơn so với hầu hết các thành viên của loài này. Các lá nhỏ, tròn và có màu xanh nhạt (màu đồng ở đầu lá).

Cách trồng cây bạc hà: Nhân giống

Có một điều đặc biệt bạn nên lưu ý là cây bạc hà không thể nhân giống bằng hạt, tất cả các phương pháp còn lại đương nhiên vẫn sẽ áp dụng được khi bạn muốn tạo ra giống mới nhưng vẫn cần tìm hiểu kỹ nhé:

Giâm cành

Giâm cành được xem là một phương pháp nhân giống phổ biến được người trồng thương mại áp dụng bởi sự đơn giản. 

• Bước 1: Lựa chọn cây bạc hà khỏe mạnh và không bị sâu bệnh, tiếp đến cắt một đoạn dài từ 10 – 15cm từ phần trên cùng của thân cây và loại bỏ các lá ở phần dưới. Nhúng phần đầu đã cắt vào thuốc kích thích ra rễ, sau đó hãy đặt phần thân cây này vào một cốc nước.
• Bước 2: Sau khoảng thời gian tầm 10 – 14 ngày thì thân cây sẽ ra rễ. Nên nhớ đặt nó tại nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và thay nước 2 – 3 ngày/lần nhé!
• Bước 3: Khi cây đã hình thành một bộ rễ khỏe, bước tiếp theo là bạn hãy giâm cành vào một thùng chứa sâu có kích thước từ 10 – 15cm. Nên nhớ chậu phải chứa đầy bầu đất vô trùng và thoát nước tốt để tránh tình trạng bị úng khi cây đang sinh trưởng.
• Bước 4: Trong 3 – 4 tuần, các hom đã ra rễ và sẵn sàng để chuyển ra vườn. Đặt chậu cây ra ngoài ánh nắng mặt trời trong vài giờ đồng hồ và sau đó mang nó trở lại trong nhà. Mỗi ngày, hãy đặt nó ra ngoài thêm một giờ và tiếp tục điều này xuyên suốt 1 tuần nhé!
• Bước 5: Sau đó, trồng cây vào đất đã chuẩn bị ở cùng độ sâu mà cây đang trồng trong chậu. 

Giâm cây

Nhẹ nhàng cắt ngọn cây khỏi cây mẹ với độ dài ít nhất 15cm. Nếu bạn có thể tìm thấy phần ngọn cây đã hình thành thân và lá mới, bạn có thể đào nó lên, để lại đoạn khoảng cách 7cm ở tất cả các bên. 

Hãy đảm bảo rằng bạn đã đào sâu nó với độ dài khoảng 15cm. Tiếp tục trồng nó ở một vị trí mới ở độ sâu tương đương với bầu rễ mà bạn đã đào lên.

Tách cây

Để tách cây, bạn sẽ cần ít nhất một cây bạc hà có độ dài đoạn rễ khoảng 15cm để đảm bảo cây vẫn phát triển khỏe mạnh sau khi đã tách. Trồng bộ phận mới vào đất ở độ sâu bằng với phần rễ bạn nhé!

Chiết cành

Bạc hà dễ nhân giống bằng cách chiết cành. Để làm được điều này, hãy lấy một đoạn thân cây bên ngoài và loại bỏ các lá ở giữa khoảng 10cm.

Để đoạn này nằm ngang trên mặt đất và vùi nhẹ bằng đất. Thân cây sẽ bắt đầu hình thành rễ và chồi mới trong vòng vài tuần. Khi cây mới mọc trên mặt đất cao ít nhất 7cm, hãy tách thân cây ra khỏi cây mẹ và đào nó lên.

Đặt cây mới vào vị trí đã chuẩn bị ở cùng độ sâu mà nó đã mọc trước đó và tưới nước kỹ lưỡng để cây phát triển tốt.

Cách chăm sóc tốt cây bạc hà

Bạc hà là một loại cây dễ thích nghi, nhưng lý tưởng nhất là nó thích khí hậu ẩm:

• Đất: Độ pH của đất phải đạt dao động từ 5,5 đến 6,0. Nó sẽ chịu được đất cát hoặc đất sét, miễn là nó được giữ đủ ẩm;
• Ánh sáng: Cây bạc hà sẽ phát triển mạnh tại nơi có ánh sáng mặt trời chiếu vào đầy đủ và len lỏi chút bóng râm; 
• Nước: Đừng để đất bị khô vì cây bạc hà là cây ưa ẩm. Hãy tưới nước thường xuyên và theo dõi độ ẩm của đất. Luôn tưới nước vào gốc cây và tuyệt đối không tưới nước trên tán lá để tránh cây nhiễm nấm. Buổi sáng chính là thời điểm lý tưởng để tưới nước cho cây bạn nhé!
• Phân bón: Ngoài việc ủ một số phân trộn lâu năm tại thời điểm trồng, bạn có thể cho cây của mình bón phân trộn hàng năm hoặc phân bón giàu nitơ để tăng tán lá vài tuần trước khi cây bắt đầu nở hoa.
• Yếu tố sâu bệnh: Cây bạc hà dù ít bị sâu bệnh nhưng không thể tránh khỏi việc nhiễm bệnh trong quá trình phát triển. Một số loại bệnh xuất hiện ở cây bạc hà có thể kể đến: nhện, bọ chét, bệnh gỉ sắt, bệnh phấn trắng,…

Cách bảo quản cây bạc hà sau khi thu hoạch

Thời điểm lý tưởng để thu hoạch bạc hà là khi cây bắt đầu ra hoa. Bởi đây là giai đoạn lá bạc hà đạt nồng độ dầu và hương vị ở mức cao nhất. 

Bảo quản lá bạc hà khô

Với những lá bạc hà phơi khô, bạn có thể gom chúng lại và treo ở nơi thoáng mát, khô ráo và được bảo quản trong vài tuần.

Phương pháp làm khô lá bạc hà ít nhiều sẽ giảm hương vị bạc hà, nhưng đó lại là cách bảo quản tối ưu nhất nếu bạn muốn sử dụng bạc hà lâu dài.

Bảo quản lá bạc hà đông lạnh

Hãy rửa sạch chúng và cho chúng vào ngăn đá. Khi chúng đã đông lạnh, hãy cho chúng vào một chiếc túi có thể buộc kín và bảo quản chúng trong tủ đá trong tối đa 6 tháng.

Còn gì sảng khoái hơn khi thêm vài lá bạc hà đông lạnh trong ly cocktail, nghe điệu nhạc du dương và tận hưởng cuộc sống nhỉ!

Bảo quản lá bạc hà tươi

Nếu bạn dự định dùng lá bạc hà trong tuần, bạn có thể bọc chúng trong khăn giấy ẩm, sau đó cất chúng vào túi ni lông để trong tủ lạnh.

Chẳng khó khăn nếu bạn chịu khó dành thời gian để trồng cây bạc hà và kiên trì chăm sóc nó đợi ngày tận hưởng thành quả của mình. Kobi Việt Nam tin bạn sẽ thực hiện mọi việc suôn sẻ, nhưng nếu có gặp vấn đề gì khi trồng nó hãy liên hệ chúng tôi để hỗ trợ nhé!