Cỏ hương bài, hay còn gọi là cỏ hương lau, thuộc dòng cỏ Vetiver, là một loại cây lâu năm thuộc họ Hòa thảo (Poaceae), xuất phát từ Ấn Độ. Tên gọi “vetiver” có nguồn gốc từ tiếng Tamil và có đề cập trong tài liệu cổ tiếng Tamil về việc sử dụng cây vetiver cho mục đích y học.

1. Thông tin chung về cỏ hương bài

• Tên gọi, danh pháp
• Tên Tiếng Việt: Cỏ hương bài, cỏ hương lau.
• Tên khác: Botha grass, Akar wangi, Janur, Khas-khas, Kusu-kusu, Khus-khus, vetiver.
• Tên khoa học: Chrysopogon zizanioides, Vetiveria zizanioides (L.) Nash ex Small., thuộc họ Lúa – Poaceae.

2. Đặc điểm tự nhiên

• Cỏ hương bài, một loại cây thảo sống lâu năm, có thân rễ dày và mùi thơm đặc trưng.
• Thân cây cao tới 2m, mọc thành bụi đứng, gốc lớn, nhẵn, với lá dài 40-90cm, hình dải hẹp, nhọn, thẳng.
• Cụm hoa ở ngọn, thẳng, dài 20-30cm, nhánh phân nhánh thành vòng, nhẵn, màu tím nhạt hoặc vàng nhạt.
• Quả thóc hơi dẹt và có thể xuất hiện nhiều hay ít.

3. Phân bố, thu hái, chế biến

• Hương bài, xuất phát từ Ấn Độ, hiện nay được trồng rộng rãi ở các khu vực nhiệt đới như Haiti, Ấn Độ, Java, và Réunion. Cỏ phổ biến ở nhiều nước châu Phi và châu Á, như Nam Trung Quốc, Indonesia, và Ấn Độ.
• Tại Việt Nam, cây thích hợp với đồi hoang khô, trời nắng, và đất đá, cũng có thể trồng ở các vùng cát ven biển. Cỏ vetiver chịu hạn tốt, ít bị sâu bệnh, thấm nước và giữ nước.
• Phù hợp với mọi loại đất, cây có thể nhân giống bằng cụm rễ và cành giâm, thường mọc thành bụi hoặc khóm lớn. Rễ sản xuất tinh dầu chất lượng cao, còn thân gỗ và lá được sử dụng trong nhiều lĩnh vực như làm hương liệu, sản xuất mỹ phẩm, xà phòng, và các sản phẩm vệ sinh cá nhân.

4. Bộ phận sử dụng

• Rễ – Radix Vetiveriae.

5. Thành phần hoá học cỏ hương bài

• Rễ của cây chứa tinh dầu với tỷ lệ thay đổi từ 0,1% đến 0,3% (hoặc thậm chí 1-2% tùy thuộc vào nguồn gốc), thường dao động từ 0,5% đến 1%.
• Tinh dầu cỏ hương lau chứa nhiều hợp chất như terpen, bao gồm cả 2 vetiven (2 và 3 vòng), alcol như 2 vetivenol (2 và 3 vòng), alcol methylic, aldehyd, furfurol, cùng với các dạng ether của vetivenol như acid vetivenic-benzoic.

6. Công dụng

6.1. Cỏ hương bài trong y học cổ truyền

• Cỏ Vetiver đã có lịch sử sử dụng trong y học truyền thống tại Nam Á (Ấn Độ, Pakistan, Sri Lanka) và Đông Nam Á (Malaysia, Indonesia, Thái Lan), cùng với Tây Phi. Các văn bản cổ của người Tamil ghi chép về việc sử dụng cỏ Vetiver trong lĩnh vực y học.
• Rễ của cây, với vị đắng và hương thơm, có tính mát và được ưa chuộng vì có nhiều tác dụng như hạ nhiệt, kích thích ra mồ hôi, lợi tiêu hoá, kích thích tiêu hóa, có tác dụng lợi tiểu và điều kinh. Cỏ Vetiver được sử dụng trong điều trị vấn đề thần kinh, cải thiện lưu thông máu, giảm căng thẳng, xoa dịu chấn thương tâm lý, trị chấy và đuổi côn trùng.
• Tinh dầu từ rễ của cây được sử dụng trong y học với các công dụng như chất khử trùng, lợi tiểu, tiêu chảy, làm lạnh, chữa dạ dày, bổ sung năng lượng, chống co thắt và giảm nhiệt độ cơ thể. Ngoài ra, có thể sử dụng cỏ hương lau như một liệu pháp aromatherapy để giảm căng thẳng, khó ngủ, đau khớp và cơ, cũng như làm thuốc tẩy giun sán.

6.2. Trong y học hiện đại

Hiện chưa có nghiên cứu cụ thể.

7. Liều dùng & cách dùng

Cỏ Vetiver thường được sử dụng dưới dạng bột, cồn thuốc và tinh dầu chiết xuất lỏng.

8. Bài thuốc từ cỏ hương bài

• Phổ biến trong dân gian, rễ cỏ Hương bài thường được sử dụng để nấu nước gội đầu, làm mượt tóc, đặt trong tủ áo quần và tủ sách để tạo hương thơm, đồng thời ngăn chặn sâu bọ như gián. Cũng được ưa chuộng làm nguyên liệu để chiết xuất tinh dầu thơm, ứng dụng trong sản xuất hương liệu, bột, kem, và xà phòng cao cấp.
• Ở Ấn Độ, rễ cỏ hương bài được sử dụng làm trà chữa cảm sốt và các vấn đề đường tiêu hoá, cũng như tán bột đắp ngoài để giảm nhiệt độ khi sốt. Tinh dầu cũng có ứng dụng trong việc tăng cường lực trưởng.
• Ở Malaysia, rễ cỏ hương bài được sử dụng làm thuốc đắp cho phụ nữ sau khi sinh.

9. Chú ý

Một số điều bạn cần chú ý khi sử dụng cỏ hương bài:

• Tinh dầu cỏ hương bài có tác dụng an thần và thư giãn sâu, không nên sử dụng trước khi lái xe, vận hành máy móc hoặc thực hiện các công việc đòi hỏi tập trung.
• Ngừng sử dụng nếu bạn phát hiện bất kỳ kích ứng, mẩn đỏ hoặc phản ứng nào..

Có thể bạn quan tâm:

• >>> Dầu massage

Tài liệu tham khảo:

• https://en.wikipedia.org/wiki/Chrysopogon_zizanioides
• https://plants.ces.ncsu.edu/plants/chrysopogon-zizanioides/