Hạt tiêu

Hạt tiêu hay hồ tiêu là một trong những loại gia vị được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới. Hạt tiêu đen được coi là “vua của các loại gia vị”. Trong y học cổ truyền hàng ngàn năm ở các nước châu Á, hạt tiêu như một loại thuốc tốt. Cùng Kobi tìm hiểu về hạt tiêu trong bài viết dưới đây.

1. Mô tả cây tiêu

Hạt tiêu, có tên khác hồ tiêu, có tên khoa học là Piper nigri L., thuộc gia đình họ Hồ tiêu Piperaceae.

Cây hồ tiêu cho ta hai vị thuốc. Hắc hồ tiêu, tiêu đen là quả tiêu chưa chín hẳn mà phơi khô. Bạch hồ tiêu, tiêu trắng là quả chín phơi khô và bỏ vỏ ngoài của hạt tiêu.

Cây tiêu là cây dây leo, có thân dài, nhẵn, bám vào cây trụ khác bằng rễ. Thân cây tiêu rất giòn, dễ gãy nên nhẹ nhàng khi vận chuyển. Thân cây có cuống, lá cây mọc cách. Lá tiêu gần giống như lá trầu, phiến lá dài và thuôn hơn. Thân cây chia ra hai loại cành từ kẽ lá: một cành mang quả và một cành mang dinh dưỡng. Cụm hoa tiêu dạng hình giống đuôi sóc, khi chín rụng cả chùm. Quả tiêu là dạng hình cầu nhỏ, khoảng 20 – 30 quả trên một chùm. Quả lúc còn non có màu xanh lục, sau đó chuyển sang màu đỏ và khi chín có màu vàng.

2. Đặc điểm sinh trưởng của cây tiêu

Ở nước ta, cây tiêu được trồng rất nhiều nơi. Nổi tiếng như Phú Quốc, Tây Nguyên, … Ở các nước châu Á khác cũng có trồng như Ấn Độ, Malaysia, Indonesia, Campuchia, …

Trồng hồ tiêu bằng cách dâm cành, hoặc bằng hạt. Cây trồng từ hạt cho cây khỏe hơn, chịu khô hạn tốt hơn, tuy nhiên, cây cho nhánh chậm hơn so với dâm cành. Cây bắt đầu ra hoa vào năm thứ 3. Thường người ta bỏ lứa hoa đầu tiên và chỉ cho đậu quả vào năm thứ 4. Năng suất cây cao nhất vào năm thứ 7 – 8 rồi giảm dần.

3. Thu hái hạt tiêu

Mỗi năm, người ta có thể thu hoạch hạt tiêu 2 lần. Tùy theo loại hồ tiêu đen hay trằng mà có cách thu hái khác nhau.

Muốn có hạt tiêu đen thì người ta tiến hành thu hái quả vào thời điểm xuất hiện một vài quả đỏ, vàng trên chùm quả. Những quả này khi phơi khô, vỏ sẽ nhăn nheo, màu sẽ ngả sang đen.

Muốn có hạt tiêu trắng (tiêu sọ) thì phải hái vào lúc toàn bộ chùm quả đã thật chín. Người ta sẽ loại bỏ vỏ ngoài rồi phơi khô. Tiêu này có màu trắng ngà, xám, ít nhăn nheo hơn. Tuy nhiên tiêu sọ ít thơm hơn tiêu đen vì đã bỏ lớp vỏ ngoài nhiều tinh dầu, nhưng vị cay hơn.

4. Thành phần hóa học của hạt tiêu

Hạt tiêu đen có thành phần hoạt chất chính là piperine, hợp chất dầu dễ bay hơi, nhựa dầu và ancaloit. Các ancaloit chính có trong hạt tiêu đen là piperine, chavicine, piperidine và piperetine. Ngoài ra, terpen, steroid, lignans, flavonoids và alkamides là những thành phần chính khác.

Trong hạt tiêu tươi rất giàu vitamin A và K cùng với chất xơ, canxi, magiê, kali, mangan, phốt pho và β-caroten.

5. Những công dụng của hạt tiêu

5.1. Nhiều chất chống oxy hóa, chống gốc tự do

Các gốc tự do là những phân tử gây hại các tế bào trong cơ thể. Các gốc tự do hình thành quá mức khi tiếp xúc với những thứ như ô nhiễm, khói thuốc lá, tia nắng mặt trời, … Các gốc tự do dư thừa có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe mạn tính. Một chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa có thể giúp ngăn ngừa, giảm thiểu tác hại của các gốc tự do.

Hạt tiêu rất giàu một hợp chất thực vật gọi là piperine có đặc tính chống oxy hóa mạnh, làm giảm tác hại của các gốc tự do. Trên động vật thí nghiệm, sau 10 tuần dùng hạt tiêu, các tế bào của chúng ít bị tổn thương hơn đáng kể.

5.2. Có đặc tính chống viêm

Cùng với gốc tự do, Viêm mạn tính cũng là một yếu tố tiềm ẩn trong nhiều bệnh lýmạn tính như tiểu đường, viêm khớp, … Trong nhiều nghiên cứu khác nhau, hợp chất chính trong hạt tiêu là piperine có thể chống lại chứng viêm một cách hiệu quả.

Cụ thể trong viêm khớp, piperine giúp giảm sưng khớp và ít dấu hiệu viêm trong máu. Piperine ngăn chặn tình trạng viêm trong đường hô hấp trong bệnh hen suyễn và dị ứng theo mùa.

Mặc dù tác dụng chống viêm của hạt tiêu đen và piperine vẫn chưa được nghiên cứu rộng rãi ở người nhưng đây là nền tảng để phát triển trong tương lai.

5.3. Kháng khuẩn, kháng nấm, đuổi côn trùng

Hạt tiêu có tính sát trùng, diệt kí sinh trùng, gây hắt hơi. Hạt tiêu có thể chống lại, ức chế sinh trưởng của vi khuẩn Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Salmonella typhi, Bacillus cereus, Bacillus subtilis, … Ngoài ra còn ức chế kí sinh trùng gây bệnh là trùng roi Giardia, Entamoeba (bệnh lỵ amip), …

Ngoài ra, hạt tiêu đen còn có hiệu quả chống lại ruồi nhà, ngăn chặn ruồi đẻ trứng. Tinh dầu ​​tiêu đen cũng có thể bảo vệ ngũ cốc khỏi bị côn trùng xâm nhập phá hoại. Tinh dầu cũng bảo vệ thú cưng khỏi mầm bệnh lây nhiễm.

Nhìn chung, hạt tiêu đen có hoạt tính kháng khuẩn đáng kể chống lại các vi sinh vật khác nhau. Hạt tiêu có thể ứng dụng rộng rãi từ bảo quản thực phẩm đến ngăn ngừa nhiễm trùng.

5.4. Lợi ích cho não bộ

Piperine đã được ghi nhận là cải thiện chức năng não ở các nghiên cứu động vật. Đặc biệt, nó đã chứng minh lợi ích tiềm năng đối với thoái hóa não như bệnh Alzheimer và Parkinson.

Piperine giúp cải thiện trí nhớ, làm giảm sự hình thành các mảng amyloid gây hại trong não có liên quan đến bệnh Alzheimer.

5.5. Có thể kiểm soát lượng đường trong máu

Các nghiên cứu cho thấy rằng piperine có thể giúp cải thiện trao đổi đường (glucose) trong máu.

Trong một nghiên cứu trên động vật, ​​hạt tiêu đen có hiệu quả rõ rệt trong ổn định, không gây tăng đường huyết sau ăn. Ngoài ra, ở người thừa cân dùng chất bổ sung có chứa piperine trong 8 tuần đã có những cải thiện đáng kể về độ nhạy hormon insulin.

5.6. Có thể làm giảm mức cholesterol

Cholesterol trong máu cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới. Chiết xuất hạt tiêu đã được nghiên cứu trên động vật về khả năng làm giảm mức cholesterol.

Trong 42 ngày, chuột dùng chiết xuất hạt tiêu đen đã giảm mức cholesterol trong máu đáng kể. Thậm chí, giảm cả cholesterol LDL là loại có hại. Ngoài ra, hạt tiêu đen và piperine khi kết hợp với nghệ, men gạo đỏ, … thì làm tăng cường hiệu quả giảm cholesterol. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hạt tiêu đen có thể làm tăng hấp thụ hoạt chất curcumin trong nghệ lên đến 20 lần.

5.7. Có thể có đặc tính chống ung thư

Các thử nghiệm phát hiện ra rằng piperine làm chậm sự nhân lên và gây chết tế bào ung thư vú, tuyến tiền liệt, ruột kết. Trong các loại gia vị hàng ngày, thì piperine từ hạt tiêu có hiệu quả cao nhất đối với ung thư

Hơn nữa, piperine đã cho thấy những hiệu quả đầy hứa hẹn chống lại tình trạng kháng thuốc đa thuốc trong tế bào ung thư, vốn là một vấn đề ảnh hưởng đến hiệu quả của điều trị hóa trị

5.8. Lợi ích khác

Theo nghiên cứu sơ bộ, hạt tiêu đen có thể có lợi cho sức khỏe khác mà Kobi liệt kê dưới đây:

• Tăng cường hấp thụ chất dinh dưỡng. Hạt tiêu giúp tăng sự hấp thụ các chất dinh dưỡng thiết yếu như canxi và selen, một số hợp chất thực vật có lợi.
• Cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột. Ngày nay, hệ vi khuẩn đường ruột được ghi nhận là có liên quan đến chức năng miễn dịch, tâm trạng, các bệnh mạn tính, v.v… Nghiên cứu sơ bộ cho thấy hạt tiêu có thể làm tăng vi khuẩn tốt trong đường ruột. Dùng một lượng nhỏ hạt tiêu giúp gia tăng dịch dạ dày, dịch tụy nên kích thích tiêu hóa, ăn ngon miệng.
• Giúp giảm đau. Nghiên cứu trên chuột cho thấy rằng piperine trong hạt tiêu là một loại thuốc giảm đau tự nhiên. Trong y học truyền thống, hạt tiêu giúp giảm đau, chữa đau răng, đau bụng.
• Làm giảm cảm giác thèm ăn. Trong một nghiên cứu nhỏ, kết quả cho biết hạt tiêu đen làm giảm cảm giác thèm ăn. Tuy nhiên, các nghiên cứu khác không cho kết quả tương tự.

6. Cách sử dụng hạt tiêu trong đời sống

Với những lợi ích mang lại cho sức khỏe con người, hạt tiêu trở thành loại gia vị phổ biến nhất trên thế giới. Hạt tiêu được dùng trong tẩm ướp thực phẩm, nêm nếm thức ăn, gia tăng mùi thơm cho món ăn hàng ngày. Bạn có thể sử dụng hạt tiêu vào những món ăn tùy thích, với lượng từ 1 – 3 gam dạng bột hoặc nguyên hạt.

Nếu bạn yêu thích tinh dầu tiêu đen thì có thể dùng máy để khuếch tán tinh dầu vào không khí. Không gian nhà vừa có mùi hương yêu thích, vừa đuổi được những loại côn trùng gây hại. Hoặc pha tinh dầu tiêu đen với các loại dầu để xoa bóp các khớp đang bị viêm.

Nếu bạn đang bị tiêu lỏng, ăn vào nôn ra do cảm hàn hoặc khí lạnh thì có thể dùng hạt tiêu đen, bán hạ lượng bằng nhau. Sau đó, tán nhỏ vo viên bằng hạt đậu xanh, ngày uống từ 15 – 20 viên, uống cùng nước gừng. Nếu không có nôn thì chỉ cần dùng hồ tiêu là được.

Ngoài ra, để quần áo, tủ gỗ tránh bị sâu mọt, bạn có thể để một lượng hạt tiêu vào ngăn tủ. Hạt tiêu giúp đuổi sâu mọt đi.

7. Lưu ý khi sử dụng hạt tiêu

Hạt tiêu là loại gia vị để kích thích tiêu hóa với một số lượng nhỏ. Nhưng sử dụng hạt tiêu lượng lớn có thể gây kích thích dạ dày, sung huyết và viêm cục bộ ở dạ dày, gây sốt, viêm đường tiểu tiện, tiểu ra máu. Nguyên do là tính của hạt tiêu thuộc vào nhóm tính nóng (nhiệt). Vì vậy, những người thường nóng trong người, đang có bệnh dạ dày ợ nóng – ợ chua, tiểu tiện nóng rát, … thì các bác sĩ thường khuyên hạn chế sử dụng hạt tiêu.

Bạn cần bảo quản hạt tiêu ở nơi khô ráo, thoáng mát và chai lọ đậy kín nắp để tránh mất mùi thơm.

Ở một số người, nếu dị ứng với hạt tiêu đen thì không nên sử dụng. Hạt tiêu có thể gây hắt hơi rất khó chịu nên những người đang có viêm mũi dị ứng, viêm xoang theo mùa cũng hạn chế tiếp xúc (ngửi) bột hạt tiêu.

8. Kết luận

Trên đây là một số thông tin về hạt tiêu mà Kobi muốn cung cấp đến bạn đọc và gia đình. Hạt tiêu rất phổ biến trong đời sống hàng ngày. Thông tin chi tiết về tinh dầu tiêu đen và các tinh dầu  thiên nhiên khác, bạn đọc có thể truy cập vào website của Kobi. Nếu bạn đọc muốn sử dụng các sản phẩm của Kobi thì đừng ngần ngại, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn cụ thể.

• Xem ngay: Tinh dầu hạt tiêu đen nguyên chất, giá sỉ

Tài liệu tham khảo

1. Đỗ Tất Lợi. 2004. Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam.
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30740986/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23768180/
4. https://www.healthline.com/nutrition/black-pepper-benefits#1.-High-in-antioxidants-
5. https://www.healthline.com/nutrition/is-black-pepper-good-for-you