Lúa mì đã được sử dụng từ rất lâu đời. Tuy nhiên, dầu mầm lúa mì là cái tên còn khá mới mẻ với nhiều người Việt Nam. Loại dầu này đã được châu Âu công nhận về những tác dụng có lợi cho sức khỏe con người. Cùng Kobi tìm hiểu về dầu mầm lúa mì (wheat – germ oil) trong bài viết dưới đây.

1. Sơ lược về lúa mì

1.1.  Mô tả về lúa mì

Lúa mì có tên khoa học là Triticum aestivum L. Lúa mì là loại thực vật một lá mầm, lương thực lâu đời nhất và phổ biến nhất cho con người, thuộc họ Lúa Poaceae. Diện tích trồng lúa mì vẫn lớn nhất thề giới với sản lượng lúa mì trên toàn thế giới là khoảng 625 triệu tấn vào năm 2005.

Quả (hay hạt) lúa mì chứa một hạt duy nhất. Hạt lúa mì bao gồm nội nhũ, cám và mầm. Phần chính của hạt lúa mì khi trưởng thành bao gồm nội nhũ giàu tinh bột. Phôi, còn được gọi là mầm, đóng vai trò là nguồn cung cấp năng lượng cho hạt trong quá trình nảy mầm. Xay lúa mì thương mại tách mầm khỏi nội nhũ. Trong quá trình này, nhiều sản phẩm phụ khác như cám, vỏ trấu cũng được tạo ra.

Việc trồng trọt lúa mì đã bắt đầu trong thời đại đồ đá mới. Vào khoảng năm 3000 TCN, lúa mì đã xuất hiện tại Ethiopia, Ấn Độ, Ireland và Tây Ban Nha. Khoảng 1 thiên niên kỷ sau mới tới Trung Quốc. Khoảng năm 1000 TCN, trồng trọt nông nghiệp với sử dụng sức ngựa, trâu, bò cày bừa đã làm gia tăng sản lượng lúa mì. Sản lượng lúa mì tiếp tục tăng lên, do các vùng đất mới được đưa vào khai thác, cũng như do kỹ thuật canh tác của nghề nông tiếp tục được cải tiến

1.2. Đặc điểm sinh trưởng của lúa mì

Vào mùa đông lúa mì ở trạng thái ngủ đông dưới tuyết. Thông thường lúa mì cần khoảng 110 tới 130 ngày từ khi gieo trồng tới khi thu hoạch. Thời gian này còn phụ thuộc vào khí hậu, giống và các điều kiện về đất canh tác. Việc theo dõi và chăm sóc lúa mì đòi hỏi cần có những kiến thức về các giai đoạn phát triển.

2. Một số thông tin về dầu mầm lúa mì

2.1. Cách chiết xuất dầu mầm lúa mì

Phương pháp cơ học, chiết xuất dung môi hữu cơ, chiết xuất chất lỏng siêu tới hạn có thể chiết xuất dầu mầm lúa mì.

Dung môi sử dụng phổ biến nhất là hexan, thấp hơn là Ethanol và 1,2-dichloroethane, nhiệt độ khoảng 38⁰C để sản xuất dầu. Chiết xuất dung môi hiệu quả hơn so với ép cơ học. Bởi vì hàm lượng dầu còn thừa sau khi chiết xuất dung môi có thể thấp đến 1%. Dầu chiết bằng dung môi có tính ổn định hơn so với ép cơ học.

Ép cơ học chỉ thu được 50% lượng dầu mầm lúa mì. Sau đó, dầu cần phải ổn định thêm để tránh ôi thiu và để kéo dài thời hạn sử dụng. Ngoài ra, khi ép còn dễ bị lẫn tạp với cám do quá trình xay xát (hàm lượng dầu của cám thấp hơn nhiều so với phần mầm).

2.2. Các giá trị dinh dưỡng trong dầu mầm lúa mì

Giá trị dinh dưỡng của mầm lúa mì rất cao. Nó chứa gấp ba lần lượng protein, gấp bảy lần chất béo, gấp mười lăm lần lượng đường và hàm lượng khoáng chất nhiều hơn sáu lần khi so sánh với bột lúa mì

2.2.1. Thành phần chất béo

Thành phần chất béo trong dầu mầm lúa mì thay đổi do sự khác biệt về giống lúa mì, điều kiện tăng trưởng, bảo quản mầm, phương pháp chiết xuất lipid, phân tách xử lý sau chiết xuất, …

• Dầu mầm lúa mì bao gồm khoảng 56% axit linoleic là một axit béo thiết yếu. Tổng hàm lượng axit béo không bão hòa và axit béo đa không bão hòa (PUFA) của WGO lần lượt là khoảng 81 và 64%. Như đã được ghi nhận rõ ràng, lượng axit béo không bão hòa, đặc biệt là PUFA, làm giảm bệnh tim mạch vành (CHD). Nồng độ PUFA cao là một thuộc tính tích cực trong thị trường thực phẩm chức năng và dinh dưỡng.
• Ngoài ra còn có axit béo khác là palmitic (13-20%), stearic (2%), oleic (14-23%), linolenic (4-12%) tạo thành sự phong phú của dầu mầm. Tuy nhiên, hàm lượng axit linolenic cao làm cho dầu dễ bị ôi do oxy hóa.

2.2.2. Thành phần không chất béo

Dầu còn có giá trị dinh dưỡng rất cao và chứa nhiều thành phần hoạt tính sinh học, đặc biệt là phytosterol, nalkanol và tocopherol. Một lượng nhỏ triterpenol, carotenoid và hydrocacbon cũng có trong dầu.

• Tocpherol chiếm khoảng 18% thành phần không xà phòng hóa, là thành phần quan trọng nhất trong dầu mầm lúa mì. Dầu mầm lúa mì là một trong những nguồn α – tocopherols tự nhiên phong phú nhất. Vitamin E tự nhiên là một loại vitamin tan trong chất béo, chủ yếu là d-α-tocopherol. Các chất bổ sung như vitamin E tổng hợp là hỗn hợp của d- và l-α-tocopherol. Tuy nhiên, vitamin E tự nhiên có tác dụng sinh học cao hơn hai lần so với vitamin E tổng hợp. Tocopherols cũng được biết là có hoạt tính chống oxy hóa.
• Phytosterol là một thành phần chính khoảng 35% trong phần không xà phòng hóa dầu mầm lúa mì. Sitosterol (60 – 70%) và campesterol (20 – 30%) là hai phytosterol chính. Dầu mầm chứa một lượng phytosterol cao hơn đáng kể so với các loại dầu thực vật thông thường khác.
• Cycloartenol, β-amyrin, Hydrocacbon và 24-methylene cycloartanol là các triterpenol chính, chiếm ít hơn 1%. Các n-alkanol, còn được gọi là Policosanol, là một nhóm các rượu béo chính trọng lượng phân tử cao có trong nhiều loại thực vật. Thông tin về thành phần của n-ankan trong dầu lúa mì rất khan hiếm.

2.2.3. Thành phần khác

Dầu mầm lúa mì là một nguồn cung cấp các vitamin, khoáng chất và chất dinh dưỡng khác. Bao gồm vitamin A, B1, B3, B5 và B6, axit folic, riboflavin, thiamin, magiê, sắt, kẽm, kali, chất xơ, phốt pho và canxi. Đây là nhóm chất bị thiếu hụt trong khẩu phần ăn của dân số trên toàn cầu.

3. Những công dụng của dầu mầm lúa mì

3.1. Giảm cholesterol máu

Từ những năm 1990 nghiên cứu đã báo cáo rằng sử dụng mầm lúa mì làm giảm đáng kể sự hấp thụ cholesterol ở ruột ở chuột, trong khi cám lúa mì không có tác dụng đáng kể. Trong dầu mầm lúa mì chứa hai nhóm rượu: Policosanols và phytosterol. Hai hợp chất này được cho là có tác dụng giảm cholesterol. Lượng phytosterol trong dầu mầm lúa mì nhiều hơn rất nhiều so với các loại dầu thực vật khác.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng sử dụng Policosanol từ 5 – 20 mg / ngày có hiệu quả làm giảm17 – 21% tổng lượng cholesterol, giảm 21 – 29% LDL (cholesterol xấu) và làm tăng 8 – 15% HDL (cholesterol tốt).

Các cholesterol xấu có thể gây ra nhiều bệnh mạn tính khác nhau như bệnh mạch vành mạn, nhồi máu cơ tim, có thể gây đột quỵ não, … Giảm cholesterol xấu là cần thiết đối với nhiều người. Vì vậy, bạn có thể cân nhắc các sản phẩm làm từ dầu mầm lúa mì.

3.2. Chống gốc tự do

Các chế phẩm chiết xuất từ dầu mầm lúa mì có xu hướng làm giảm các gốc tự do. Trong thử nghiệm cho thấy dầu mầm chống oxy hóa tương đương với với các chất chống oxy hóa tổng hợp như butylated hyroxytoluence (BHT) và butylated hydroxyanisole (BHA). Một nghiên cứu đánh giá trên người bệnh đã bổ sung dầu mầm lúa mì trong chế độ ăn. Kết quả cho thấy loại dầu này có hiệu quả trong giảm quá trình oxy hóa và kết tập tiểu cầu.

3.3. Chống lão hóa da

Ceramides có trong dầu mầm lúa mì có tác dụng ngăn ngừa hoặc làm chậm quá trình lão hóa da. Ceramides có thể bảo vệ và dưỡng ẩm da. Khi kết hợp vitamin E trong dầu cũng có tác dụng dưỡng ẩm và làm dịu da thì hoạt tính dưỡng ẩm của ceramides được tăng lên.

Ngoài ra, khi giảm mức độ các axit béo thiết yếu gây ra sự dày lên của lớp biểu bì, khiến cho da bị mất nước nhiều, dễ khô nhăn da. Vì vậy, khi bôi dầu mầm lúa mì lên da thì các axit béo trong dầu giúp bảo vệ và cải tạo da.

3.4. Chống tia UV

Dầu mầm lúa mì là chất chống oxy hóa tự nhiên và là nguồn cung cấp dinh dưỡng. Các chất chống oxy hóa này làm giảm đáng kể các gốc tự do khi da tiếp xúc với bức xạ UV.

Trong nghiên cứu, những con chuột được sử dụng vitamin E trước khi chiếu tia UV – B thì giảm lượng gốc tự do với tỷ lệ 40 – 80%. Theo các kết quả này, vitamin E trong dầu mầm lúa mì đã ức chế sự hình thành các gốc tự do trong da, duy trì lượng collagen và đàn hồi của da.

3.5. Chống viêm

Ceramide trong dầu mầm lúa mì là một chất chống viêm tốt. Khi bôi dầu tại chỗ cho thấy tác dụng chống phù nề và chống ban đỏ thông qua cách ngăn chặn sự tổng hợp của chất trung gian gây viêm.

Ngoài ra, do hàm lượng tocopherol, Policosanol và carotenoid có trong dầu cũng làm giảm tình trạng viêm cấp tính và mãn tính. Tuy nhiên, hoạt động chống viêm phụ thuộc vào liều lượng sử dụng.

3.6. Cải thiện tuần hoàn mạch máu nhỏ

• Do hàm lượng vitamin E cao nên dầu mầm lúa mì có tác dụng tăng tốc độ tuần hoàn mạch máu và vi tuần hoàn động mạch. Điều này giúp lưu thông máu trong mạch và giảm bớt chứng nghẹt mũi.
• Trên thực tế, người ta nhận thấy dầu mầm còn kích thích vi tuần hoàn của da đầu và chữa khỏi các tế bào loạn dưỡng trong chân tóc. Nó đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa rụng tóc.
• Cải thiện lưu thông máu giúp cung cấp chất dinh dưỡng tốt hơn cho da và việc loại bỏ các “chất thải” do quá trình trao đổi chất.

3.7. Kháng khuẩn

Cứ tưởng rằng chỉ có tinh dầu mới có khả năng kháng khuẩn nhưng dầu mầm lúa mì cũng có thể làm được điều này. Thậm chí còn có thể diệt được các vi khuẩn như L. monocytogenes, S. aureus, tiếp theo là E. coli và S. enterica.

3.8. Khác

Theo Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu (EFSA), dầu mầm lúa mì còn có thể cải thiện các vấn đề sức khỏe khác. Bao gồm ổn định huyết áp, chắc khỏe xương, bảo vệ thần kinh – cơ, tiêu hóa, sinh sản, giảm đau bụng kinh, chống lão hóa sớm, cải thiện sức bền thể chất. Nhờ những khả năng trên mà dầu mầm lúa mì có tiềm năng mạnh mẽ trong công thức dinh dưỡng, thực phẩm chức năng và các sản phẩm thực phẩm.

4. Ứng dụng dầu mầm lúa mì trong cuộc sống

4.1. Dùng tại nhà

• Dầu mầm lúa mì là một sản phẩm đặc biệt. Không giống như dầu đậu nành và dầu hạt cải (chủ yếu phải đun nấu nhiệt độ cao) thì dầu mầm lúa mì có hàm lượng vitamin E cao nên không cần nhiệt độ quá nhiều. Vì vậy bạn nên sử dụng dầu mầm trong nước xốt salad rau, mì ống hoặc các món ăn khác để tăng hương vị và axit béo omega – 3.
• Bạn cũng có thể dùng làm dầu dưỡng da, dưỡng tóc do hàm lượng vitamin E tự nhiên rất tốt với những công dụng đã kể trên. Tuy nhiên bạn cân nhắc lượng dầu sử dụng phù hợp với làn da, tránh gây bít tắc, gây mụn nặng.

4.2. Thực phẩm bổ sung

• Dầu mầm lúa mì được bán trên thị trường dưới dạng thực phẩm chức năng trong chai hoặc viên nang. Nhiều huấn luyện viên khuyên dùng WGO như một thực phẩm bổ sung cho vận động viên để tăng cường sức bền và thể chất.
• Ngoài ra, dầu mầm còn là một nguồn cung cấp vitamin E tự nhiên quan trọng. Người ta có thể sử dụng làm viên nang vitamin E.

4.3. Mỹ phẩm

• Dầu mầm lúc mì được sử dụng ở nồng độ 0,1 – 50% trong các công thức mỹ phẩm. Kem dưỡng ẩm da có thể chứa tới 50% dầu mầm.
• Amidoamine lactate, sulfosuccinate, amphodiacetate và amidopropylamine oxide là các chất hoạt động bề mặt có nguồn gốc từ dầu mầm lúa mì được sử dụng trong mỹ phẩm, tùy thuộc vào độ pH và thành phần trong công thức.

4.4. Trong nông nghiệp

• Dầu mầm lúa mì được sử dụng trong thực phẩm và công thức thức ăn chăn nuôi. Bao gồm các chất bổ sung chế độ ăn uống cho động vật trang trại, ngựa đua, vật nuôi và chồn.
• Dầu mầm lúa mì cũng là một chất thu hút côn trùng mạnh và được sử dụng để kiểm soát côn trùng. Các thành phần dễ bay hơi của dầu là thành phần có thể tập hợp của ấu trùng Trogoderma glabrum, là loài gây hại trong kho bảo quản nông sản khô.

5. Một số lưu ý khi dùng dầu mầm lúa mì

Nguồn báo cáo rằng nếu bạn sử dụng dầu mầm lúa mì bằng đường uống thì sản phẩm thường được dung nạp tốt. Tuy nhiên, có một số lưu ý mà bạn cần nắm rõ

5.1. Bảo quản, chế biến

• Đây có thể không phải là loại dầu mà bạn thường xuyên sử dụng, vì vậy hãy tìm một hộp đựng nhỏ để dựng dầu mầm lúa mì. Bạn nên bảo quản dầu trong hộp kín không khí để ở một nơi tối mát mẻ. Nhiệt độ đề nghị là 20 – 25°C.
• Nấu hoặc đun nóng dầu mầm lúa mì ở nhiệt độ cao khiến nó mất đi các lợi ích dinh dưỡng. Vì vậy, bạn không nên chiên rán với dầu mầm lúa mì.

5.2. Phản ứng dị ứng

• Theo cơ sở dữ liệu của Trung tâm Nghiên cứu Trị liệu Y học Tự nhiên, bạn có thể gặp các tác dụng phụ khi sử dụng dầu mầm lúa mì. Bởi vì ở một số người khi sử dụng vitamin E tại chỗ có thể bị viêm da tiếp xúc, phản ứng viêm và các phản ứng da khác.
• Ngoài ra, nếu bạn bị dị ứng với lúa mì, bạn nên tránh dầu mầm lúa mì. Các triệu chứng của phản ứng dị ứng lúa mì có thể từ nhẹ như nổi mề đay đến nặng như sốc phản vệ. Các phản ứng dị ứng có thể không đoán trước được, và ngay cả một lượng rất nhỏ lúa mì cũng có thể xảy ra.

6. Kết luận

Trên đây là những thông tin về dầu mầm lúa mì. Kobi hy vọng bài viết đã giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quát về loại dầu này. Thông tin chi tiết về những loại dầu và tinh dầu khác, bạn đọc vui lòng xem thêm tại trang web chính thức của Kobi.

Tài liệu tham khảo

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B978189399797450019X
2. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ejlt.201600160
3. https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/1762
4. https://www.verywellfit.com/wheat-germ-oil-nutrition-facts-4165648